ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Miałem kiedyś całkiem ciekawe doświadczenie - epizod ze mną samym. Nagle uruchomiło mi się myślenie, które było mocno zgodne z tym, co prezentują zwykle nacjonaliści. Wtedy:
- zaczęły mi się podobać proste klasyfikacje swój - obcy (czyli zapewne wróg)
- za jedyne sensowne wydały mi się twarde rozstrzygnięcia - np. surowe kary, jak najbardziej jednoznaczne przepisy
- ludzi oceniałem szybko, a do tego zwykle skrajnie - zerojedynkowo.
- idee też klasyfikowałem mocno pod kątem: jeśli prosta, emocjonalna, to atrakcyjna, jeśli skomplikowana, wymagająca złożonego myślenia, to jakaś taka miałka, nijaka, mało wartościowa...
- chciałem aby jasno wyłaniały się klasyfikacje w życiu, aby było pewne, co moje, a co nie moje, co z naszych, a co obce. Nagle zwiększonej wartości nabrały takie idee jak: własność, przynależność, związek z grupą.
- to co było skomplikowane, traciło na atrakcyjności.
Ogólnym kierunkiem były: redukcje, polaryzowanie spojrzeń na sprawy, upraszczanie się opinii.
Kiedy to mi się zrobiło?
- Wypiłem wtedy sporo za dużo mocnej herbaty...
Miałem nabuzowane teiną neurony, które domagały się właśnie ode mnie prostoty i jednoznaczności na jak największą skalę. Aż sam się wtedy mocno zdziwiłem, że to tak może dzialać. :shock:

Pamiętam też, że wtedy jakoś chętniej...
przywaliłbym komuś w mordę.

Kto nie rozumie nacjonalistów, temu proponuję taką psychozabawę - właśnie opić się mocnej kawy, herbaty, a potem zrobić sobie wewnętrzny test atrakcyjności różnych idei. Myślę, że całkiem sporo osób powtórzyłoby moje wnioski - czyli przekonałoby się, że na atrakcyjności bardzo zyskują wtedy proste klasyfikacje, emocjonalne rozstrzygnięcia, zredukowane do minimum zasady kontaktu ze światem.
Staram się unikać teraz nadmiernej ilości herbaty. Pewnie w jakimś stopniu dlatego, odrzucam nacjonalizm... :shock:

Michał Dyszyński

Nie twierdzę, że miłość do swojego narodu musi być tak w ogóle jakoś zła, toksyczna dla psychiki. Myślę, że możliwy jest łagodny, nie popadający w manię wrogości nacjonalizm. Problem w tym, że te przypadki nacjonalizmu oświeconego, nie indukującego w psychice kaskady uczuć, kończących na programowej wrogości do ludzi, których najczęściej na oczy nie widzieliśmy, nie wiemy o nich nic, poza tym, że są z "obcych" - takie przypadki są raczej rzadkie. Z tego co obserwuję, nacjonalizm najczęściej WIEDZIE EMOCJE W STRONĘ WROGOŚCI.
I chyba nie bardzo ma to jak być inaczej...
Nacjonalizm bowiem startuje od postulatu wyraźnego rozdzielenia tego co nasze, względem tego co obce - nasz naród, a dalej te inne narody. Te narody, które są inne, przy założeniu, że własny naród trzeba jakoś szczególnie kochać i wywyższać, najpierw robią się obce, może tylko mniej swojskie, ale już "obcy" w uczuciach zawiera domieszkę lęku, sugestię w stronę wrogości. Potem owi "obcy" w emocjach zaczynają powolutku się polaryzować. Obcy to raczej wróg niż przyjaciel. Więc obcy naród grawituje - czasem szybciej, a czasem wolniej - w stronę wrogiego narodu. A gdy już się "okaże", że te czy inne narody są wrogie, to naturalna stanie się potrzeba obrony przeciw nim, może wystąpienia prewencyjnego. I zaczyna się "zjazd w stronę napastliwości, agresji, czasem nienawiści do grup ludzi, którzy często o nas zielonego pojęcia nie mają, którym nie w głowie wobec nas żadna wrogość. Ale emocje instynktowne, stadne - jeśli nie są poddane kontroli, uświadomieniu - nam ową wrogość wyprodukują.

