ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Kiedyś wydawało się, że ekonomia jest nauką względnie zbliżającą się do jakiejś ścisłości, że coś tam daje się przewidywać w tej materii. "Eksperymenty" państw i społeczeństw, jakie znamy z ostatnich lat stawiają pod znakiem zapytania tę tezę. Właściwie to może w tej dziedzinie niemal wszystko da się (SKUTECZNIE!) zanegować.
Podam może parę przykładów tez, które w dzisiejszej ekonomii mają przynajmniej status niejasny (tak łagodnie mówiąc), a które jeszcze kilkadziesiąt (albo więcej) lat temu były uważane za coś oczywistego.

Społeczeństwa powinny oszczędzać - teza ta, niby oczywista, dla wielu ekonomistów jest mocno dyskusyjna. Gdy ludzie są mało skłonni do wydawania pieniędzy, to rynek słabuje, cała gospodarka rozwija się wolniej, a w konsekwencji nawet późniejsze emerytury będą mniejsze, bo przecież ich poziom zależy od wzrostu gospodarczego przez lata. Oszczędzanie - tak w swojej istocie czym jest? - jakże często po prostu zablokowaniem aktywności - np. ktoś kupuje złoto, umieszcza je w sejfie, aby mieć środki na przyszłość. Nic z tego się nie produkuje, gospodarka - po jednorazowym wyprodukowaniu sejfu i sporadycznych aktach serwisowania - nie ma z owych pieniędzy nic. Gdyby te same pieniądze wypłynęły na rynek jako konsumpcja, to ktoś tam być może rozwinąłby biznes, bo zaobserwowałby popyt na jakiś typ towaru, czy usługi.

Wydatki na cele socjalne, rozdawnictwo jest niekorzystne ekonomicznie - ta teza, chyba "ulubiona" przez środowiska wolnorynkowe doczekała się kontestowania ze strony części ekonomistów. Próby stymulowania gospodarki za pomocą samych inwestycji, przy małej ilości pieniędzy u konsumentów powoduję, że rośnie nam infrastruktura, z której ludzie nie korzystają - bo są za biedni, bo skupiają się na bieżącym przeżyciu. Dlatego - o dziwo - część ekonomistów zaleca wręcz rozdawnictwo, aby pieniądze przestały zasilać głównie wymianę pomiędzy wialkimi bankami, instytucjami finansowymi - które nie generują obrotu rynkowego - a po prostu zaczęły wpływać na rynek konsumpcyjny.
Właściwie w społeczeństwie skrajnie podzielonym ekonomicznie, czyli tam gdzie mamy wielką rzeszę biedaków i nielicznych bogaczy, budowa infrastruktury jest marnotrawstwem pieniędzy. Nie ma sensu budować dróg, jeśli ci co mają środki finansowe i tak latają helikopterami, a biedaków i tak nie stać na zakup samochodów, czy opłaty za drogi. Pewne działania ze strony państwa mają sens dopiero wtedy, gdy główna masa społeczeństwa ma jednak jako tako znaczącą siłę nabywczą. Zatem w sytuacji pojawienia się istotnej nierównowagi na korzyść bogaczy, najlepsze dla gospodarki może okazać się właśnie rozdawnictwo, ale częściowe rozdawnictwo (np. poprzez dofinansowanie słabo opłacanych zawodów).

Dobrze jest mieć silną walutę - problem wojen walutowych, zwiazanych z próbami osłabienia własnej waluty jest znany dobrze w ostatnich czasach. Kiedyś było oczywiste, że silna waluta jest objawem siły państwa; Japończycy byli dumni z silnego jena, a w ogóle większość państw chciała mieć mocne waluty. Tymczasem okazuje się, że zbyt silna waluta potrafi być dla gospodarki zabójcza, bo wtedy eksport robi sie mniej opłacalny, import zaś bardziej, co powoduje że gospodarka kraju przestawia się z trybu produkcyjnego w bardziej konsumpcyjny. Ostatecznie po jakimś czasie dochodzi do stagnacji (nawet regresu) rozwoju gospodarczego. Jako przyczynę osłabienia gospodarek strefy euro (tych z południa Europy) najczęściej wskazuje się problem, że "dostali" zbyt silną walutę, nie dającą się dewaluować, a lata funkcjonowania z walutą osłabiającą się wytworzyły w świadomości ludzi nawyki, które teraz teraz są szkodliwe. Czy słaba waluta jest dobra? - też właściwie nie wiadomo. Na krótką metę na pewno osłabienie waluty ożywia siły produkcyjne państwo w świecie globalnej ekonomii. Ale na dłuższą jak to jest?... - Chyba nie bardzo wiadomo.

