ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Błędów myślenia (w potocznym jezyku często, a niezbyt prawidłowo nazywanych błędami "logicznymi") jest wiele. Wszystkie mają jakieś znaczenie. Jednak chyba najbardziej ogólnym, strukturalnym błędem prowadzenia myśli jest wg mnie błąd polegający na utracie kontroli nad znaczeniem i statusem pojęć i powiązania ich z doznaniami. Najczęstszą przyczyną tego błędu jest chaotyczne (zbyt chaotyczne) przechodzenie od myślenia intuicyjnego, do myślenia pojęciowego-dyskursywnego. Najczęstszą przyczyną owego błędu jest poddanie się niekontrolowanym emocjom (bo naturą emocji jest właśnie, to że one przejmują kontrolę).
Oczywiście oba składniki myślenia - intuicyjny i dyskursywno-pojęciowy - są niezbędne, aby myślenie w ogóle dawało pozytywne rezultaty (tzn. przede wszystkim pozwalało na przewidywanie sytuacji, odczuć). Aspekt intuicyjny jest niezbędny, aby pojęcia wiązać z bieżącą instancją problemu, zaś dyskursywność i pojęciowość jest nieoceniona jako forma sięgania do zasobów wcześniejszych doświadczeń - tak indywidualnych, jak też doświadczeń całej ludzkości. Problem w tym, że zwykle intuicyjność jest mocno wymieszana z aspektem emocji. A emocje mają to od siebie, że nie szanują niczego poza samym sobą, mają właściwość niszczenia tkanki rozsądku, logiki, czystego intelektu. Choć oczywiście emocje tez są potrzebne, wręcz niezbędne, bo bez nich myślenie zatraciłoby swój cel, kręciłoby się w kółko, a na koniec zapewne zatraciło w chaosie.

To co napisałem może jest mało czytelne. Podam więc przykład, który - mam nadzieję - nieco wyjaśni mój punkt widzenia.
Wyobraźmy sobie problem: mężczyzna tyran pobił swoją żonę i dziecko. Widzimy realny problem - tak dalej być nie może, nie wolno dopuścić, aby coś takiego się powtórzyło, nie można tego akceptować. Ale co tu powiedzą emocje?... Weźmy drania i spuśćmy mu manto. Albo zamknijmy go do więzienia.
Niby racja. Problem w tym, że to było dyktowane emocjami, emocje się zaspokoiły, a myślenie oddali się od problemu, "nakarmione" szybką gratyfikacją - ukaraliśmy drania. Typowa zaś sytuacja będzie taka, ze facet wróci w końcu do tej kobiety i się zemści, może nawet ją zabije (media opisywały niejedną taką sytuację, gdy zaburzony emocjonalnie tyran zabija całą rodzinę, a potem popełnia samobójstwo).
Mój wniosek - działanie w trybie emocji jest zwykle krótkofalowe, ostatecznie mało skuteczne.
Co jest skuteczne?
- Wszechstronna analiza sytuacji
- wziecie pod uwagę nie tylko efektów krótkoterminowych, ale i tych długoterminowych
- ocena realna możliwości działania w danej sytuacji
... i ostatecznie dobranie optymalnej dla problemu strategii.

Bo zapewne, w przypadku faceta tyrana krzywdzącego rodzinę, efekt nie będzie długofalowy. Drań wróci z kici, dysząc zemstą. Pewnie najpierw będzie tylko groził, sączył jad zemsty, a że zapewne nikt z zewnątrz się nie wtrąci, będzie coraz bardziej eskalował swoją agresję. I jest duża szansa, że w końcu dojdzie do tragedii. Taki scenariusz jest prawdopodobny, jak się weźmie pod uwagę WSZYSTKIE WAŻNE CZYNNIKI, czyli:
- fakt, że nikt na bieżąco nie monitoruje/wpływa na patologiczne rodziny
- fakt, że emocje mają naturalną skłonność do pewnej ewolucji - przy braku bodźców będą ciążyły do swoich "naturalnych" stanów (inaczej mówiąc - brak stałego nacisku psychicznego na tyrana, brak poczucia kontroli przez niego, będzie skutkował rosnącym poczuciem bezkarności)
- fakt, że tyran w zasadzie już z samego faktu, że zachowuje się tak aspołecznie powinien być uznany za nie do końca panującego nad sobą, jest zapewne psychicznie mocno niedojrzały, zaburzony emocjonalnie i wymaga leczenia, czy innych form terapii.
I rozwiązywanie problemu przemocy w rodzinach wymaga pewnych działań systemowych, wielostronnych. Tylko wtedy jest szansa na skuteczne oddziaływanie. Jednak typowy umysł nie lubi sobie zaprzątać głowy szczegółami, problemami. Zadziała w trybie: jest zły czyn - ukarać - załatwiona sprawa.
A ut nie kara powinna być celem, tylko NAPRAWA SYTUACJI, ochrona słabszych, nie dopuszczanie do zła w przyszłości. Ukaranie ma sens o tyle, o ile powstrzyma złoczyńcę od złych działań. Może powstrzyma.... Ale pewnie samo nie powstrzyma. A może czasem nawet lepiej byłoby zrezygnować z kary, a za to skupić się na innych działaniach (terapia, separacja od ofiar). Nie wiadomo, to zależ najbardziej od konkretnego przypadku. W każdym razie, skuteczna postawa powinna opierać się na skupieniu na celu, a nie dogmatach co się zwykle robi. Czasem typowe działanie będzie skuteczna, ale czasem może być wręcz przeciwskuteczne.