Nie uważam jednak, że odpowiedzią na zło tworzenia się wrogości z nacjonalizmu należało odpowiedzieć zbyt ostro. W końcu wolny człowiek ma prawo kochać i szanować to, co wybierze. Jeśli chce kochać naród, z którym się identyfikuje, to jakieś zabranianie mu tego, nawet perswadowanie jak to rzekomo źle on robi, byłoby ograniczeniem wolności tego człowieka. Myślę, że kluczem jest tu ŚWIADOMOŚĆ ZAGROŻENIA, związanego z ewolucją uczuć nacjonalistycznych, patriotycznych w stronę wrogości. Kto to zagrożenie widzi, a jest wystarczająco świadomy i silny mentalnie, będzie w stanie powstrzymać swoje uczucia przed staczaniem się we wrogość. Ale do tego trzeba sobie zdobyć coś ważnego - kontrolę nad bezwiednym staczaniem się emocji w skrajne pozycje. Tu niezbędna byłaby jakaś postać dojrzałości, samoświadomości. Tej dojrzałości często brakuje nawet ludziom z włosami przyprószonymi siwizną...

Michał Dyszyński

Kiedyś zastanawiałem się, czy potrafię wymyślić bardziej absurdalny powód do niechęci, wrogości, nienawiści niż ten, żeby kogoś z wrogością traktować tylko z tego powodu, że jest (od urodzenia, czyli bez jego wyboru, decyzji) pod jakimś względem inny?... :think:

Długo myślałem i do dzisiaj nie znalazłem. Być może znalazłbym parę podobnych w absurdalności powodów, ale bardziej absurdalnego to chyba nie.
A tym właśnie jest nacjonalizm w typowej postaci - niechęcią, wrogością, w skrajnej postaci nienawiścią do człowieka
- którego nie znamy, którego zdecydowanej większości cech nie możemy z góry określić
- który nie wybrał tego, do jakiej kategorii go zaliczyliśmy, nie miał na to żadnego wpływu, bo się urodził i wychował w grupie osób, którą my kojarzymy z obcym narodem
- który jest inny od nas, bo w ogóle ludzie nie są tacy sami. Jakby był naszym klonem to czy byłoby to ok?... Chyba też nie. Nie chcemy klonów nas. A tu nagle z tytułu tego, że w sposób naturalny ludzie są rozrzuceni po globie ziemskim, zasiedlając różne tereny i mając różne swoje społeczności, ktoś czyni powód do wrogości... :shock:

- z resztą gdyby ów ktoś chciał jakoś przebłagać nas - nienawistnych względem niego, z powodu tej właśnie narodowej odmienności - i by się zapisywał na siłę, to byśmy się cieszyli, z otwartymi rękami go przyjmowali?... - Najczęściej też nie - a przynajmniej obserwując narodowców, to o ile czują swoja siłę, to bardzo niechętnie przyjmują kogoś obcego za pobratymca. Obcy to obcy! Ma obcym zostać! Więc nawet gdyby ów obcy chciał, to nie bardzo najczęściej ma jak zastopować ową niechęć do niego ze strony nacjonalistów.
- z resztą my sami też przecież jesteśmy - z przyczyn przez nas niezawinionych - jakimś obcym (może wrogim) w oczach innego narodowca. Czy uważamy, że na wrogość czymkolwiek sobie zasłużyliśmy?... Naprawdę niewielu tak uważa, bez względu na to czy są nacjonalistami, czy nie. Czy gdyby akurat okazało się, że jakaś większa grupa agresywnych nacjonalistów z obcego narodu, chce nas skrzywdzić (może zabić) z tego tytułu, że my jesteśmy z innego względem nich narodu, to byśmy temu przyklasnęli? Uważalibyśmy, że się "nam należy"?... No nie sądzę, aby zbyt wielu nacjonalistów było tak do końca konsekwentnych w uznawaniu prawa do wrogości z tytułu bycia innego narodu, że sami by akceptowali i popierali wyrządzaną sobie krzywdę.

