ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Od dłuższego już czasu postrzegam ideę prawdy na sposób kwantowy. Zaczęło się dawno temu, gdy pisałem jeszcze mój stary esej na Fizykonie "Fizyka kwantowa dla psychologów". [link widoczny dla zalogowanych]
Od czasu tamtej publikacji jednak jeszcze niejedno przemyślałem w kontekście zarówno myślenia, epistemologii, jak i fizyki kwantowej, więc zakres kwantowości w moim postrzeganiu znacząco się rozrósł.

Główne aspekty kwantowości idei prawdy i poznania związane są z następującymi ideami kwantowymi:
1. Idea dualizmu korpuskularno - falowego, powiązana z dwoma postaciami materii: falową czyli rozmytą, ale niezrealizowaną i korpuskularną, która uosabia zaistnienie w tu i teraz. W podobny sposób postrzegam ideę prawdy - ma ona stan rozmyty, związany z oglądem rzeczywistości, ujmującym "chmurę" aspektów, ale co jakiś czas materializuje się ona w postaci decyzji - uznania czegoś za coś, opowiedzenia się za jedną stroną sporu.
2. Zasada nieoznaczoności Heisenberga stanowi, że obserwable powiązane z niekomutującymi operatorami nie mogą być jednocześnie wyznaczone z dowolną dokładnością. Podobnie jest w epistemologii - tutaj też pewne idee są niejako "w poprzek siebie". Przykłady opisałem w artykule z linka na początku.
3. Superpozycja stanów kwantowych oznacza, że w stanie fali współistnieją jednocześnie różne stany rzeczywistości. Sztandarowym przykładem jest tu słynny kot Schrodingera, który w odpowiednich warunkach musi być uznany za jednocześnie żywego i martwego. Analogicznie jest z ideami, które w umyśle osoby rozpatrującej przeciwstawne opcje współistnieją. Zastanawiając się nad czymś, jeszcze nie będąc zdecydowanym, którą opcję wybieramy, tworzymy superpozycję owych opcji - one, nieraz mimo wzajemnej sprzeczności - będą razem obrazowane w umyśle.
4. Aspekt decyzji w myśleniu jest niemal tym samym, czym pomiar w fizyce kwantowej - niszczy on stan superpozycji, unicestwiając wszystkie rozważane opcje z wyjątkiem tej jednej - wybranej.
5. Tak w decydowaniu, jak i w fizyce kwantowej, przed decyzją znamy tylko PRAWDOPODOBIEŃSTWA dla rozważanych opcji. Idea prawdopodobieństwa łączy myślenie i kwanty.
6. Wektory stanów własnych w opisie kwantowym dość dobrze dają się mapować na opcje wyboru w czystej postaci. I podobnie jak formalizmem wektorowym opisuje się stan kwantowy układu, tak stan osoby rozważającej opcje przed decyzją można opisywać wektorem zawierającym udziały (amplitudy prawdopodobieństwa) stanów czystych.
7 Idea splątania kwantowego daje się w miarę ładnie mapować na rozważanie wyborów, które są ze sobą jakoś powiązane, choć wyglądają na niezależne.

Wymyśliłem na to swój przykład.
Wyobraźmy sobie, że Adam rozważa dwie różne sprawy:
- małżeństwo z jedną z dwóch sympatii Ewą albo Kasią
- wybór zawodu, który miałby dłużej wykonywać: pracę dobrze płatną, ale stresującą i wymagającą dużego wysiłku vs pracę względnie komfortową, pozwalającą na rozwój osobisty, jednak mniej płatną.
Adam wie, że Ewa ma spore wymagania względem życia, jej potrzeby finansowe są dość wygórowane, ale też Ewa jest atrakcyjna, zdaje się pociągać Adama fizycznie bardziej niż Kasia. Z drugiej strony Adam z Kasią czuje się bardziej wolny, mniej zestresowany.
Adam ma więc właściwie już to poukładane - jeśli ma się żenić z Ewą, to wybierze ten stresujący zawód z dobrymi zarobkami, a jeśliby miał się zdecydować na ten mniej absorbujący zawód, to nie widzi szans na trwałe pożycie z Ewą i hajtnie się z Kasią. Obie decyzje są ze sobą splątane, dowiadując się o tym, z którą dziewczyną ożenił się Adam możemy z bardzo dużym prawdopodobieństwem określić, którą pracę on aktualnie wykonuje (i vice versa).