To jest oczywiście tylko przykład, ale ilustruje on to, co najczęściej generuje błędy myślenia: emocjonalną pochopność, skutkującą rozerwaniem kontroli nad tym, czym właściwie w kontekście danej sprawy są jej elementy: czyli jaką hierarchie ma tutaj wina, kara, działanie wobec rodziny, przewidywanie najbardziej prawdopodobnych dalszych skutków.

Dlaczego emocjonalność ma tak wielki wpływ na myślenie?
- Mamy to po naszych przodkach, wynika to z ewolucji. Dla osobnika żyjącego gdzieś w buszu, w zagrożeniu śmiertelnego ataku drapieżnika, absolutnie kluczowe było, aby emocja (najczęściej strach) wymusiła przekierowanie wszystkich sił na ratowanie życia. Reszta, a już szczególnie deliberowanie nad szczegółami, nie była ważna. I tak nam zostało. Dlatego trzeba włożyć dodatkowy wielki wysiłek, zachować się wbrew temu co wrodzone i silne, aby myśleć w sposób zachowujący poprawność związków pomiędzy tym co o sytuacji wiemy z bieżącej oceny i co znamy doświadczenia i wiedzy uzyskanej od innych ludzi. Jeśli chcemy naprawdę myśleć, musimy poskromić nasze emocje, dusząc je do poziomu bliskiego zera. Nie oznacza to, że owe emocje nigdy już w nas nie wystąpią. Wystąpią - owszem - ale nie wtedy, gdy myślimy! Jest czas na emocje (np. gdy ścigamy się, bawimy, uciekamy przed zagrożeniem), ale inny jest czas, gdy rzeczywiście skupiamy się na tym co rozumowe. Bo emocja rozwali na to co wiemy, oszuka nas, zrobi nam wodę z mózgu.

istota · Dołączył: 10 Sty 2015 Posty: 194 Przeczytał: 0 tematów

Jeśli chcemy naprawdę myśleć, musimy poskromić nasze emocje, dusząc je do poziomu bliskiego zera. Nie oznacza to, że owe emocje nigdy już w nas nie wystąpią. Wystąpią - owszem - ale nie wtedy, gdy myślimy! Jest czas na emocje (np. gdy ścigamy się, bawimy, uciekamy przed zagrożeniem), ale inny jest czas, gdy rzeczywiście skupiamy się na tym co rozumowe. Bo emocja rozwali na to co wiemy, oszuka nas, zrobi nam wodę z mózgu.

Można na to spojrzeć z drugiej strony, że takie odemocjonowane myślenie to myślenie kalekie, myślenie tylko intelektualnym rozumem.

Moim zdaniem godne polecenia jest osiągnięcia pewnej równowagi emocjonalno-intelektualnej, żeby nie tyle dusić emocje, co pozostawać do nich w dystansie, nie dać się im całkowicie zawładnąć, ale z drugiej strony też ich nie bagatelizować.

Ponieważ często jest trudno taką równowagę otrzymać, można przyjąć metodę kilkukrotnej weryfikacji swoich przemyśleń. Np. spisać na papier myśli pod wpływem silnych emocji. A potem do nich zajrzeć w chwili uspokojenia (co nie oznacza stanu bez emocji), tyle razy, ile uznamy za stosowne. Można w ten sposób sobie wyrobić nawyk niereagowania automatycznie. Wielka lekcja wytrwałości, dyscypliny i gwarant późniejszej satysfakcji z tego, że wyraża się pełnie siebie w możliwie doskonały sposób.

Michał Dyszyński