ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Macam ten temat od paru wątków, ale przed chwilą trochę mnie olśniło, jak to u mnie działa i chcę, na bieżąco, to zapisać. Jak działa osąd?
Problem może być dowolny, banalny, jakikolwiek - np. czy wziąć parasol na spacer?
Jak osądzamy, aby mieć największą nadzieję na to, że osad okaże się słuszny, użyteczny?
- Skupiamy się na ZRÓWNOWAŻONYM BILANSIE PRZESŁANEK.
Aby osąd odpowiadał celowi poznawczemu, który sobie stawiamy, jego przesłanki powinny być brane
- ani przesadnie silnie
- ani przesadnie słabo
Przesłanki musimy ważyć, aby były w sam raz!
Czyli jeśli osąd dotyczy parasola na wycieczce, to przesłankami będą zapewne: aktualny wygląd nieba, prognoza pogody, ewentualnie tez np. ciężar i wielkość parasola (bo mały parasol, mniej przeszkadzający, chętniej wzięlibyśmy, nawet jeśli jest mało prawdopodobieństwo, że spadnie deszcz). Ale w każdym razie staramy się tu WZIĄĆ POD UWAGĘ WSZYSTKO, CO MOŻE MIEĆ WPŁYW NA PROBLEM. Oczywiste jest też, że nie ma sensu obciążać swojego osądu odgórnymi założeniami branymi znikąd - np. "bo deszcz na pewno spadnie". Jeśli ktoś czyni odgórne założenia, nie wynikające z przesłanek pochodzących OD SPRAWY, to tylko utrudnia powstanie osądu zoptymalizowanego w kontekście problemu. Podobnie, gdyby ktoś z góry nastawiał się, że "deszczu nie będzie" i ignorował wielką burzową chmurę, która się zbliża, to zapewne jego decyzja w sprawie parasola będzie nietrafiona.
Przesłanki do dobrej decyzji bierzemy pod uwagę w postaci pełnej i nieobciążonej intencjami. Przesłanki do dobrej decyzji kolekcjonujemy, powstrzymując swoją sprawczość i odgórne, osobiste nastawienia.

Ciekawe jest, że w sprawach światopoglądowych, społecznych tam, gdzie pojawiają się fanatyzmy, jakaś grupa ludzi rezygnuje z tej, jakże oczywistej, jakże rozsądnej zasady brania pod uwagę przesłanek w postaci pełnej i nieobciążonej. Ale ogólnie jest pewna grupa ludzi, która dość często wyskakuje w życiu z jakąś formą "wiedzy znikąd", którą próbują wcisnąć innym ludziom, choć jej przesłanki są słabe.

Fanatyzm i wciskanie nieprzemyślanych decyzji ludziom są blisko siebie. Chyba jest jakaś forma charakteru człowieka, który taką wadę epistemiczną w sobie nosi, że bierze swoje rozstrzygnięcia bardziej z intencji, bardziej z jakiejś potrzeby sprawczości pomimo braku przesłanek do rozważnej decyzji, niż rzetelnie rozważonego osądu. To jest coś (może wrodzonego) w charakterze... :think:

Michał Dyszyński

To jest swoisty paradoks poznawczy: że osąd jest najbardziej poprawny wtedy, gdy wszelka dodatkowa intencja ku temu, aby ów osąd był jakiś tam, zostanie zablokowana, czyli gdy damy o rzeczywistości orzekać samej tej rzeczywistości, a nie naszym intencjom.

Intencje wchodzą do gry poprawnie dopiero na etapie, gdy trzeba działać. Jednak musimy je chować na etapie osądu.

Michał Dyszyński

Gdy osądzam aspekt zewnętrznej rzeczywistości, staram się być możliwie najbardziej mentalnie delikatny.
Zapominam o tym, co chciałem.
Lekceważę to, kim miałbym być, albo i nie być.
Jak głupotę traktuję pytanie: czy mnie w związku z tym lubią, cenią bardziej, czy mniej?
Błędem wtedy jest dla mnie wspominanie miłych chwil życia.
Ale tak samo błędem jest wspominanie tego, co w nim było straszne, traumatyczne.
Wtedy gdy osądzam jakiś aspekt rzeczywistości, jestem jakby bez osobowości i bez tożsamości, niczego, poza samym pragnieniem poznania, nie pragnę, niczego się nie boję.
Tylko patrzę...
Tylko chłonę "jak się rzeczy mają w sobie samym, jakby mnie nie było".

Ktoś tu powie: ale jeśli tak robisz, to nigdy nie zrealizujesz żadnego celu!
Po co ci w ogóle taka wiedza o czymś, która ma się nijak do tego, kim jesteś, czego pragniesz, co jest wyznawaną przez ciebie wartością?...
Po co ci rozstrzyganie, które do ciebie samego się nie odnosi - to równie użyteczne byłoby, abyś wykonywał dowolną, losową czynność - podskakiwał na jednej nodze, drapał się po kolanie, kiwał w lewo i prawo, czy cokolwiek tam jeszcze - i tak nic z tego mieć nie będziesz! Więc po co w ogóle to robisz?!... :shock:

Dlatego muszę dodać uzupełnienie do tego, co napisałem wyżej. Na tym etapie czysto bezstronnego, odseparowanego od pragnień i osobowości poznania, rzeczy się nie kończą!
Po etapie rozpoznania rzeczywistości w sposób maksymalnie nieobciążony i bezstronny przychodzi etap o wyraźnie odmiennym charakterze. Teraz, ale już na bazie rozpoznań, które są pełne i nieobciążone życzeniowością, JUŻ STAWIAM PYTANIE O CEL I WŁASNE POTRZEBY. To tylko na tym pierwszym, zapoznawczym, etapie wycofywałem swoją osobę, swoje wartości, swoje pragnienia. Teraz z tymi pragnieniami wtrącam się do sprawy, staram się znaleźć jakąś formę syntezy tych dwóch aspektów sprawy:
- tego, co obiektywnie zewnętrzne, na co nie mam wpływu, bo coś innego tym zarządza
- tego, co tworzy mnie, jest moim celem, pragnieniem, właściwością.
Teraz jest już INNY ETAP, na którym kombinuję, jak połączyć te dwa aspekty w sposób możliwie harmonijny i spójny. Ale dzięki oddzieleniu od życzeniowości etapu pierwszego przynajmniej mam jako tako obiektywny obraz aspektu zewnętrznego, mam prawo jakoś domniemywać, że wiem, na czym stoję.

Ci co mieszają te aspekty - obiektywny i subiektywny - już od samego początku, już na etapie pierwotnych rozpoznań, nigdy nie będą w stanie ustalić swojej sprawczości i właściwości obiektywnych świata, bo zawsze będą mieli jedno z drugim połączone w nie dający się rozsupłać gordyjski węzeł.