ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Pewność siebie jest powszechnie uważana za cechę pozytywną, świadcząca na plus o wartości człowieka. Spośród znanych mi ludzi, częściej jednak ktoś deklaruje, że mu tej cechy brakuje, niż ma jej nadmiar. Wielu chciałoby w sobie to zmienić, chcieliby być bardziej "pewni siebie".
Tylko czym jest właściwie pewność siebie?
- Przekonaniem, że się ma zawsze rację?...
- A może przekonaniem, że tam, gdzie informacje są niepewne, to się jakimś niesamowitym zrywem wyjątkowej intuicji zdobyło pewność tego, jak jest?... :shock:

Czy w ogóle ta obiegowo rozumiana "pewność siebie" jest tą cechą, za którą się mimowolnie tę cechę bierze - że oto ktoś zdobył znaczące kompetencje, w ramach których ocenia świat bez większych błędów, nie ma dylematów, wie, jak działać, bo po prostu wie...
Czy w tym świecie, jaki znamy, czyli w świecie powszechnego blichtru, kłamstw, marketingu, gier prowadzonych przez ludzi, a do tego przemocy i ucisku, w ogóle taka cecha jest możliwa?
Czy ktokolwiek ZASADNIE może być pewny tych swoich ocen w większości?...
- Ja uważam, że po prostu nie.
Tak naprawdę to owa powszechnie rozpoznawana cecha "pewności siebie" to cecha, która w większości cechuje...
ludzi mało odpowiedzialnych, zadufanych w swoje (najczęściej w rzeczywistości relatywnie niskie) superkompetencje. "Pewni siebie" w powszechnym odbiorze są bardziej tacy aktorzy, którzy nauczyli się odgrywać przed otoczeniem rolę pewnego siebie człowieka, albo (chyba będzie to nawet częstsza sytuacja) po prostu emocjonalni durnie, którzy nie mają pojęcia o złożoności świata, za to mają bardzo silne pragnienie uznawania się za mocnych, kompetentnych i nieomylnych, zaś z rozpoznań świata zwykle biorą tylko tę powierzchowną warstwę, a potem bronią jej już metodami presji osobowej "na zabój".

W tym świecie nie ma wielkich szans na bycie zasadnie pewnym swojej wiedzy, z wyjątkiem może sytuacji, gdy ktoś żyje w bardzo uporządkowanym, powtarzalnym środowisku, w którym niewiele się zmienia, a on zdobył względem tego co go otacza na tyle duże doświadczenie, że faktycznie jest mała szansa na to, że stanie się coś dla niego nieprzewidywalnego. Wtedy taki ktoś, w takich wyizolowanych "cieplarnianych epistemicznie" warunkach może być w jakimś uzasadnionym sensie pewnym swoich ocen. W życiu otwartym, w życiu z wieloma ludźmi, różnorodnymi sytuacjami, właściwie nawet największy geniusz ma znikome szanse, aby wybudować w swoim umyśle tak wielką kompetencję, która pozwalałaby mu zasadnie być pewnym w zakresie większości ocen.

Dlaczego jednak w ogóle cecha pewności siebie jest uważana za pozytywną, dlaczego jest częściej ceniona, niż kontestowana?...
Wynika to ze splotu kilku czynników. Po pierwsze, w warunkach pierwotnych od kompetencji ważniejsza była siła i zdecydowanie. Tę zwykle zapewniał testosteron, który jest hormonem walki, zwycięstwa, stawiania na swoim (choć nieraz okazuje też swoje dość paradoksalne wpływy na psychikę, ale jest już efekt dalszego rzędu). Lider grupy musiał być silny, aby w razie czego zdominować pretendentów, czy opanowywać rzucone mu wyzwania przez nieposłusznych członków grupy. A lider naturalnie i instynktownie był szanowany, ceniony. Lider nie mógł okazywać niepewności, bo jego podstawową cechą było właśnie zapewnienie jedności stadu, spójne tego stada działanie. Więc lider, nawet jak nie miał podstaw do decyzji, udawał, że wie, co należy robić, wybierał pierwsze lepsze, a stado za nim szło (co nawet w przypadku błędów w decyzjach, statystycznie i tak okazywało się lepsze od rozproszenia się stada, grożącego w przypadku niepewności lidera). Dlatego instynktownie cecha przypisywana liderowi jest ceniona, wywyższana ponad rzeczywistą kompetencję. Dlatego też kobiety miękną w obliczu "stanowczych" mężczyzn, dlatego okazywana pewność siebie dodaje mężczyznom seksapilu, co jednocześnie tym bardziej zwiększa parcie na to, aby taką pewność przynajmniej udać.

Ale tak naprawdę to "pewnym siebie" w sensie rzeczywistej kompetencji w działaniach i okazywania tego w uczciwy sposób jest bardzo bardzo niewielu. Większość ludzi oceniani jako "pewni siebie" ma kompetencje nie większe niż średnia, za to dobrze wyćwiczyli się w prezentowaniu się jako znający się na sprawie, nie ustępujący, wypowiadający się w sposób twardy, zdecydowany.
Ogólnie pewność siebie jest raczej przereklamowana...

Choć nic nie jest tak do końca proste. Jest w tym i drugie, i trzecie, i jeszcze niejedno dalsze dno...

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Gdybym miał opisać ten rodzaj pewności siebie, jaki uważam za pozytywny, czyli do jakiej postawy też sam aspiruję, to byłaby to pewność siebie rozumiana dość mało typowo, bo byłoby to podejście w stylu:
- wiem, że wykonałem, co mogłem. Nie mam gwarancji, że wszystko się uda, ale brak decyzji najczęściej jest w skutkach równoważny z decyzją o zaniechaniu, zlekceważeniu potrzeby rozstrzygnięcia, więc szczerze i z przekonaniem skłaniam się ku temu, co wg mnie daje największe szanse sukcesu.
- mam świadomość, że błędy popełnia się zawsze, ale skoro dołożyłem wszelkich starań, aby je minimalizować, to teraz mam prawo działać zgodnie ze swoim osądem i sumieniem, nie muszę się więc cofać przed tymi, którzy mają inne zdania w danej sprawie.
- wiem, że relatywnie łatwo się udaje oszukać ludzi pozowaniem na autorytet, który głosi prawdy nieomylne. Nie muszę się przed innymi lansować na wszystkowiedzącego. Nawet głosząc racje, co do których nie mam 100% pewności (czego mam świadomość), będę je głosił skutecznie, nie oglądając się co chwila za siebie. W końcu już decyzję podjąłem, a dopóki POWAŻNE dodatkowe przesłanki się nie pojawią, będę przy tej decyzji trwał.

Tak wygląda ta pozytywna pewność siebie po mojemu. Ona nie jest pozerska, nie jest ostentacyjna, nie podnosi głosu, nie okazuje agresji wobec stawianych mi pytań, wyrażania wątpliwości. Gdy ktoś rozsądne pytania zadaje, staram się na nie rzeczowo odpowiadać, bo przecież wiem, z czego wynikają moje racje, mam czym ich bronić.

Michał Dyszyński

Gdybym miał odpowiedzieć na pytanie: "czy ja jestem pewny siebie, czy niepewny siebie?", to nie wiedziałbym, co odpowiedzieć. Ani odpowiedź na "tak", ani na "nie" mi tu niezbyt pasuje, bo niesie wg mnie mylne sugestie o stanie rzeczywistym mojej świadomości. Nie jestem pewnym siebie w tym najczęściej rozumianym sensie, gdzie pewność takowa jest demonstrowana brakiem wyrażanych wątpliwości, dobitnością sformułowań, tonem ex cathedra, silnym niezważaniem na krytykę. Ale też nie uważam się za osobę, która by prezentowała sobą przeciwną postawę, czyli kogoś, kto się (w odczuciu powszechnego rozumienia "niepewności siebie") wycofuje ze swoich stwierdzeń po napotkaniu oporu, albo w ogóle nie wyraża swojego zdania. Nie jestem jakoś szczególnie mocno pewny tego, co sobie myślę, ale też uważam, iż włożyłem w swoje rozpoznania świata sporo wysiłku i krytycyzmu (także wobec siebie) i mam jednak nadzieję, iż to przyniosło jakiś efekt, co dalej oznacza, iż mam przekonania jakoś skuteczne w przynajmniej tym podstawowym zadaniu, nadawania moim osądom rzeczywistości jakiejś formy użyteczności. Nie jest to zatem ani pewność, ani niepewnosć siebie.