ŚFiNiA

Michał Dyszyński

W epistemologii prawdę najczęściej wiąże się z wartościowaniem jakichś stwierdzeń - to sądy są "prawdziwe", można "powiedzieć prawdę", ale i "powiedzieć fałsz", czyli sformułować jakiś językowy komunikat.
W innym jednak znaczeniu przez "prawdę umysłu" (w odróżnieniu od "prawdy sformułowań") można rozumieć coś, co poza komunikowanie się wykracza:
Prawda umysłu byłaby jakaś zdolnością tegoż umysłu do konstruowania ADEKWATNOŚCI pomiędzy systemem nadawczo odbiorczym rzeczywistości, a samą rzeczywistością.
Tego rodzaju prawdy nie da się powiedzieć, nie jest ona możliwa do przekazania bezpośrednio. Tego rodzaju prawda byłaby wszelką atrybutem wszelkich reaktywnych interfejsów pomiędzy systemami budowy celów do działania, a tym co podane na wejście - bodźców, doznań, odczytów rzeczywistości.
Umysł reagujący "prawdziwie" to umysł, który jest w stanie chwytać (często tylko w sobie znany sposób) tę subtelną ideę, jakiś abstrakt z doznań, a potem budować stąd narzędzie do wykazywania swojej sprawczości, czyli do realizacji różnego rodzaju celów. Z drugiej strony umysł funkcjonujący fałszywie, będzie błędnie interpretował to, co niesie rzeczywistość, co objawi się tym, że nie będzie w stanie skonstruować strategii, która pozwoli mu na realizację licznych celów, które by wyznaczył on sam, czy wyznaczały jakieś tam okoliczności.
Jeszcze inaczej mówiąc - prawdę umysłu poznajemy po tym, że pozwala ona umysłowi skutecznie działać. Fałsz w umyśle powoduje, że ten umysł nie jest w stanie realizować celów przed nim stawianych.
To się chyba dobrze zgadza z tą intuicją, jaką zwykle z prawdą wiążemy - np. opis naprawy jakiegoś urządzenia uznamy za "prawdziwy" jeśli z jego użyciem naprawimy urządzenie. Informacje o położeniu jakiegoś celu są "prawdziwe", jeśli kierując się nimi, dotrzemy do tego celu.
W kontekście umysłu będziemy mieli, że umysł funkcjonuje w obszarze prawdziwości, jeśli reaguje na tyle adekwatnie na wyzwania życia, iż radzi sobie z tym, co owo życie niesie, jeśli jest w stanie spiąć w spójną całość swoje potrzeby, cele z wyborami, do tych celów mającymi doprowadzić. W oparciu o prawdziwą wiedzę, prawdziwy system rozumienia osiągnięcie celów raczej się powiedzie (choć też z pewnym prawdopodobieństwem, bo nieraz trzeba uwzględnić też aspekt zewnętrzny, który może być chaotyczny, który może wprowadzać dodatkowe zakłócenia), statystycznie częściej się powiedzie, niż system rozumienia fałszywy, który do celu raczej nie doprowadzi.

W tym ujęciu prawda umysłu jest:
- twórcza - bo związana ze zdolnością do wyborów, dalej działania
- utrzymująca umysł w pobliżu potencjalnych celów, a więc UTRZYMUJĄCY RÓWNOWAGĘ.
Aspekt równowagi jest tu o tyle istotny, że prawda umysłu ma aktywną, dostosowawczą, ale i REAKTYWNĄ naturę. Ona odpowiada na wyzwania, zachowując jednak swoją osobowość, indywidualność, wynikającą z powiązania z KONKRETNYM umysłem, z jakąś KONKRETNĄ HISTORIĄ DOŚWIADCZEŃ owego umysłu w ogarnianiu tej cząstki rzeczywistości, z jaką danemu umysłowi było dane się zetknąć.

Warto zwrócić uwagę na to, że owo podejście do idei prawdy, choć jakoś zgodne z wieloma intuicjami, jest znaczącym odejściem od tych ujęć epistemologicznych, w których prawdę wiążę się z sądami, sformułowaniami, tworami językowymi. Prawda umysłu jest prawdą niewerbalną, jest czymś systemowym, jest właściwością systemów reagujących na zmienne dane przychodzące z zewnętrza. To jest w ogóle INNA EPISTEMOLOGIA.

Michał Dyszyński