Jakieś zrozumienie mogę mieć dla ludzi, którzy wrogo traktują kogoś, bo np. źle się zachowuje (to jego wybór), kradnie i krzywdzi ludzi, ma coś, co warto by mu zabrać (oczywiście rabunek jest ohydny, ale przynajmniej ma jakiś praktyczny sens), jest tak stary i chory, że tylko obciąża społeczeństwo (też to jest ohydne zabijać kaleki, ale przynajmniej można dopatrzyć się tu jakiegoś sensu).
W przypadku wrogości wynikającej z nacjonalizmu mamy właściwie czysty absurd, czyste NIEWYNIKANIE Z NICZEGO, CO DAŁOBY SIĘ PODPIĄĆ POD PRAKTYCZNĄ KORZYŚĆ, JAKIŚ POWÓD SPOŁECZNY.
To jest praktycznie niechęć i wrogość bez powodu, zło bezinteresowne, wrogość dla samej wrogości, której druga strona nie ma jak uniknąć.

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Są ludzie narcyzi - ci są przekonani, że oni są najwspanialsi na świecie.
Znam osoby przekonane, że ich rodzina jest najwspanialsza na świecie.
W niektórych rozmowach wychodziło, że ich wioska, to dopiero hoho... inne wioski się nie umywają, bo nasi chłopaki, jak na weselu w remizie sięgnęli po sztachety, to za tamtym z wioski dalej aż się kurzyło jak uciekali...
Co niektórzy są przekonani, że ich miasto jest najlepsze, lepsze niż inne miasta
Co niektórzy uważają, że wielką wartość ma ich tytuł arystokratyczny, a na przykład ci, co tytułu lorda nie mają, to nic nie warte miernoty
Są też tacy, którzy wywyższają swój naród, jako jedyny najwspanialszy w świecie.

Michał Dyszyński

Z innego wątku, chyba też w tym temacie słuszne

Michał Dyszyński

W tym wątku odpowiem userce Towarzyski Pelikan na jej (całkiem ciekawy) tekst na jej blogu.

Michał Dyszyński

Odrzucam nacjonalizm (znowu się zastanawiam, czy czasem właśnie ten powód, który teraz opiszę, nie należy uznać za główny) z powodu tego, co ZAOBSERWOWAŁEM W SWOICH UCZUCIACH I MYŚLACH: że nie umiem jednocześnie akceptować nacjonalistycznej postawy i mieć DOBRYCH UCZUĆ.
Nie wiem, jak to działa u innych, może inni potrafią, jednak u mnie to działa tak, że każda próba jakiegoś wzmacniania podziału swój - obcy w traktowaniu ludzi (a to jest według mnie istotą nacjonalizmu - kierowanie się mentalne w stronę "nasi są do chwalenia i wspierania, a obcy do traktowania gorzej, także z niechęcią"), konstruuje we mnie odczucia, które jawnie odczuwam jako sprzeczne z chrześcijaństwem, a dalej też moją duchową naturą.
Ile razy próbuję jakoś wprowadzić do swoich myśli ową postawę "nasi - będę ich promował i wspierał, lekceważąc owych nienaszych w tym układzie", uruchamiają się we mnie myśli i uczucia zbliżone do początków pogardy dla ludzi w ogólności, uczucia lekceważenia tego, co uczynił Bóg stwarzając osoby z innych narodów (czy takie, które do żadnego narodu się nie poczuwają). Tych początków pogardy nie umiem w sobie powstrzymać, nie umiem ich uporządkować na tyle, abym za chwilę mógł szczerze samemu sobie powiedzieć: wypełniam to najważniejsze chrześcijańskie przykazanie, czyli przykazanie miłości Boga i bliźniego. Po prostu tego nie potrafię.

