ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Istnienie dobra i zła - analiza tej intuicji
Przed chwilą obejrzałem sobie pewien odcinek serialu sci-fi, w którym padły słowa „dobro i zło istnieją”. Jako osoba z zasady dociekająca sensów, a nie tylko zadowalająca się pierwszym intuicyjnym odbiorem tego, co jest mi komunikowane, zadałem sobie pytanie: co to może znaczyć?
Jak określić te byty ideowe „dobro istnieje”, „zło istnieje”?

Zacznę ogólnie. Większość z nas pojęcie istnienia dekoduje intuicyjnie. Definicji istnienia próbowano podawać wiele, ale nie ma chyba jeszcze jednej w pełni wersji tej idei. Intuicja jednak podpowiada pewne atrybuty idei istnienie:
- trwałość, nieulotność jawienia się czegoś w jemu właściwy sposób
- czasem substancjalność
- dodałbym też ideę ciągłości.

Co by miało znaczyć np. istnienie zła?
- Pewnie pierwszą intuicją byłoby przywołanie obrazu jakiejś okrutnej istoty, która ma trwałą postać – może materialną, ale może też duchową (jak np. diabeł). Diabeł jest „ucieleśnieniem” zła – czyżby więc miał ciało?…
Ale ciało wcielonego zła – czy jest materialne, substancjalne?…

A „istniejące” dobro... – czym właściwie jest? Przecież dobro to idea, byt pomyślany.
Jeśli tak rozumiane dobro miałoby „istnieć”, to czym właściwie będzie się różniło od innej idei?
Czy fałsz „istnieje”? – Odczuwamy pewne komunikaty jako fałszywe, ale czy te odczucia upoważniają nas do formułowania tezy o „istnieniu” fałszu?… Jeśli przecież coś jest tylko odczuwane, to może to nie istnieje – jak np. odczuwana iluzja w typowej intuicji „nie istnieje” (a może jednak iluzje „istnieją”...)

Michał Dyszyński

Najbliżej po mojemu rozumianej intuicji związanej z wyrażeniem "istnieje dobro" byłoby z grubsza uznanie, iż:
1. To, co jest, czyli co określamy jako "dobre", jesteśmy w stanie rozpoznawać spójnie, a więc wystąpi wyraźna zgodność pomiędzy rozpoznawaniem jako "dobre" czynów, sytuacji.
2. Można domniemywać, iż dobre postawy ludzi mają jakieś wspólne (jedno?...) źródło, jakąś pierwotną przyczynę, która nie jest chaotycznym zbiorowiskiem wpływów, lecz tworzy coś spójnego, broni się przed rozproszeniem - może być związane z osobowością, albo jakimś mechanizmem logicznym, który zapobiega rozmyciu się owego źródła.
3. W licznych sytuacjach rozpoznanie dobra jest jednoznaczne, a jego zaprzeczenie (zło) też będzie wyraźnie diagnozowane jako przeciwieństwo.

W horrorach zło jest personalizowane, często potworne. W chrześcijaństwie (a także w innych religiach) jest wiązane z osobowością diabła. Dobro jest dowiązywana do osobowości Boga, czasem aniołów. Te osobowości też "istnieją", co chyba należy rozumieć, iż posiadają cechy, które są (przynajmniej na jakimś odcinku czasu) względnie trwałe.