ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Fanatyk patrzy a nie widzi. Fanatyk to ktoś, kto niby ocenia sytuację, ale w istocie wcale jej nie ocenia, bo jego celem jest podstawienie jako „wynik rozpoznania” wcześniej założonych przez siebie stwierdzeń.
Fanatyk oszukuje innych, ale też w znacznym stopniu (jeśli nie przede wszystkim) samego siebie. Oszukuje siebie w ten sposób, że udaje, iż zobaczył to, co później ogłosił jako wynik obserwacji.

Fanatyk jest osobą, której reakcje mentalne można zobrazować następującą anegdotyczną powiastką:
Ktoś mówi osobie o mentalności fanatyka: zobacz, co się dzieje przed domem, bo słyszę niepokojące głosy.
Fanatyk bierze sobie fotografię z akceptowanym przez siebie, wcześniej uznanym obrazem widoku z okna, a potem podchodzi do okna, trzymając jednak tę fotografię przed oczami tak, aby zasłaniała rzeczywisty widok z okna. Potem fanatyk deklaruje: zobaczyłem co jest przed oknem i widzę, że niczego niepokojącego tam nie ma.
Do fanatyka szczególnie stosują się te właśnie słowa z Biblii: mają oczy, a nie widzą.
Fanatyk nie postrzega bowiem świata oczami, tylko swoimi przekonaniami „jak to należy wmawiać sobie i światu, że tak jest”. Fanatyk nie postrzega świata (przynajmniej w obszarach objętych jego fanatyzmem), tylko w roli owego postrzegania, ustawia swój system agitowania za wcześniej założonymi przekonaniami.

Fanatyk swoją postawą krok za krokiem oddala się od obiektywnej rzeczywistości, coraz to więcej jego „spostrzeżeń” jest branych nie z tego, co by nieuprzedzone zmysły, albo odczucia zarejestrowały, a z życzeń, aby coś było takie, a nie inne. Obraz rzeczywistości fanatyka nieustannie rozjeżdża się z tym, jaka ta rzeczywistość w sobie jest.

Michał Dyszyński

Drugą kategorią osób, które "patrzą, a nie widzą" są osoby bardzo poszukujące zaspokojenia swoich emocji, słabych wobec swoich pragnień. Do tej grupy też zaliczyłbym część osób uzależnionych - np. uzależnionych od hazardu. Hazardzista będzie zakłamywał obiektywną rzeczywistość, przekonywaniem samego siebie "teraz już na pewno wygram".
Ale też osoby słabe wobec swoich pragnień, dowartościowania się, czasem bycia zaakceptowanymi, zakłamują to, że rzeczy nie dzieją się samymi pragnieniami, aby coś było po ich myśli.