ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Znowu mnie korci poruszyć pewien temat z teorii epistemologii. Z racji na to, że jakoś ostatnio nie doczekałem się konstruktywnej dyskusji na sfinii w podobnych tematach, wrzucam go tylko tutaj - na blogu (i zamykam, dla ochrony przed spamem, czy inną postacią śmiecenia nie na temat, choć merytoryczny głos, wysłany na priva, bądź w otwartych wątkach bloga chętnie uwzględnię).

Zagadnienie jest znowu fundamentalne, dotyczy samej teorii prawdy, uzasadnienia dla tez, rozumienie pojęć i problemów. Z grubsza polega ono na tym, że jest sens potraktowanie pojęcia prawdy, rozumienia, uzasadnienia dla tego, co jest jakoś głoszone na start w dwojaki sposób:
- ujęcie personalne - w jego ramach to KONKRETNY KTOŚ - źródło coś deklaruje, za to odpowiada, jest nośnikiem i gwarantem poprawności.
- ujęcie funkcjonalne jest przeciwne personalnemu, Ono dąży do OBIEKTYWIZACJI poprzez NIEZALEŻNE OD OSOBY ZDEFINIOWANIE zagadnienia, zapostulowanie REGUŁ, a w konkretnych przypadkach owych reguł ścisłe stosowanie.
To jest baza postawienia problemu, taka która wydaje się wyczerpywać dychotomicznie sprawę. Dalej jednak będę chciał tutaj dorzucić trzecią opcję. Zrobię to jednak dopiero po omówieniu podobieństw o różnic pomiędzy owymi dwoma pierwszym podejściami. Bo te podobieństwa i różnice, wady, i zalety zilustrują sens i znaczenie trzeciego rozwiązania.

Charakterystyka rozstrzygnięcia typu personalnego - autorytatywnego
Wymaga ono istnienia osoby, która będzie spełniała funkcję autorytetu - arbitralnie określi "jak jest", albo "co jest". Autorytarne rozstrzygnięcie/uzasadnienie działa na zasadzie zaufania do osoby, która cechuje się atrybutem jakiejś (rozumianej tutaj ogólnie) mądrości, wiedzy, doświadczenia a dalej zdolności do syntetycznego myślenia, przez ta osoba z magmy jakoś tam zawsze unikalnych, nierozróżnialnych ściśle algorytmicznie bodźców, pobudzeń, odczytów wyłania zrozumiałą (dla siebie) treść, potem przypasowuje swoją diagnozę sytuacji do celu, którym jest rozstrzygniecie jakiegoś tam problemu, podanie jakiejś tam właściwości, wypracowanie dyrektywy w danej sprawie.
Warto zwrócić uwagą na zalety i wady rozstrzygnięcia tego rodzaju:
Główną zaletą rozstrzygnięcia autorytatywnego personalnego jest to, że ma ono władzę pomijania potencjalnych konfliktów rozumienia, potencjalnych błędów rozpoznawania. Autorytet, nawet jeśli tak naprawdę nie wie, jak jest, jeśli nie starcza mu mądrości dla rozstrzygnięcia opartego o ścisłe rozumowanie, może sięgnąć po rozstrzygnięcie intuicyjne, czy nawet wręcz wylosować sobie to rozstrzygnięcie. Zatem tutaj wynik zawsze jakiś będzie, system nie zawiesi nam się na błędzie związanym z tym, że sytuacja - dane okazały się przekraczające możliwości systemu rozstrzygania opartego np. o twarde procedury.
Wadą podstawową systemu autorytatywnego jest jego hermetyczność, nieprzekazywalność dalej (to autorytet jest tu niezbędny i tylko on sam jest źródłem rozstrzygnięcia). Oznacza to brak możliwości analizowania zależności, nienazwany, niejasny charakter rozwiązania, a co za tym idzie, problem z dyskusją błędów. Nie ma też ścisłej powtarzalności, odtwarzalności rozwiązań.