Niskie podatki są skuteczne w stymulowaniu gospodarki kraju - to druga teza, hołubiona przez wolnorynkowców. Traktowana przez nich jako pewnik. W istocie jednak nie widać jakiegoś oczywistego wpływu poziomu opodatkowania na rozwój krajów. Kraje europejskie o najwyższych podatkach (np. Dania, Szwecja, ale także Niemcy) wcale nie mają gorszego rozwoju gospodarczego (często znacząco wyższy, jak ostatnio Szwecja), niż kraje o niskich podatkach. Właściwie to wygląda na to, jakby poziom opodatkowania (o ile zawiera sie w jako tako rozsądnych granicach) nie miał wpływu na gospodarkę. Co ciekawe, np. obniżanie opodatkowania w USA, wg statystyk skutkowało obniżaniem stopnia rozwoju gospodarczego. Z punktu widzenia inwestora zwykle ważniejszym czynnikiem, niż poziom opodatkowania jest praworządność w państwie. Są państwa o bardzo niskich podatkach, ale w tych państwach nikt nie ma ochoty inwestować, bo wszystkie pozostałe koszty (dostęp do infrastruktury, ochrona z powodu przestępczości) znacząco przewyższają problem, który stanowią podatki. I odwrotnie - w dobrze zorganizowanych państwach, gdzie system administracyjny, prawny zapewnia stabilne reguły gry - inwestycje przynoszą spodziewane profity, co wynika z faktu, ze w takich państwach daje się sensownie planować działania, jest dostęp do infrastruktury, wykształconych pracowników, obsługi prawnej. To wszystko zależy w dużym stopniu od całej owej "maszynerii" - którą zapewnia państwo, a którą finansuje z podatków.

Dobrze jest mieć złoża surowców, bogactwo ukryte w ziemi - ekonomiści opisują coś, co nazywa się "przekleństwem surowcowym". Jak wykazują analizy historii ekonomii bardzo często odkrycie cennych złóż surowców nie przełożyło się na stabilny rozwój gospodarczy. Jakoś tak "dziwnie" się robi, że nagłe bogactwo, jakie spada na państwa czy społeczeństwa skutkuje zwykle szkodliwym przestawieniem się na surowcową monokulturę, często procesami korupcyjnymi, co w ostatecznym rozrachunku wielu państwom przynosi stratę, a nie korzyść ekonomiczną. Literatura w tym względzie jest całkiem bogata.

Gdyby tak zadać proste pytanie: co TAK NA PEWNO jest dla ekonomii państwa dobre, a co złe? - to naprawdę trudno jest znaleźć w 100% pewną odpowiedź. Jeśli ja bym na coś stawiał w tym względzie to chyba najbliżej pewnika byłaby edukacja w kraju, wzmacnianie praworządności (ale to ostatnie, też dość specyficznie rozumianej postaci, bo zwiększanie "ilości prawa" i eskalowanie sporów toczonych w sądach wcale nie wydaje się być pożytecznym dla ludzi i gospodarki pomysłem). I właściwie nie wiem co więcej.

Prosiak · Wysłany: Wto 13:46, 22 Mar 2016 Temat postu:

Michał Dyszyński · Wysłany: Śro 13:45, 23 Mar 2016 Temat postu:

Michał Dyszyński · Wysłany: Śro 16:04, 23 Mar 2016 Temat postu:

