ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Osoba po 60tce, jaką w tym roku się stałem, pisząca o grach komputerowych, w które sobie lubi (czasem...) pograć może co niektórym jawić się jako infantylna, nie na swój wiek. Tymczasem ja uważam, że w ogóle aspekt gry, zabawy, symulacji jest czymś ważnym, wręcz fantastycznym w życiu. A do tego jest wielce pouczający!

Tworzę zatem niniejszym ten wątek o grach ze szczególnym uwzględnieniem gier komputerowych, i przede wszystkim w kontekście tego, czego się można z nich/dzięki nim nauczyć.

Zacznę od wstępu szerszego, psychologicznego.
Kiedyś czytałem o ciekawej technice terapeutycznej, która ponoć się sprawdza w wielu przypadkach. Otóż jeśli coś w życiu wyjątkowo nas gnębi, jeśli czujemy, że nie dajemy rady sobie z tym emocjonalnie, podobno skutecznym sposobem podejścia bywa niejednokrotne przedstawienie sobie tego czegoś jako gry. Gra jest przecież zabawą, nie jest na poważnie, więc w niej realnie właściwie nic nam nie grozi. I te straszne rzeczy w życiu, jeśli się je uzna za "grę" nagle często tracą swoje "zęby", udaje się nabrać wobec nich dystansu.
To jest właśnie ta chyba najbardziej podstawowa zaleta gier w kontekście uczenia się, rozumienia - że ułatwia ona spojrzenie na rzeczywistość z dystansu. A gdy się już takie spojrzenie ma, to nagle często okazuje się, że o różnych skomplikowanych sprawach da się już bardziej dyskursywnie myśleć! Bo wtedy nie blokuję nas różne lęki, wstydy, wewnętrzne opory, dodatkowe zaciemniające emocje. W efekcie możemy sobie potem przyłożyć to symulowane grą rozwiązanie do naszego życia, a wtedy nieraz i w tym życiu pojawia się rozwiązanie trudnych problemów.

Nie wiem, czy nie najbardziej ważkim wnioskiem, jaki płynie dla mnie z doświadczenia gier komputerowych (o którym już wcześniej chyba nie raz pisałem), jest uświadomienie sobie, jak funkcjonuje w moich emocjach satysfakcja, poczucie sukcesu. Gry najczęściej pozwalają na rozrywkę na różnych poziomach trudności. Można ustawić sobie tryb bardzo łatwy - wręcz tzw. god mode, w którym jesteśmy sami niezniszczalni, a mamy moce większe niż jakikolwiek przeciwnik - średni, aż do trudnych, czasem ekstremalnie trudnych, czyli nie do przejścia. Ustawianie poziomu jest dobrowolną decyzją gracza. Jeśli sobie jakiś poziom ustawia, to robi to najczęściej dlatego, że właśnie tak skonfigurowana gra sprawia mu najwięcej radości. A jakie poziomy gry się wybiera?
Moje własne doświadczenie, jak też i głosy od innych ludzi mocno sugerują, że zarówno te bardzo łatwe, jak i te ekstremalnie trudne poziomy trudności gry cieszą się malutkim zainteresowaniem. Gra zarówno bardzo łatwa, jak i bardzo trudna nie cieszy gracza. Za łatwa, nie stawiająca wyzwań jest nudna; za trudna jest jedynie frustrująca. Jeśli coś nas (najczęściej) kręci to gra o trudności w okolicy "środka", czyli już stawiająca wyzwanie, a jeszcze nie czyniąca tego wyzwania zbyt trudnym.
Ja z tego wyciągam już bardziej ogólny wniosek na temat natury satysfakcji, może szczęścia w przynajmniej jeden z możliwych postaci: że odczucie owo domaga się właśnie takiego średniego poziomu wyzwań. Owa średniość jednak chyba nie powinna być stała, lecz być związana z jakąś formą oscylowania wokół położenia równowagi - czasem zanurzając się w stronę kłopotu, pomniejszej frustracji, aby za jakiś czas dać przeciwną tendencję - poczucie wyzwolenia, sukcesu, pokonania przeszkód. Satysfakcja, która rodzi się z wcześniejszej dyssatysfakcji jest bowiem (tak wskazują moje obserwacje) większa, niż gdy utrzymuje się na niezmiennym poziomie.

