ŚFiNiA

Michał Dyszyński

***Na start komunikat o aktualizacji - zmianie tytułu - z pierwotnej wersji
Zagadnienie (meta)logiczne: uwzględnić kreatywność odbiorcy
na:
Zagadnienie (meta)logiczne: gry w rozumienie
***

W moim przekonaniu tradycyjna logika opiera się (niejawnie) o pewien życzeniowy paradygmat, w ramach którego traktuje się układ "twórca komunikatu - odbiorca komunikatu" jako działający w ramach z góry ustalonych standardów semantycznych. Oto z góry się zakłada, iż ISTNIEJE TEN WŁAŚCIWY SENS dla komunikatu. Ja od lat to podejście traktuję jako uproszczone, a do tego nieodpowiadające realiom komunikacji między ludźmi w znanych mi społecznościach.
Podam tu prosty przykład, polegający na sformułowaniu PYTANIA RETORYCZNEGO. Pytanie retoryczne nie stawia żadnej tezy, nie niesie ze sobą żadnego konkretnego komunikatu, bo w nim LICZY SIĘ NA KREATYWNOŚĆ, URUCHOMIENIE MECHANIZMU BŁĄDZENIA MYŚLAMI I POSZUKIWAŃ U ODBIORCY. Oto intencją twórcy pytania retorycznego jest uruchomienie u tego, kto pytanie dostał jakiegoś stanu zastanowienia się, w ramach którego zapewne pojawia się np.:
- wątpliwość w zakresie wyznawanych tez
- zastanowienie, czy dziedzina/zakres obowiązywalności głoszonych stwierdzeń nie jest inna, niż to dana osoba domyślnie przyjmuje
- dołączenie jakichś nowych narracji/pytań do oglądu zagadnienia
i inne, albo podobne...

Pytania retoryczne właściwie stanowią coś spoza tradycyjnej logiki, która krąży wyraźnie wokół tworzenia jakichś form jednoznacznych dowiązań komunikatów do znaczeń. A tutaj, zamiast sugestii w kwestii znaczeń, mamy jedynie sugestię typu "zastanów się nad tym jeszcze raz". :think:

Michał Dyszyński

Rozumienie, operowanie na znaczeniach i pojęciach tworzy w umysłowości rodzaj GRY. Wittgenstein uważał gry językowe za podstawę języka i porozumiewania się. Twórca - nadawaca komunikatu w ramach własnej gry językowo - znaczeniowej konstruuje sobie odniesienia do słów, których używa w tych frazach, jakie użył. Z kolei odbiorca komunikatu, próbując zrozumieć sens, który podejrzewa w intencji nadawcy komunikatu, próbuje stworzyć sobie też rodzaj GRY ODBIORCZEJ, która pozwoli porozstawiać pojęcia, wyobrażenia, odniesienia do omawianej sprawy we własnej wirtualnej przestrzeni umysłu. Odbiorca komunikatu zapewne tę grę rozegra po swojemu, na bazie tego, co w życiu zrozumiał, poznał, odczuł, jak mu jego umysłowość podpowiada. Nie będzie to raczej idealne odwzorowanie tej gry w znaczenia, jaką rozegrał nadawca komunikatu.

Mądrzy nadawcy komunikatu mają tego świadomość, że odbiór ich słów będzie zawsze jakoś indywidualny, trudny do jednoznacznego przewidzenia. Oni rozumieją, że trzeba się pogodzić z tym, że choć oczekujemy, mamy nadziej, iż wystąpi znaczące podobieństwo gier w znaczenia "rozegranych w umysłach" nadawcy i odbiorcy komunikatu, to nie wiadomo dokładnie, jak dalece owe gry sobie odpowiadają.
Zdarzają się nadawcy komunikatów niedojrzali mentalnie, oczekujący, iż odbiorca, często już po pierwszym nazwaniu spraw, o których myślą, idealnie odwzoruje ich przekonania. Ci to, gdy pojawia się niedogadanie, czy inna postać braku porozumienia, będą złościć się na odbiorcę, wygrażać mu od głupców i ogólnie zwalać na niego całą winę z tytułu owego niedogadania. Niedojrzali dyskutanci narzucają najczęściej dodatkowo na porozumienie ramy rywalizacji, w której chodzić ma o to, aby przykleić oponentowi miano gorszego, głupszego - to dodatkowo napędza intencję niedojrzałego dyskutanta, aby nie rozpatrywać kwestii porozumienia całościowo, lecz z wyraźnym podziałem na swoją uprzywilejowaną pozycję arbitralnie osądzającego poprawność, a z drugiej strony obsadzających oponentów w roli chłopców do bicia i tych, których się chętnie oskarża, o co się tylko da.

Michał Dyszyński

Zagadnienie uwzględnienia kreatywności odbiorcy w ramach komunikacji chyba powinno być rozszerzone o uwzględnienie też:
- ograniczeń, uwarunkowań odbiorcy - w tym w szczególności stopnia panowania nad emocjami, zdolności do nienaiwnego potraktowania komunikatów
- nieokreśloności reakcji odbiorcy, a przy tym wpływu nieprzewidywalnych czynników zewnętrznych.

Formułując komunikat do odbiorcy, odpowiedzialna osoba weźmie zatem pod uwagę m.in. stopień wykształcenia, czy zdolności tworzenia osobistych narracji na bazie usłyszanych słów. Dobrym dodatkiem do komunikatu byłoby (o ile, z przyczyn praktycznych możliwe jest wypełnienie owych deklaracji) zasugerowanie, iż w razie niejasności, o co nadawcy komunikatu chodziło, oczekiwane przez nadawcę jest ewentualne dopytanie o wątpliwe kwestie. Kreatywność w komunikacji najlepiej się sprawdza, jeśli jest wspólna, jeśli tworzy dwustronną (czasem wielostronną) grę.

Michał Dyszyński

W innej sfinskiej dyskusji http://www.sfinia.fora.pl/filozofia,4/si-bardziej-ludzka-niz-ludzie,23463.html pojawił się tekst stworzony przez ChatGPT w dyskusji z Banjankri - tekst, który bardzo klarownie opisuje grę w narracje, którą typowo toczy świadomość. Choć ChatGPT pisze o swoim myśleniu, to ja bym się podpisał pod poniższymi sformułowaniami w kontekście mojego myślenia. Czyli mamy tu ten sam wzorzec - niezależnie rzecz dotyczy człowieka (przynajmniej takiego jak ja), czy SI.

Michał Dyszyński

Naiwna wizja sensu/prawdziwości/racji polega na wygłoszeniu jakiejś frazy, która rzekomo miałaby w sobie wszystko zawierać, aby potem tej frazy bronić przed pytaniami, propagować wśród swoich, wystawiać jako wyzwanie wobec obcych. Ideą dalej już się ci naiwni prawie nie zajmują, bo ich aktywność skupia się na działaniach wobec grup ludzi - agitujac do swoich, a wrogo traktując tych, co swoimi nie są. Tutaj fraza ma być powtarzana, a nie rozwijana i rozumiana, czym nie odróżnia się od pustego la la la - tak samo jej rola albo na wydawaniu dźwięków bez głębszych powiązań się kończy, albo nieznacznie od tej pustej roli odchodzi.

Wizja sensu/prawdziwości/racji dojrzała związana jest z ciągłym rozwojem idei, badaniem jej pod wieloma kątami, analizując jej kolejne odsłony w obliczu wyzwań, nowych sytuacji, pytań. Dojrzałe traktowanie prawdy nie absolutyzuje żadnych jednostkowych określeń, bo tutaj jasne jest, że idea nie polega na powtarzaniu jakichś jednych jedynych słów, jedynych nazw, które wszystko w sobie miałyby zawrzeć, lecz na rozwoju syntezy rozumienia, która nazywana może być w różny sposób. Tu liczy się zdolność do adekwatnego reagowania, do użycia idei, do przynoszenia owocu świadomości, która ową ideą jest w stanie się sprawnie posługiwać w różnych, często wymagających wyzwaniach, trudnych sytuacjach. Tu jest jasne, że tym prawdziwym nośnikiem idei jest umysł, a nie dźwięki, czy litery.

Michał Dyszyński

Rozumienie, a więc prawda nie są prostym opowiedzeniem się za czymś. Każde rozumienie czegokolwiek bazuje na ŚWIADOMOŚCI KONTEKSTÓW UŻYCIA danej idei, myśli, postulatu, rady. Te konteksty użycia zaś powiązane są Z PYTANIAMI/WĄTPLIWOŚCIAMI:
Jak dana rzecz/idea zadziała w tym przypadku?
Czy to w ogóle jest ta idea, bo może inna, podobna powinna być zastosowana?
Do jakiego stopnia mam poprowadzić tendencję, którą dane stwierdzenie wyznacza?
Gdzie są granice dla uznania, iż wciąż o tę konkretną rzecz jeszcze chodzi?...

Nie ma rozumienia, nie ma prawdy bez nieustannego pytania się o te granice, o stosowalność, o możliwe błędy!

Pewność... czym by ona była?...
Co to znaczy "być czegoś pewnym"?
- chyba chodziłoby o zaniechanie pytań...
- a jeśli nie pytamy, nie stawiamy sobie danej sprawy w kontekstach, w tej grze, w której umieszczamy tę ideę, sprawę, aby znaleźć odpowiedź na jakieś nowe pytanie, to po prostu ideę zapominamy, czynimy ją zbędna (może martwą).
Pewność absolutna jest forma zabijania życia w idei, jest stwierdzeniem: tu już nie ma nic do wyjaśnienia, czyli jest tu jedynie sens odłożyć daną rzecz na półkę, albo głębiej - do najdalszego archiwum, bo i tak nic już więcej w tej sprawie się nie pojawi.
Pewność absolutna uśmierca ideę, uśmierca relacje człowieka z tym, czego pewność dotyczy.