W ekonomii zastanawia mnie jeszcze jedno - gospodarki czasów wojny.
Weźmy taki hiltleryzm, czasy II wojny światowej. Mnóstwo młodych ludzi jest zmobilizowanych, na froncie; czyli nie pracują (w fabrykach). Do tego gospodarka w większości pracuje na potrzeby wojska, nie konsumpcji ludzi. Teoretycznie wszystko inne powinno upaść. A tu wszystko działa - jest żywność dla ludzi, jest produkcja i na potrzeby prywatne i znacznie więcej dla wojska. Wszystko działa mimo wielkiego bagażu wojny.
Patrząc jak dzisiaj różni ekonomiści zastanawiają się, co się stanie, jak się podwyższy gdzieś podatki, albo jak się zainwestuje mniej czy więcej w jakiś sektor - nagle ma być jakiś problem gospodarczy. A to przecież są totalne pierdoły w porównaniu do wysiłku gospodarczego czasów wojny. W czasie wojny, mimo zabrania gospodarce najlepszych ludzi, większości zasobów - na potrzeby militarne - nie tylko wszystko działa, ale nawet rozwija się technika (szybciej niż normalnie), budowane są drogi, mosty, wielkie konstrukcje wojskowe. To skąd się to bierze?...
Wygląda na to, że JAK JEST POTRZEBA, to nagle gospodarka jest w stanie pracować supermegawydajnie, potrafi tworzyć wielkie fabryki, produkować mnóstwo produktów, mimo że pracowników wciąż ubywa, zasoby są zużywane w wielkim tempie.
To dlaczego tak nie może być w czasie pokoju?...
Dlaczego "nie daje się" zorganizować w czasie pokoju tak stosunków ekonomicznych, żeby ludzie mieli pracę, żeby produkcja rosła (tam gdzie trzeba aby rosła)?...

Ja mam wrażenie, że kapitalizm oparty na "cyzelowaniu" zysków ze wszystkiego co się da, powoduje że tak w ostatecznym rozrachunku aktywność wytwórcza grzęźnie.
Popatrzmy co się dzieje w gospodarce "dojrzałego kapitalizmu" - miliony ludzi pracują w branży prawnej i finansowej - niczego nie produkują, tylko się kłócą, oszukują, nawzajem próbują wyrywać sobie te przepływy pieniężne jakie powstają do obsługi realnej działalności - produkcji towarów i usług. Mamy stagnację gospodarczą, bezrobocie, mimo że jest pokój (względny, ale jednak) nie ma dużych zagrożeń, pracownicy nie są zabierani do wojska. Jest dużo więcej możliwości działania, niż podczas wojny. Ale to nie działa. Dlaczego?
Mam wrażenie, że kapitalizm w swojej zbyt rozwiniętej formie pęta aktywność ludzką. Za bardzo próbuje wyssać każdy pieniądz z każdego możliwego zakątka ludzkiego życia, aktywności. Wysysa te pieniądze w dużym stopniu już w oderwaniu od samej (wy)twórczości - ta walka pomiędzy "wysysaczami pieniądza" - czyli instytucjami finansowymi, prawniczymi, lobbystami, politykami - zawładnęła gospodarką w większym stopniu niż robienie czegoś użytecznego. Zamiast wydajniej produkować, prawie cały wysiłek jest wkładany jak tu z tego wyprodukowanego produktu wyciągnąć jak najwięcej pieniądza. Mamy więc sytuację, gdy koszt produkcji na poziomie 1 (w dowolnej walucie - to tylko przykład) obrasta w marże i usługi dodatkowe na poziomach 10, czy nawet 100 razy. Dlaczego to tak działa?
Oczywiście wolnorynkowcy na to mówią zwykle: to tak musi być. Jest wolność, na tym to polega, że każdy ma wybór itp. A ja nie mam jakoś tak wbudowanego tego wolnorynkowego dogmatyzmu - NIE WIEM CO MUSI BYĆ. Wszystko działa tak, jak ustalimy, jak nam się wyda. Zasady gospodarcze, które 100 lat temu traktowano jako normalne teraz są uważane za przestępstwo, za nieprawidłową praktykę rynkową. Bo ustaliliśmy np. że nie może być zmowy cenowej, że nie wszystko wolno.

Ten kapitalizm, jaki mamy, chyba dotarł do ściany. Wyspecjalizowany w blokowaniu dostępu do towarów z jednej strony (a potem udostępnianiu już na własnych zasadach za dużo wyższą cenę), śrubowaniu wyzysku zwykłych pracowników z drugiej, "zakiwał się" na śmierć. To taki futbolowe porównanie - gdy zawodnik z piłką drybluje, drybluje pomiędzy zawodnikami strony przeciwnej - w sumie nie przybliża się do bramki przeciwnika, tylko drepcze w miejscu. To dreptanie współczesnej ekonomii odbywa się na polu spekulacji giełdowo-bankowo-funduszowo-ubezpieczeniowo-lobbystycznej.