Michał Dyszyński

Jednym z powodów, dla których ostatecznie odrzuciłem nacjonalizm było to, że nie potrafię w sobie odnaleźć praktycznej żadnej KWANTYFIKOWALNEJ bezspornej różnicy pomiędzy złą postacią uczuć narodowych - szowinizmem, a nacjonalizmem, który byłby tym dobrym.
Właściwie, zawsze jak tylko spojrzę na sprawę, to wychodzi mi, że żaden szowinizm nie jest czymś odrębnym, tylko jest takim "większym nacjonalizmem". Gdzie jest granica pomiędzy nimi?...
- Tego właściwie nie wiadomo. To znaczy każdy oczywiście jakąś tam granicę wskazać po swojemu może, lecz ktoś inny tę granicę umieści w innym miejscu, a nie będzie naprawdę mocnych argumentów, aby potencjalny spór obiektywnie rozstrzygnąć.

Przy czym chciałbym też być możliwie uczciwy w tych rozważaniach, więc chcę zauważyć, że problem granicy pomiędzy zbliżonymi do siebie pojęciami jest zawsze trochę płynny. Weźmy alkoholizm vs towarzyskie popijanie alkoholu. Sam co jakiś czas lubię skosztować wina, piwa (piwo ostatnio rzadziej), kiedyś pijałem też mocniejsze alkohole, choć dziś zdrowie mi je raczej wyklucza. Alkoholikiem jednak nie jestem. Dwa razy w życiu po alkoholu film mi się urwał, ale jak na kilkadziesiąt lat życia, to nie jest chyba dużo. Gdyby ktoś mi powiedział, że jestem alkoholikiem, to bym go wyśmiał. I mam tu swój argument główny w postaci: na co dzień wcale nie ciągnie mnie do alkoholu. To, że czasem się napiję, to raczej będzie związane z sytuacjami towarzyskimi, niż z moją ochotą. Ale przyznać muszę, że się czasem alkoholu napiję.
Teraz chcę trochę przenieść ten "model myślowy" na rozróżnienie nacjonalizm (w dobrym znaczeniu) a szowinizm. Szowinizm byłby tu odpowiednikiem alkoholizmu -sytuacją, w której dana osoba nie panuje nad swoją potrzebą picia. I tak szowinista jest fanatykiem dla swojej narodowości, często zachowując się nieracjonalnie w tym względzie.
A (dobry) nacjonalista?...
- Kocha swój naród.
Ale co by miało z tego wynikać dalej...
Mi tak wychodzi, że nacjonalizm jest jakby takim NIEPEŁNYM SZOWINIZMEM.

Jeśliby rzecz porównać znowu do picia, to mielibyśmy
- towarzyskie popijanie - byłoby odpowiednikiem uczuć narodowych w miarę zwykłego człowieka, który ma szacunek dla postaci historycznych związanych ze swoim narodem, szanuje język, historię swojego kraju, ma sentymenty w tym względzie, ale nie prowokuje go to do postaw wrogości względem kogokolwiek.
- picie względnie częste to w tym modelu byłby chyba już "standardowy nacjonalizm". Tutaj mamy już jakąś formę "przegięcia". Tak jak w piciu będą to sytuacje, gdy ludzie wokół zauważają "wiesz, ale ty chyba pijesz trochę za dużo", gdy już dzieje się trochę źle - są problemy z pójściem do pracy, po regularnych popijawach, ogólnie jest problem.
- szowinizm byłby jak alkoholizm. Tutaj już całe zło się zwala na człowieka, który stracił kontrolę nad swoim myśleniem, działaniem, przestał być racjonalnym i rozsądnym.