Michał Dyszyński

Aspekt symulacji w poznaniu siebie jest ważny, wręcz niezbywalny. Gra jest taką symulacją, w której możemy poznać swoje reakcje w środowisku bezpiecznym, a przez to przełamującym bariery lęku, potencjalnego odrzucenia. Można się sprawdzić; co prawda nie tak do końca i na serio jak w realnym życiu, ale przynajmniej do pewnego stopnia.

Jednym z ciekawszych spostrzeżeń jakich na sobie dokonałem grając w gry komputerowe, było uruchomienie się we mnie uczuć dość podobnych jak w życiu, choć adresowanych pod kątem wirtualnych postaci. Atrakcyjna postać płci przeciwnej wywoływała u mnie emocje w jakiś sposób zbliżone do uczucia zainteresowania prawdziwą kobietą, gdzieś nawet pojawiało się uczucie podobne do zazdrości. To mi dało do myślenia, to mi zasugerowało, że może i podobne uczucia w realu, też przychodzą jakoś niezależnie od mojego rozsądku. Bo jeśli w grze są one odpięte od sensu (co jest oczywiste), to i w życiu pewnie nieraz tak jest. To uczy dystansu do swoich uczuć, uświadamia, że to "rozsądne ja" jest manipulowane.

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Gry pięknie modelują aspekt satysfakcji, ale też w kontekście potrzeby prawdziwości, autentyczności. Jestem przekonany, że każda zdrowa osobowość obsługuje dwie przeciwstawne tendencje:
- tendencja fantazjowania, odrywania się od życia, świata i zagrożeń, obowiązków, twardych konsekwencji naszych działań
z drugiej strony mamy
- tendencję aby nasze życie było prawdziwe, nieudawane, nieulotne, aby nasze działania COŚ RZECZYWIŚCIE ZNACZYŁY, zapewniając tym jakieś świadectwo naszej mocy, naszej osoby.

Gdy wypełniają tę przestrzeń pomiędzy owymi tendencjami - dając z jednej strony aspekt fantazji, a z drugiej emocje, możliwość do bezpiecznego przeżycia czegoś, co wydaje się za trudne, aby spotkać się z tym w realnym życiu.

Wiele osób ma problem z wewnętrzną szczerością, wciąż potrzebują coś przed sobą udawać, stwarzają rzeczywistość gry ze światem i sobą, w której to grze próbują sobie jakoś uładzić tę fundamentalną dychotomiczną sprzeczność pomiędzy
- pragnieniem, aby to, co przeżywamy i myślimy było trwałe, było naprawdę
a
- lękiem, że nie zniesiemy owej prawdy, bo emocje domagają się dla siebie nieustannie jak najbardziej poprawionej, podpicowanej wersji rzeczywistości.

Inaczej mówiąc, emocje domagają się od naszego całościowego systemu myślenia i odczuwania postawy: rób cokolwiek, nawet teraz tu kłam, byle to, co mi przedstawiasz było wystarczająco komfortowe.
Ale już za chwilę te emocje same się zbuntują przed "zbyt daleko idącą" realizacją własnego postulatu. Emocje, gdy zaczną wyczuwać, że to wszystko, co do nich dotarło jest wierutną blagą, tylko życzeniowym myśleniem, co jednak wyraźnie daje się wyczuć, "powiedzą" z kolei: no nie! Takich zupełnie głupot to my nie chcemy, chcemy to było prawdziwe, aby to nie było pełną bujdą na resorach!
I tym emocjom się nie da dogodzić, bo emocje właśnie takie są, że chcą zwykle sprzecznie.
Szczególnie niedojrzałą kolejną reakcją emocji na powyższy dylemat i związaną z nim frustrację jest poszukiwania sobie (najczęściej na zewnątrz, u innych ludzi) winnych całej tej frustracji. Niedojrzałe emocje same postawią rzecz w sprzeczności, ale potem odpowiedzialność za to, co zrobiły przerzucą na kogoś - najczęściej tę osobę, która jest najbliżej, albo ogólnie pierwsza przyjdzie na myśl. Tu robi się kolejna odsłona owej gry w zakłamanie, która dodatkowo komplikuje wyjście emocjonalnie na prostą. Bo teraz już prawdziwa przyczyna frustracji została dodatkowo ukryta nie tylko w sprzeczności własnych oczekiwań, ale też i w przeniesieniu tego wszystkiego na konto zewnętrznej osoby. Te niedojrzałe osobowości, które takie podejście zastosują, będą się od tego momentu frustrować, frustrować, frustrować... Bez szans na zmianę tego przykrego stanu. :cry:

Michał Dyszyński

Jedno spostrzeżenie w kontekście gier komputerowych uważam za wyjątkowo ważne. Z grubsza chodzi o to, że
- konieczność pokonywania przeciwności w grze jest rozrywką, stanowi radość
- konieczność pokonywania przeciwności w życiu jakże często traktujemy jako krzywdzące nas, jako "dopust boży", jako zło.
Tymczasem tak patrząc bezstronnie, to jest to właściwie to samo - mamy do czynienia z pokonywaniem przeciwności. W czym jest różnica?...
- No jest rzeczywiście ta różnica, a zawiera się ona w tym, że w grze jednak stopień trudności jest najczęściej dobrany tak, że nie stajemy w obliczu sytuacji beznadziejnych, że po trudach ostatecznie spotyka nas satysfakcja, bo pokonujemy wroga, rozwiązujemy problem, osiągamy cel. W życiu z tym jest gorzej, w życiu trafiają się sytuacje po prostu beznadziejne.
Ale...
... Może część tych sytuacji beznadziejnych nie jest tak do końca beznadziejna.
Po drugie, nawet jeśli jedno w życiu beznadziejne jest, to przynajmniej z tych pozostałych już nie beznadziejnych można wyciągać więcej satysfakcji. Wystarczy, że potraktujemy te sytuacje, jako rodzaj gry...
Czytałem, że to na wielu działa - wyobrażanie sobie, że przeciwności losu, jakie nas spotykają w istocie są tylko jakąś grą. Bo w rzeczywistości to wiele z tych, rzekomo takich poważnych, takich nieodwracalnych sytuacji okazuje się wynikać z naszych wcześniejszych wyborów, które nie były konieczne. To, że wiążemy jakieś nasze osobiste nadzieje z określonymi osobami, okolicznościami to zwykle jest nasz wybór. To nie jest tak, że zawsze jest wielki życiowy dramat, bo np. w pracy, którą wykonujemy coś nam się zawaliło. Nie musieliśmy iść do tej pracy, nie musieliśmy sobie stawiać tych celów, które teraz okazały się niespełnione. Często jest tak, że nasza rozpacz jest na wyrost, bo tak naprawdę sami sobie wybraliśmy to, w czym teraz tkwimy. I często wystarczy spojrzeć z perspektywy na to, że taki był nasz wcześniejszy wybór, a jeśli nawet to nie wyszło, to możemy cofnąć się mentalnie do sytuacji sprzed wyboru i poszukać innej opcji. Nic tragicznego się nie stało, choć nieraz emocje nam taki obraz będą malowały.
Wystarczy wiele życiowych problemów potraktować bardziej na zasadzie gry, a wtedy staną się one emocjonalnie bardziej znośne.