ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Zło w ludzkiej psychice jest zestawiane z kilku uczuć, które wzajemnie się wspomagają. Czasem występują niezależnie, ale rzadko, bo razem stanowią "logiczny" kompleks.

Zaczyna się od tego, że człowiek bezrefleksyjnie pragnie się wykazać, wybić ponad otoczenie, zdobyć atrybuty wyjątkowości - pozycję, status, stanowisko, respekt. Samo pragnienie wybicia się właściwie jeszcze nie jest złe, a wręcz często jest pozytywne. Początkiem zła owo uczucie staje się, gdy taka ambicja przejmuje sterowanie nad innymi celami, gdy wywyższenie siebie staje się celem głównym, celem samym w sobie. Wtedy człowiek ogarnięty tym poczuciem swojej wyjątkowości w świecie, tą narastającą w nim pychą, zacznie nadpisywać inne rozpoznania swoich relacji z otoczeniem. Będzie je nadpisywał w lekceważąc coraz bardziej wartości ogólne, etyczne, konieczność zgodności z prawdą. Bo coraz bardziej będzie się liczyło to, czy jest on wyżej, czy pokonał wrogów, czy dominuje. Od takiej umysłowości i uczuciowości coraz bardziej oddalały się takie wartości jak: nie krzywdzenie, pomoc słabszym, życzliwość, zrozumienie i porozumienie.

Szczególnie silnie działa tu uczcie zawiści, powiązane nieraz z urojeniami bycia skrzywdzonym. Oczywiście w życiu krzywd doznaje niemal każdy, więc to nie jest tak, że poczucie skrzywdzenia w ogóle nie ma podstaw. Jednak zdrowy umysł jest w stanie zrelatywizować przynajmniej pomniejsze krzywdy, których doznaje, jest w stanie przebaczać w imię tego, że samemu się popełnia błędy, że jakoś trzeba żyć z tym, co się stało. Ale jeśli ktoś w sobie poczucie krzywdy i zawiści polubił, jeśli zaczyna je pielęgnować, to za jakiś czas coraz więcej rzeczy, zdarzeń, okoliczności stanie się w jego myślach podstawą do uznania się za skrzywdzonego. W ostateczności można się czuć skrzywdzonym nie z powodu tego, że akurat temu człowiekowi ktoś coś złego uczynił, lecz uznać jako niewybaczalne krzywdy narodu, z którym się ktoś identyfikuje, czy jakieś inne zaszłości mężczyzn wobec kobiet (albo odwrotnie) rasy jednej, wobec rasy drugiej, czy co tam jeszcze komu się spodoba. Najczęściej przy tym zdecydowana większość tych osób, którym ów nie wybaczający zarzuca odpowiedzialność za jakieś zbrodnie czy inne uchybienia z przeszłości, zielonego pojęcia nie ma, że została przez oskarżającego nimi oskarżona.
Problemem jest jednak to, że to nie żadna logika powoduje te urazy, pretensje, zarzuty. A skoro nie logika, tylko instynktowna potrzeba posiadania wrogów, a potem wzniecania w sobie do nich negatywnych uczuć steruje tymi urażaniami, zawiściami i chęcią dokuczenia komuś, to też i nie ma z tym właściwie dyskusji. Ludzie skłonni do wrogości są wrodzy, nienawidzą, pragną krzywdy swoich bliźnich dlatego, że SĄ STEROWANI instynktami stadnymi, powiązanymi z frustracją, jakiej nieraz doznają we własnym życiu, co dalej wywołuje chęć odreagowania, wyżycia się.
Gdzieś u podstaw tej zawiści i złości jest też poczucie słabości i bezradności, niedocenienia przez świat i ludzi. Jest to pragnienie "ja im pokażę, wykażę się!", a potem jego konsekwencje.