ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Mój starszy syn robił magisterkę z programowania sztucznej inteligencji. Trochę sobie o tej SI pogadujemy w kuchni. Dowiedziałem się z tych rozmów, iż jedną ze stosowanych tu technik programistycznych jest "nakarmienie" algorytmu sztucznej inteligencji danymi "zepsutymi" - np. jeśli SI ma rozpoznawać słowa, to należy próbkę dźwiękową zaszumić, zniekształcić. Sztuczna inteligencja uczy się na PORÓWNYWANIU PRÓBEK. Jakby dostawała ciągle tę samą próbkę 100 razy, to nie miałaby co porównywać. Ale jak dostanie 100 próbek różniących się, to z nich ma szansę dopracować się rozpoznawania, co jest istotą sprawy.
Czytałem kiedyś książkę sci fi pod tytułem "Taktyka błędu". Przyznam, że poza tym iż coś się działo w przestrzeni kosmicznej, to już prawie nic z tego nie pamiętam. Jedyne co - też dość mgliście - zapamiętałem, to samą ideę (jeśli w ogóle ją dobrze zrozumiałem), aby w taktyce jakoś oprzeć się na zagadnieniu błędu. I dziś uważam, ze tak sformułowana idea jest nośna.
Są nawet zabawy, gry w których coś się specjalnie psuje, ukrywa, przemienia, a zadaniem gracza jest odtworzenie stanu oryginalnego. Jest z tego zabawa, jest ćwiczenie.

Z punktu widzenia religii chrześcijańskiej, życie jest testem dla świadomości. Test polega na tym, że mamy zadania do wykonania, dostajemy dane w postaci niepełnej, popsutej, z błędami. Zadaniem życia jest zorientowanie się, w stanie docelowym - poprawnym. I tak jak sztuczna inteligencja nie jest w stanie nauczyć się niczego tylko z przedstawienia owego stanu idealnego, powtarzanego wiele razy (bo nie ma czego w tych próbkach różnicować), tak i człowiek w życiu, aby cokolwiek zaczął rozumieć, musi zacząć WALCZYĆ Z BŁĘDAMI.
Należałoby przyjąć zasadę, że to nie popełnienie (jednostkowe) błędu, jest tym ostatecznym, "prawdziwym" błędem, lecz tym ostatecznym błędem jest NIE ZORIENTOWANIE SIĘ JAK RZECZY FUNKCJONUJĄ.

Uogólniając to zagadnienie można sformułować hipotezę, którą określam właśnie strategią celowego błędu. Przykładowo można by ją ująć takimi oto słowami:
Jeśli uznamy, że celem świadomości jest doskonalenie się, to jedyną drogą do tego celu, jest dostarczenie owej świadomości materiału do przemyśleń i opracowań, przy czym koniecznie ów materiał musi zawierać "próbki", które będą bliżej i dalej od ideału, co umożliwi oparcie się owej świadomości o analizę różnic pomiędzy próbkami. Zatem odchylenie od ideału - błąd - należy uznać za niezbędny aspekt rozwoju świadomości.

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Niejeden tu pomyśli zapewne: ty, Michale, Ameryki tu nie odkrywasz! Wszyscy dobrze wiemy, że trzeba uczyć się na błędach!
I cząstka racji w tym jest, iż niby "wszyscy wiedzą", że na błędach się uczymy. Jednak jest tu pewna znacznie mniej banalna refleksja, jak tylko stwierdzenie, że się uczymy w oparciu o wielorakie doświadczenie, a w szczególności to związane z błędami. Chodzi mi o to, aby NA ETAPIE PLANOWANIA UWZGLĘDNIAĆ aspekt rozmycia i błędu.
Bo choć niby wszyscy wiedzą, że błędy mogą występować, to znacznie mniej osób umie później ten aspekt błędu rzetelnie wkalkulować w strategie działania.
Zwykle działamy dość po prostacku - traktując rzecz w sposób "najważniejsze jest szybko osiągnąć cel, więc błędy trzeba jak najsprawniej usuwać z oglądu spraw". Czasem może nawet jest to słuszna strategi - szczególnie wtedy, gdy czas nagli, gdy cel rzeczywiście jest bardzo ważny. Jednak jest też cała klasa innych sytuacji, całkiem często występujących, gdy nie chodzi wyłącznie o konieczność realizacji jakiegoś jednego celu. W wielu sytuacjach, a SZCZEGÓLNIE TAM GDZIE LICZY SIĘ REFLEKSJA, DOSKONALENIE UMIEJĘTNOŚCI I WIEDZY, zwrócenie uwagi na to, jak przewidywany błąd komponuje się w całości układanki zagadnienia, robi się nie mniej ważne, niż osiąganie celu.
Kiedyś ktoś sformułował sentencję "droga jest wszystkim, cel jest niczym". Oczywiście owa sentencja ma ograniczony zakres zastosowań - BYWA słuszna, a nie ogólnie miałaby być słuszna. Dla ludzi czynu, zadaniowców może być nawet ona nawet trudno zrozumiała. Ale oprócz zadaniowych osobowości spektrum ludzkich postaw obejmuje też osobowości analityczne, refleksyjne. Oni chcą wiedzieć więcej, szerzej, w głębszym rozumieniu. I dla nich skalkulowanie jak błąd wpisuje się w naszą wiedzę i rozumienie, bywa bardzo cenne.

Michał Dyszyński

Przysłowie głosi: uczymy się na błędach.
Z drugiej strony przecież każdy też pewnie przytaknie sentencji "błędów trzeba unikać". Łącząc to razem wychodzi, że należałoby unikać uczenia się?...

A może tak jest, że MAŁYCH BŁĘDÓW niekoniecznie warto unikać?
Rozdzielając kwestię błędności na małe błędy i poważne błędy, właściwie moglibyśmy stworzyć dwie przeciwstawne rady - reguły życiowe:
Unikaj wielkich błędów, które powodują nieodwracalne konsekwencje
ale też
Prowokuj sytuacje, w których pojawiają się drobne wyzwania, a z nimi pomniejsze błędy, na których można testować własne rozumowanie, poznanie, koncepcje.

Błąd wielki, jest mentalną katastrofą. Błąd mały, który uczynimy, a konsekwencje są przejściowe i nie niszczące może okazać się dobrodziejstwem dla umysłu.
No i są jeszcze błędy samej postawy mentalnej. Przykładowo błędami poważnymi, domagającymi się korekt w nastawieniu, będą same niektóre mniemania na temat błędów:
- że każdego błędu musimy uniknąć - perfekcjonizm - czyli wadliwa postawa, skupienia się przesadnego na pierdołach, a zaniedbaniu rzeczy istotnych
- że każdy błąd należy postrzegać negatywnie - jakieś takie samobiczowanie się z tytułu tego, że żyjemy w świecie, którego jeszcze nie opanowaliśmy mentalnie (a może w ogóle nie powinniśmy go w pełni opanować?...)
- że błędność w ogóle jest jakoś absolutna. Bo może okazać się, iż wiele z tego co dzisiaj uznajemy za błąd, w ramach szerszej wiedzy okaże się pozorem błędu.

Michał Dyszyński