Prosiak · Wysłany: Śro 21:10, 23 Mar 2016 Temat postu:

Ja też patrzę z perspektywy alternatyw i jest jedno podstawowe prawo, które powoduje, że wolny rynek będzie górą nad innymi systemami przynajmniej dopóki nie wynajdziemy superkomputerów, które pozwoliłyby stworzyć idealną komunę.

Wolny rynek nie jest przez nikogo planowany. Planowanie wymaga zdolności przewidywania na odpowiednim poziomie i ogarnięcia szczegółów, a także plany B, C itd, możliwości dynamicznej reakcji (i znajomości pewnych mechanizmów, które zadziałają). Natomiast wolny rynek reguluje się sam. Kolejną kwestią jest odpowiedzialność. O ile w sensie absolutnym odpowiedzialność nie może istnieć, tak w naszym ziemskim życiu musimy liczyć sami na siebie i w dalszej kolejności na bliskich. Nie na żadne państwo, tfu, opiekuńcze. To demoralizujące. Znane są też mechanizmy tego jak ludzie reagują na niesprawiedliwości np podatek progresywny - następuje zrzucenie podatku na niższe szczeble, czyli płacą najbiedniejsi i jeszcze bardziej biednieją, a bogaci jeszcze bardziej się bogacą. Dlatego taki podatek musi być bardzo duży, a wtedy hamuje gospodarkę.

To czy czyjaś praca jest użyteczna to zależy od oceny konsumenta i tego czy towar jest zgodny z opisem. Jeśli nawet kupuję truciznę żeby się zabić, to powinienem mieć prawo i to moja sprawa.

Michał Dyszyński · Wysłany: Śro 22:10, 23 Mar 2016 Temat postu:

Prosiak · Wysłany: Śro 23:35, 23 Mar 2016 Temat postu:

Z tymi biznesmenami to pewnie są i tacy, ale ogólnie większości budżet się nie domyka bez kombinacji. Jest ten sam system zniewolenia co za komuny, tylko z mechanizmem rynkowym, bo starego nie dało się utrzymać. Ludzie też muszą kombinować żeby przeżyć i na większość osób znajdą się haki, a jak ktoś nie kombinował to na pewno zaniedbał którąś z miliona procedur. Tu problemem jest to, że państwo żeruje na obywatelach, szuka okazji do mandatów i znalezienia na kogoś haka. Państwo wtrąca się jako pośrednik między pracownika i pracodawcę, konsumenta i producenta. Na wolnym rynku najważniejszy jest ZYSK i KONSUMENT. I tu ta chciwość nie pasuje. Dotyczy ona raczej biznesmeników niskiego kalibru z Koziej Wólki. Dobry biznesmen pracujący na ZYSK FIRMY dba o atmosferę (to jeden z elementów) i dobre relacje z klientem, a także etykę (firma ma być dobrze kojarzona więc powinna postępować etycznie - tego nie robią producenci taniości). Optymalizacja nie jest chciwością, tylko często właśnie daniem przynęty, daniem więcej po to żeby mieć więcej. Firmy konkurują, więc chciwy idiota przegra z rozsądnym strategiem. Wolny rynek sam w sobie wyłania optymalizację, czego nie zrobią ludzie próbujący zgadywać co by było gdyby.

Michał Dyszyński · Wysłany: Czw 11:57, 24 Mar 2016 Temat postu:

Prosiak · Wysłany: Czw 12:10, 24 Mar 2016 Temat postu:

Nienaprawianie starych produktów, a żywność to inne sprawy. Można produkować taki sprzęt, który łatwo można naprawić, ale wtedy firmy zbankrutowałyby.

Michał Dyszyński · Wysłany: Czw 14:18, 24 Mar 2016 Temat postu:

Prosiak · Wysłany: Czw 16:21, 24 Mar 2016 Temat postu:

Nie wiem gdzie tu jest problem. Ja go widzę gdzie indziej, ale to zaraz.

Michał Dyszyński · Wysłany: Czw 18:53, 24 Mar 2016 Temat postu:

Prosiak · Wysłany: Czw 19:03, 24 Mar 2016 Temat postu: