ŚFiNiA

Michał Dyszyński

To jest dla mnie trudne, wciąż nie w pełni wewnętrznie ułożone zagadnienie - kwestia mądrego pomagania.
Nie ma chyba wielkiej wątpliwości wobec tezy, że są takie formy pomocy, które są złem samym w sobie. Najprostszym przykładem byłoby pomaganie komuś w jakiejś zbrodni, pomaganie w aktach zła. Ale to jest relatywnie prostacki przykład, który wrzucam na początek rozważań głównie po to, aby ci, którzy by na start chcieli odrzucić sam pomysł zajęcia się kwestią mądrego pomagania, bo rzekomo "pomaganie zawsze jest dobre". Niektórzy tak - upraszczająco - sprawy lubią stawiać, czym oczywiście sami sobie szkodzą, bo blokują sobie szanse na rozpoznanie, co jest dobre, a co złe w ich życiu, czy co niesie korzyść, a co szkodę. Jeśli się jednak na start dogadałbym z takim upraszczającym sprawy myśleniem w kwestii pomagania, to dalej chciałbym poruszyć zagadnienia nieco mniej oczywiste.

Największy problem z rozróżnieniem, czy nasza pomoc przynosi raczej dobre, niż złe skutki zawiera się wg mnie w tym, że zwykle potrzebę pomocy komuś rozpoznajemy po tym, że ktoś nas o to prosi, albo okazuje silne emocje pragnienia czegoś. Więc jako ktoś np. płacze, błaga "daj mi to", wielokrotnie nas monituje "daj mi, bo nie wytrzymam" itp., to wtedy naturalną reakcją jest uległość owym sugestiom. To jednak bardzo często oznacza, że bylibyśmy skłonni utwierdzać tę osobę w jej złych pragnieniach, aspiracjach. Bo w prostym rozumieniu, że "trzeba po prostu pomagać, gdy ktoś prosi" należałoby:
- Alkoholikowi co chwila dawać alkohol, a narkomanowi narkotyki
- Roszczeniowemu dziecku, które wciąż domaga się dla siebie prezentów, dawać (niesprawiedliwie) te prezenty, zaniedbując może dziecko, które jest obok, ale siedzi cicho, nie domaga się ciągle czegoś dla siebie.
- Należałoby brać ślub z osobą, której się spodobaliśmy, nawet jeśli zupełnie nam ten ktoś nie pasuje mentalnie do wspólnego życia (a potem może, jeśliby zasada ulegania prośbom miała być ogólnie słuszna, należałoby brać rozwód z poprzednio poślubioną osobą, aby wziąć nowy ślub z kimś, kto później też nas o ten rozwód i ślub poprosi).

Uleganie prośbom jako zasada od strony logicznej po prostu się wywala, gdy tylko spotykamy się z sytuacją, gdy mamy dwie osoby, które jednocześnie proszą nas o dokładnie przeciwne rzeczy - np. aby wybrać ją, a nie tą inną.

Uważam, że wystarczająco uargumentowałem tu moją tezę, iż pomaganie tak po prostu nie jest mądrą strategią, że jeśli warto jest pomagać, to chyba wyłącznie pomagać mądrze. Zatem mamy następny problem: co to właściwie znaczy "mądrze pomagać"?
- Wg mnie najkrótszą odpowiedzią tutaj byłoby: mądrze pomaga ten, kto nie skupia się na pierwszych emocjach i krótkoterminowych skutkach, lecz umie rozpoznać sytuację głębiej i szerzej. W szczególności należałoby wziąć pod uwagę takie aspekty jak:
- czy na dłuższą metę spełnienie czyjejś prośby nie pogorszy sytuacji, bo proszący źle rozpoznał sprawy? (w szczególności np., czy nie utrwalamy w niej postawy wyuczonej bezradności)
- czy pomagając jednej osobie, nie krzywdzimy innej osoby?
- czy wysiłek i zasoby włożone w pomoc są wystarczająco opłacalne, czyli czy czasem nie inwestujemy zbyt wiele, aby osiągnąć tylko krótkotrwały efekt, alby czy nie tracimy przy okazji czegoś ważnego - czy to ważnego dla nas, czy dla osoby, której pomagamy.
itp. itd.

Na koniec chcę zauważyć, że dla osób o z jednej strony dobrych intencjach, a z drugiej o dużym poczuciu odpowiedzialności i narzucania sobie zasad moralnych, problemem może być powstrzymanie się od pomagania w sytuacji, gdy rozsądek mówi, że właśnie to powstrzymanie się jest lepsze, niż pomoc. Tu się pojawia bowiem potencjalny zarzut: a może to ja sam sobie życzeniowo uznałem, że moja pomoc jest niepotrzebna?... I ludzie, którzy z zasady bardzo starają się być etyczni, to zagrożenie błędem, grzechem nieraz bywa na tyle znaczące, że rezygnują one z rozsądku w działaniu. A potem nieraz wychodzi na to, że ich pomoc sprawiła, że wyszło gorzej, niż gdyby się od owej pomocy powstrzymali.

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Od jakiegoś czasu, gdy dostrzegam, że człowiek sam nie chce sobie pomagać, to ja też mu nie pomagam. Gnuśny bowiem powinien się zorientować, do czego jego gnuśność prowadzi, powinien dostać impuls (w tym wypadku impuls negatywny), który go skłoni do zmiany swojej postawy.

Części osób nie da się pomóc dlatego, że przyjęły one błędną diagnozę, a potem w konsekwencji wadliwą strategię zwalczania tego, co ich gnębi. Sami nieraz już nawet tę strategię stosowali, ale z racji na jej błędność, oczywiście nie przyniosła ona pozytywnych skutków. Jednak takie osoby zwykle nie potrafią się wycofać ze swoich błędnych przekonań i dalej próbują atakować problem swoimi nieskutecznymi metodami. Przy okazji nieraz owe osoby są przekonane, że gdyby tę nieskuteczną metodę, bazującą na wadliwym rozpoznaniu swojego problemu, zastosował wobec nich ktoś inny, to "na pewno by to podziałało". Więc takie osoby próbują wymuszać na innych ludziach "pomoc" w użyciu tej ich metody. To oczywiście też nie zadziała, ale zapewne teraz winą za brak sukcesu obarczony zostanie pomagający...
Jeśli - widząc, że mamy do czynienia z takim właśnie przypadkiem - dostaniemy się w zasięg osób, które próbują na nas wymuszać takie (z góry widać, że bez szans na sukces) im "pomaganie", to najczęściej jedyną sensowną odpowiedzią, będzie od razu odmówienie swojej pomocy na takich warunkach. Jeśli ktoś widzi jakieś nadzieje na pomoc, to powinien twardo postawić swoje warunki: pomogę ci, ale nie tak, jak to sugerujesz, lecz na sposób, który ja tu wskażę. Bo nie widzę najmniejszego powodu, abym miał tracić swój czas i siły na przedsięwzięcia, które oceniam jako z góry skazane na niepowodzenie.