ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Ciekawym pomysłem na podział ludzkich charakterów, typów osobowości jest płaszczyzna ideowo - personalna. Otóż według mnie są tu dwa przeciwstawne bieguny, które można scharakteryzować z grubsza następujaco:
osobowość propersonalna za główny cel i zainteresowanie stawia sobie percepcję osób i wszystkiego tego, co z osobowością jest związane. Takie osobowości odczuwają rodzaj spełnienia emocjonalnego, gdy stykają się z aspektami emocjonalnymi, związanymi z pragnieniami ludzi, nawet tych ludzi kapryśnością, rozchwianiem. Z drugiej strony tutaj świat idei jest relatywnie mniej interesujący, on raczej stanowi tło. Tutaj propersonalni długo nie będą w stanie utrzymać uwagi, bo spontanicznie ta uwaga będzie im uciekała w kierunku obserwacji ludzi, ich emocji, pragnień.

Osobowość proideowa z kolei za cel i zainteresowanie czyni idee - dociekanie związków, które są względem ludzkich osobowości niezależne. Dla takich typów ludzi ważne wydają się zagadnienia ogólne - matematyczne, filozoficzne, naukowe. Sprawy personalne są dla owych osób tłem zainteresowań, często są traktowane jako nuda życia, jako to coś, co trzeba "dołożyć do biznesu", bo trzeba przeżyć, ale to co ich kręci, co bardziej spontanicznie przepełnia umysł, jest tu niezależne od związków z ludźmi. W skrajnej postaci będą tu osoby ze spektrum autyzmu, z zespołem Aspergera - osoby skupione na zadaniach, pracy, a nie rozumiejące związków z ludźmi. Dlaczego tych związków nie rozumiejące? - Zapewne właśnie dlatego, że od początku nie poświęcające im swojej mentalnej uwagi. A dlaczego nie poświęcają tym aspektom swojej mentalnej uwagi? - Bo ich to nudzi, sprawia dyskomfort psychiczny.
Proideowiec spontanicznie i chętnie zajmie się kwestiami, w których to co banalne i powtarzalne, albo zbyt chaotyczne by to zrozumieć "nie pęta po myślach". Proideowiec bez przymusu zajmie się tym, co konstruuje jakąś ideę, głębszy cel, zagwozdkę myśli ogólnej. Brak zajęcia się owym nadmiarem personalnych problemów ludzi sprawia, że dyskomfort myślenia o kompletnie zbędnych, nieperspektywicznych sprawach znika.

Michał Dyszyński

Myślę, że dość istotnym aspektem tego, czy jest się proideowcem, czy propersonalnie nastawioną jednostką jest ULTYMATYWNOŚĆ CELÓW.
Proideowiec w myśleniu stawia sobie cel, do którego koniecznie pragnie zdążać, a gdy owego zdążania nie da się realizować, czuje dyssatysfakcję.
Propersonalny jest bardziej elastyczny w kwestii działania celowego, często robi coś bez wyraźnego celu, a za to intuicyjnie potrafi cieszyć się samym kontaktem z innym człowiekiem. Ta - właściwie chyba wrodzona - zdolność do czerpania radości z samego faktu kontaktu z ludźmi, czyli często nie wymagając przy tym, aby realizowały się żadne dodatkowe zadania, jest silnym wyróżnikiem osobowości propersonalnej.
Proideowcy z kolei częściej będą odludkami, niektórzy nawet z fobią społeczną, czyli poczuciem silnego dyskomfortu psychicznego, gdy przychodzi im kontaktować się z ludźmi. Dla ludzi zagłębionych w świat idei, skupionych na tym, aby rozwiązywać kwestie teoretyczne, chaos emocji, pragnień, oczekiwań jaki niesie ze sobą kontakt z innymi osobami, może być trudny do zaakceptowania, zniesienia w dłuższej perspektywie.
Proideowiec ładuje się emocjonalnie, gdy myśli o ideach, a ludzie nie zawracają mu głowy, nie drenują jego psychicznej energii koniecznością uwzględniania w życiu tego chaosu, jaki ze sobą niosą.. Propersonalny ładuje się emocjonalnie w kontaktach z ludźmi, a wyczerpuje gdy ma przymus myślenia o samych ideach.

Pewnie są też osobowości łączące cechy proideowca i propersonalnego. Ale jeśliby coś miało tu być najsilniejszym wskaźnikiem, który typ ktoś sobą prezentuje, to najlepszym testem byłoby tu ustalenie jak reagujemy wobec
a) konieczności pozostania dłużej tylko z własnymi myślami, w samotności
b) konieczności pozostania dłużej wśród ludzi, z którymi nie dzielimy swoich zainteresowań, pracy.
Proideowcy nie będą mieli dyskomfortu w a), może nawet z ochotą taką sytuację przyjmą, zaś odczują ten dyskomfort w sytuacji b). Odwrotnie będzie u propersonalnych.