Problem jest w tym, że tak jak pomiędzy "zwykłym częstym piciem", a alkoholizmem granica jest płynna, tak i pomiędzy nacjonalizmem, a szowinizmem nie ma właściwie wyraźnego punktu, po którego przekroczeniu staniemy jawnie po tej złej stronie mocy.

Michał Dyszyński

Przymierzałem się do pójścia w stronę uczuć bardziej narodowych, próbowałem być bardziej patriotyczny. Problem (z punktu widzenia pójścia dalej w tę stronę) w tym, że obserwowałem wtedy u siebie wzmaganie się jednych uczuć i postaw, a zanikanie innych - obserwowałem je z punktu widzenia nadrzędnego postulatu, czyli POSTULATU BYCIA DOBRYM CZŁOWIEKIEM, REALIZUJĄCYM CHRZEŚCIJAŃSKĄ ZASADĘ MIŁOŚCI BLIŹNIEGO.
Więc eksplorowałem te swoje uczucia patriotyczne - jak to pięknie by było, aby mój naród był wspaniały, był wielki, był wywyższony. Od razu zaczęło mi przychodzić do głowy: a jak to pięknie byłoby, aby Polska była znowu od morza do morzą! Jak to pięknie by było! :szacunek:

Jak wspaniale byłoby, gdyby wszyscy się liczyli - chcą czy nie chcą - z głosem Polaków na początek. Bo w końcu szacunek dla Polski i Polaków musi być! Nie jakiś tam mały szacunek, ale taki powszechny szacunek!
No bo przecież - tak zaczynało mi się myśleć - jak naród jest wspaniały, to nie może być tak, że inne narody tę wspaniałość lekceważą. Więc jakby ktoś tam zaczął lekceważyć ten mój najwspanialszy naród, to należałoby mu (najpierw może delikatnie, ale jak to nie podziałało, tu już "bardziej asertywnie") "przypomnieć", kto tu tak naprawdę jest ważniejszy, kto jest górą. Bo jak wspaniałość jest, to ma być! Nie ma być schowana, czy zlekceważona! To by było nienaturalne i złe.
Więc tak powoli... - obserwowałem to w sobie, zachowując jednak chyba względnie neutralne, poszukujące obiektywizmu spojrzenie na sprawę - wychodziło na to, ze zaczynam dopuszczać przemoc, byle tylko prowadziła do wywyższenia tego, co ja cenię. W drugą stronę by to nie działało, gdyby ktoś inny, kto przecież też kocha swój naród, miał mi narzucać swoje prawa, to bym to odrzucał. Ale ja, ale mój naród, to co innego.
I tak sobie patrzyłem na to, jak moje myśli stają się (przepraszam za wulgaryzm, ale tak to z grubsza czułem) myślami pierdolonego skurwysyna!
Oto moje postrzeganie - niby takich dobrych rzeczy - zaczynało mnie transformować w kogoś, kto usprawiedliwi przemoc, agresję, zło dokonywany na tych obcych, którzy automatycznie stają się coraz bardziej godni pogardy (noooo, chyba że naprawdę silni są, to wtedy należy im się respekt i szacunek...).
Nie potrafiłem tego opanować. Nie potrafiłem rozwijać w sobie uczuć narodowych tak, aby jawnie nie staczać się w zło, w skurwysyństwo pierwszej wody...
Może inni by potrafili... :think:

Nie mogę powiedzieć o każdym, że stanie się skurwysynem, jak mu na narodowym punkcie odbije. Ale patrząc choćby na wypowiedzi, na hasła głoszone, na przyzwolenia zachowań złych, to chyba problem nie jest tylko mój. Patrząc na polskich nazioli, którzy swoim radosnym hajlowaniem szczają na pamięć pomordowanych przez hitlerowców Polaków, będąc sprzecznymi nawet w samym szanowaniu własnego narodu, a tak naprawdę wyznając tylko kult przemocy i bezwzględności, uważam, że coś jest na rzeczy...

Michał Dyszyński

Stawiałem sobie wielokrotnie pytanie: czy identyfikacja z narodem jest jakoś istotnie wyróżniona spośród wszelkich innych potencjalnych identyfikacji grupowych, stadnych?

Ludzie się identyfikują z bardzo różnymi aspektami swojego życia - miejscowością, w której żyją, płcią, rasą, wykonywanym zawodem, liderem danej grupy. Niektórzy z tytułu tych identyfikacji podejmują bardzo poważne inicjatywy, poświęcają im swoje życia. Ludzie walczą - a to za aspekty płciowości, a to za rasę, a to za poglądy polityczne. Byli i tacy, co poświęcili swoje życie za taką identyfikację.
Stawiam wiec kolejne pytanie: czym jest identyfikacja z grupą?
Czy taka identyfikacja z grupą powstaje z czegoś fundamentalnego, niejako "danego od Boga", może tak bardzo wyróżniającego się, iż zaprzeczanie temu byłoby ewidentnym absurdem?

Interesuję się psychologią. Oto ciekawy link, który rzuca światło na to, jak powstają identyfikację z grupą: [link widoczny dla zalogowanych]
Stamtąd:

Michał Dyszyński

Nie odrzucałbym nacjonalizmu, który jest w stanie separować się od postawy zaprogramowanej wrogości wobec ludzi, których najczęściej na oczy nie widzieliśmy i nie wiemy o nich ponad to, że nie są z "naszych".
W odrzuceniu nacjonalizmu przeze mnie nie ma zatem jakiejś krytyki szanowania historii przodków, poszanowania pewnych symboli wspólnych dla danej zbiorowości (oczywiście bez przesady, która ociera się o śmieszność i tępe nieracjonalne postawy czczenia zbiorowych "bożków"). Nie mam nic przeciwko sentymentowi do języka, którego się używa, do pamięci po zmarłych osobach ze zbiorowości, w której się żyje.

W zasadzie moje odrzucenie nacjonalizmu jest odrzuceniem instynktownego poddania się mrocznemu pragnieniu rywalizowania z inną grupą, do postaci zaprzedania się tej rywalizacji w ślepej nienawiści, domniemaniu złych rzeczy względem nieznanych sobie ludzi, dzielenia ludzi nie po ich obserwowanych rzeczywistych dokonaniach i cechach, a samym fakcie utożsamienia z jakimś "naszymi", czy "obcymi".
Odrzucam nacjonalizm, który sprowadza się do narzucania mi instynktownego traktowania ludzi, podlegania bardzo pierwotnym emocjom stadnym, nie poddanym kontroli wyższych poziomów świadomości. Najbardziej chodzi o tę bezrefleksyjną wrogość!

Na tę wrogość się nie godzę i gardziłbym sobą, który zaprzedał wyższe moce osądu rzeczywistości, sumienie, obiektywizm, krytyczny rozum w imię posiadania jakiejś grupy, do której się mentalnie bym kleił, odczuwając rodzaj ukojenia i satysfakcji w tym oddaniu się przeświadczeniu, iż "jesteśmy jednością, jesteśmy razem, czujemy swoją siłę, więc jest wspaniale, a poza tym mało co się liczy".

Michał Dyszyński

Przeniosłem tutaj treść jednego z osobnych wątków (źródło wykasuję), o tytyle:
Wspólnotowość otwarta, a wspólnotowość duszna i wojownicza

Michał Dyszyński

Nie mogę powiedzieć, że całkiem uczuć narodowych nie rozumiem, czy nie posiadam. Mogę je w sobie przywołać właściwie w każdym momencie BLOKUJĄC KRYTYCYZM i kojarzenie DALSZYCH SKUTKÓW, a dając pełnię zielonego światła emocjom, które odbieram jako bardzo pierwotne, instynktowne.
Idąc za głosem instynktów tak bym właśnie myślał, gdyby pojawił się aspekt idei, która jakoś się narzuca odczuwaniu. Byłaby to właśnie idea i emocja bardzo bliska odczuwaniu nacjonalistycznemu - byłoby to takie poniesienie się uczuciom więzi z tymi, którzy są mi najbliżej, których przecież powinienem chronić, promować, szanować. Wtedy same mi się w emocjach układają myśli typu: niech to co nasze, wspólne będzie wywyższone, niech będzie tego chwała, chronić to, wspierać - oto idea! Oto już nie tylko ja, ale moja wspólnota, mój naród, może mój klub... I jestem w tym taki gotów do działania i do poświęceń, jestem aby iść służyć temu ważnemu celowi - chronić to, z czego wyrosłem, co zostało mi dane (przez Boga?...). Oto cel i cnota, sens, i wartość! Oto coś cennego z samej swojej natury! Już nie jakiś prosty egoizm, ale związek z tymi, których dostałem jako swoich! Oto ja - tu jestem i podejmuję to wyzwanie, tę odpowiedzialność! Oto idea!

W pierwotnym odczuciu tak to - przyznam, że nawet chyba pięknie - się objawia. Chciałoby się to tylko wziąć i z tym być. Pierwotne poczucie widzi to jako coś szlachetnego i wzniosłego, dodającego energii i sensu życia. Więc dlaczego to odrzucam?...

Odrzucam to pierwotne poniesienie moich emocji w ten wspólnotową, plemienną emocję, bo WIDZĘ DALSZE KONSEKWENCJE, widzę te sugestie, które już za chwilę się z zawierzenia tej emocji wyłonią.
Co się wyłania z tej emocji wywyższania mojego plemienia?...
- Niechęć, nawet nieusprawiedliwiona WROGOŚĆ wobec ludzi, którzy tylko tym mi "zawinili", że nie są akurat z mojego plemienia.
Te uczucia nacjonalistyczne są silnie rywalizacyjne, wręcz wojenne - z samej swojej natury. Jeśli chcemy wywyższać swoje, jeśli to jest ten szczególnie ważny cel, to nieuchronnie zaczniemy poniżać to nieswoje. Nie ma jak być inaczej!
Jako chrześcijanin nie uważam, abym miał się wywyższać. Wierzę w sens tej frazy wypowiedzianej przez Jezusa:

Michał Dyszyński

Jednym z ważnych aspektów odrzucenia nacjonalizmu przeze mnie jest głębsze uświadomienie sobie, że naród nie jest osobą, naród niczego nie czuje.
To co jest robiony tylko dla narodu, a nie dla KONKRETNYCH LUDZI się po prostu zmarnuje.
Tu oczywiście niejeden może powiedzieć, ale przecież naród tworzą ludzie. I ja się oczywiście z tym zgadzam. Tylko co z tego, że naród tworzą ludzie, miałoby wynikać?

Dla mnie wynika tyle, że chętnie dowartościuję CZŁOWIEK - konkretnego człowieka. Powiem człowiekowi, że jest ważny, cenny, mądry itp. Uznam każdemu człowiekowi jest wartość i cnotę. Ale narodowi?...
- Co właściwie mam uznać narodowi?...
Składa się naród z wielu ludzi - mądrych i głupich, pięknych i brzydkich, sympatycznych i wrednych. Nie zamierzam oszukiwać, że wredny nie jest wredny, bo jest z mojego narodu. Nie zamierzam tak oszukiwać choćby i z tego powodu, że najczęściej wredny i zły człowiek krzywdzi nie kogo innego, jak innych członków własnego narodu! Najwięcej krzywd ludzie czynią sobie wśród swoich bliskich - w rodzinach, wśród znajomych. Więc nie zamierzam być jakoś programowo dumny ze swoich rodaków, nie patrząc na to, że ci właśnie skrzywdzili...
innych moich rodaków. To by była sprzeczność w moim traktowaniu świata i ludzi.