ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Stawiam trochę po prostacku zagadnienie trudne. W moim pomyśle jest to jednak tylko wierzchołek góry lodowej znacznie bardziej złożonej refleksji, która dotyczyłaby już nie tylko jednego problematycznego aspektu osobowości (tu lęku), lecz potencjalnie też wielu innych - np. wstydu, gniewu, agresji, smutku itp.
Czy lęk jest dobry?...
- Samo to pytanie jest trochę postawione w trybie naiwności - nadania priorytetu dla rozumowania uproszczonego. Odpowiedzialne rozumowania raczej nie stawiają spraw w ten sposób, bo zarówno odpowiedź "lęk jest dobry", "lęk jest zły" wylania od razu problem: A W JAKIM WŁAŚCIWIE SENSIE coś jest np. "dobre", a nie "złe"? Co owo "dobroć" konkretnie znaczy? Do jakich dalej ocen się odnosi?...

W ogóle chyba takie częste pytanie "czy cecha X jest ogólnie dobra?" znamionuje umysłowość osób, które powierzchownie, emocjonalnie traktują myślenie i w ogóle życie. Z takich uproszczonych do ocen trudno jest dalej wyprowadzać odpowiedzialne wnioski, takie oceny co najwyżej mogą komuś na chwilę zamieszać w emocjach, dając wrażenie "to ja już to mam ocenione, wiem, co i jak, mam swój mały myślowy sukces, więc mogę się zająć czymś następnym". Ale z tego nie wynika nic jako tako rozliczalnego, pozwalającego na poleganie na tym w dalszych ocenach.
Tym, co byłoby wartościowe przy stawianiu sobie pytania typu "czy lęk jest dobry?", jest nie tyle sama odpowiedź (która - w zależności od przyjętych kryteriów i innych założeń - może wyjść zarówno "tak", jak i "nie"), co URUCHOMIENIE SAMEJ REFLEKSJI nad tym pytaniem. Cenne jest zastanowienie się nad mechanizmem psychicznym postawy lęku, ujrzenie jej w kontekstach, określenie granic z jednej strony pozytywnych, a z drugiej może destrukcyjnych reakcji.
Bo choć ten lęk jest "negatywny" w tym sensie, że niesie emocjom przykrość, to jest też reakcją niezbędną dla przeżycia. Lęk jest związany mechanizmem, który pozwala osobnikowi podejmować działania przeciwdziałające znalezieniu się w sytuacjach niebezpiecznych, może nawet zagrażających życiu. Czyli tak w ogóle nie ma jednej satysfakcjonującej odpowiedzi na pytanie, czy lęk jest dobry, czy zły.

Jeszcze trochę chcę się pochylić nad problemem osób, którym takie stawianie sprawy "powiedz mi, czy coś jest dobre czy złe" odpowiada mentalnie. Są to z reguły osoby, które nie lubią rzeczywistości postrzegać w złożoności, nie tworzą syntez myślowych, tylko bazują na przelotnych, powierzchownych wrażeniach, które mogą się zmieniać w zależności od nastroju tej osoby. Dla takich osób oceny rzadko są trwałe; one się zmieniają w zależności od okoliczności, a owa osoba nie pracuje nad tym, aby tę trwałość zapewnić. Takim osobom nastrój o ocenianie zmienia się kapryśnie - w zależności od nastroju, od chwili, czasem od przypadku.

Michał Dyszyński

Dziś powiedziałbym, że może najbardziej lęk jest dla psychiki wyzwaniem.
Lęk buduje przykrą emocję na bazie odczytu sytuacji i domniemań, jak się owa sytuacja rozwinie względem nas. Człowiek dojrzewający mentalnie próbuje zdobyć kontrolę nad różnymi swoimi negatywnymi emocjami - czyli też nad lękiem. Opanowanie lęku wymaga zatem jakiejś formy wglądu w to, JAK TWORZYMY DOMNIEMANIA NA TEMAT RÓŻNYCH SYTUACJI.
Ci, co się nie umieją pod tym względem zdiagnozować, nie zdobędą kontroli nad lękiem, a dalej nie osiągną pewnej postaci wolności, polegającej na nadawaniu swoim reakcjom formy adekwatnej do celów i zdarzeń. Lęk człowieka z jednej strony niewoli, ale z drugiej stwarza wyzwanie do uświadomienia natury swojego umysłu, co właśnie wolność w nim buduje.

Michał Dyszyński

Trochę upraszczając sprawy, można by powiedzieć, że lęk jest "dobry" na etapie rozpoznawania sytuacji, gdy nadmiar brawury, niezważanie na zagrożenia mogłoby prowadzić do błędnych rozpoznań, a dalej niefortunnych decyzji. Lęk jest jednak "zły", gdy zaczyna paraliżować, gdy blokuje rozsądek, a także gdy - zamiast sprzyjać rozumowaniu w duchu adekwatności do faktów i sprawdzonych interpretacji - skupia na jałowym przeżywaniu negatywnych emocji.