Dokładnie odwrotnością z punktu widzenia zarówno zalet, jak i wad systemu autorytarnego jest system oparty o analizę funkcjonalną, znaczeniową, o teorię, użycie jakiejś formy logiki.
Charakterystyka rozstrzygnięcia typu funkcjonalnego - obiektywizującego
Ten system uzasadniania jest de facto tworzeniem TEORII o danym zagadnieniu. Niekoniecznie musi to być od razu teoria ścisła, matematyczna, z rygorami naukowymi. Może być to teoria, która dość luźno rysuje zależności, wskazuje definicje pojęć, związki między nimi. W mocno sformalizowanej, matematycznej, naukowej postaci teoria pozwala na podawanie wzorów, wykresów, czy innych form bardzo formalnej analizy danego problemu, w ten sposób WYŁANIAJĄC ZALEŻNOŚCI dla tego zagadnienia. W ten sposób też powstaje jakaś forma rozumienia, jakiś system pojęć, w którym idee dadzą się nazywać, dyskutować w jakimś gronie, poddawać testom względnie jednoznacznie rozumianym przez niezależnych obserwatorów.
Główne wady i zalety, będące odwróceniem wad i zalet podejścia autorytatywnego są:
Zaletami są
- brak hermetyczności, wymienność, dyskutowalność, przenośność (pomiędzy obserwatorami i sytuacjach) pewnego rodzaju.
- powtarzalność wyników, a co za tym idzie możliwość analizowania spójności rozwiązań
- JAWNOŚĆ POWODÓW, dla których rzecz klasyfikujemy tak, a tak.
Wadą systemu opartego o teorię, o analizę funkcjonalną jest to, że w ogólności TEORIA NIE JEST KOMPLETNA, że albo świat, który teoria ma opisywać, albo nawet rzeczywistość, którą sama teoria konstruuje (patrz tw. Godla) w końcu postawią zapewne takie pytania, tak ujmą problem, że teoria się na tym wywali, odmawiając wypracowania rozstrzygnięcia, bądź dając rozstrzygnięcie na tyle niesatysfakcjonujące (chaotyczne), że nie da się ono skutecznie użyć.

Opisane zalety i wady obu ujęć powodują, iż nie da się stworzyć systemu rozumowania, który by jakoś w miarę kompleksowo, bez ryzyka błędów, skutecznie ujął rzeczywistość, którą chcemy eksplorować naszym umysłem, jeśli miałby być oparty tylko o jedno z owych ujęć Wszystkie użyteczne systemy rozumienia rzeczywistości będą jakąś mieszaniną ujęcia arbitralnego - autorytatywnego i funkcjonalnego - obiektywizującego. Zwykle jest tak że arbitralnie (oczekując od innych obserwatorów jakiejś postaci WIARY W SENSOWNOŚĆ ujęcia) formułujemy założenia, aksjomatykę, sposoby wiązania teorii z doznaniami, zewnętrznymi danymi, lecz staramy się też maksymalnie zobiektywizować ten system, co będzie skutkowało POWSTANIE JĘZYKA. Język będzie potem powoli ewoluował, rozwijając rozumienie (będące z kolei arbitralnym, osobowym aspektem). Potem pojawią się jakieś autorytatywne, arbitralne decyzje o ewentualnych zmianach w zakresie stosowanych pojęć, rozszerzeniu systemu o nowe pojęcia. Tak udoskonalony system będzie z kolei kanwą nowego rozumienia, a dalej może pojawienia się kolejnych etapów ewolucji teorii. I tak będzie praktycznie w nieskończoność (o ile oczywiście zakładamy wzrost i dostępność wolnych umysłów zajmujących się danym zagadnieniem).
System oparty wyłącznie o obiektywizację, funkcjonalność, bez owego "smarowania" jakie daje intuicyjność i arbitralność, co chwila by się wykładał, na każdym problemie, który jest jakoś tam nowy, niedodefiniowany w kontekście znanej teorii. Tu pomóc może dopiero arbitralny obserwator, który - mocą swojego wyczucia, intuicji - połączy jakieś rozpoznania w jedną kategorię, bądź rozdzieli inne, jako istotnie odmienne, pomimo pozorów należenia do tego samego typu.

Tutaj dotykamy pytania: czy ów dychotomiczny układ: podejście arbitralne - podejście funkcjonalne wyczerpuje wszystkie możliwości?...
- Osobiście uważam, że nie. Bardzo ciekawym rozszerzeniem powyższego układu są mechanizmy trenowania sztucznej inteligencji.
Wytrenowana AI, zapisana na trwałym nośniku, opisująca jedną konkretną procedurę, posiada pewne cechy podejścia funkcjonalnego - bo daje KONKRETNY WYNIK, powtarzalny dla tych samych danych, lecz jednocześnie nie ma tej zalety ujęcia funkcjonalnego, jaką jest możliwość przeanalizowania pojęciowego, a więc dalej zrozumienia na czym dane rozwiązanie się opiera. Jest to rozwiązanie, uzasadnienie typu DETERMINISTYCZNA CZARNA SKRZYNKA. Wytrenowana do rozpoznania czegoś sztuczna inteligencja działa trochę jak instynktowna reakcja u ludzi i zwierząt - daje wynik, który można przyjąć, bądź odrzucić, ale który nie wiadomo skąd się bierze. Wytrenowana procedura AI ma wadę i zaletę ujęcia arbitralnego, iż nie zapewnia analityczności (wada ujęcia arbitralnego), ale może zaoferować rozwiązania tam, gdzie modelowanie teoretyczne nie sięga swoimi możliwościami (niestety będzie to rozwiązanie, o nieznanej w istocie wartości, jakości, być może nieinterpretowane). Z podejścia funkcjonalnego z kolei wytrenowana AI dziedziczy określoność - powtarzalność.

Michał Dyszyński · Wysłany: Wto 17:21, 23 Mar 2021 Temat postu: