ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Napiszę to wprost, co pewnie wyjdzie na dość kontrowersyjne: podstawowa zasada biznesu jest sprzeczna z etyką (najczęściej rozumianą).
Bo co jest zasadą główną biznesu?
- Zasada biznesu: wziąć od innych jak najwięcej, samemu dając jak najmniej (finansowo), mieć jak największe zyski, przy jak najmniejszych kosztach.
Zasada etyki, przepis na to, jak być dobrym człowiekiem: dawać innym jak najwięcej, być szczodrym i pomocnym, niekoniecznie przejmując się, czy dostajemy coś w zamian.
Jakby nie kręcił, to te zasady są po prostu w sprzeczności, zmierzają w odwrotnych kierunkach.

Co ciekawe, istnieje coś takiego w nomenklaturze, jak "etyczny biznes". Tylko czy to czasem nie właściwie oksymoron?...

decir

Co prawda artykuł z 2014 r.
[link widoczny dla zalogowanych]

Michał Dyszyński

Irbisol

Jest to gra, w której nie ma obowiązku uczestniczyć. Coś jak forex.
Pojęcie etyki po prostu nie ma tu zastosowania.
Podobnie możesz próbować grać w etyczne szachy.

decir

Irbisol

decir

Michał Dyszyński

fedor

Michał Dyszyński

decir

Michał Dyszyński

decir

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Do tego tematu chciałbym dodać swoje - mocno filozofujące w wymowie - rozszerzenie. W ogóle sam temat, gdyby miał tylko dotyczyć tego, co się pojawiło do tej pory, powinien chyba być umieszczony w dziale "Nauki społeczne", a nie w "Filozofii". Jednak dałem go tutaj, bo trochę liczyłem na to, że dyskusja rozwinie się w stronę pytań bardziej filozoficznych. Trochę tak ostatni post ją pociągnął, a ja pociągnę jeszcze (znacznie) dalej.

Chodzi mi o konstrukcję pojęć w rodzaju etyka (ale inne wielkie pojęcia społeczne, moralne, filozoficzne też mają ten mechanizm). W jaki sposób owa konstrukcja powstaje?
Zauważmy, że NAJPIERW JEST SYTUACJA.
Czyli - jak w przypadku biznesu - najpierw mamy pewien układ naturalny, jest coś co dzieje się niejako samo, trochę na zasadzie praw fizyki. Tak właśnie jest w przypadku odniesień społecznych - mamy tu niejako "pola sił" działających w społecznych odniesieniach, czyli ludzi, którzy mają swoje potrzeby, pragnienie, cele życiowe. Mamy też ewolucyjne instynkty - egoizm z jednej strony, ale też chyba wspieranie się wzajemne jednostek z drugiej (zwierzęta też są jednocześnie i egoistyczne, i współczujące, pomagające sobie). Wszystko to się miesza w tym nieogarnionym tyglu zdarzeń.
Teraz my, patrząc z perspektywy tego co się zdarza w różnych scenariuszach, próbujemy ocenić te ludzkie motywy i zachowania pod kątem jakiegoś OGÓLNEGO CELU. Ważnym aspektem jest w ogóle sformułowanie owego celu. W przypadku etyki - patrząc na cierpienie, ale i spełnienie ludzi - możemy dojść do wniosku, że jakoś wewnętrznie nam się nie podoba, jakoś razi nas sytuacja, gdy z jednej strony mamy biedaków cierpiących głód, choroby, niedostatek, a z drugiej bogaczy, którzy mają wszystkiego w nadmiarze, nie mogąc przejeść tego, co jest do zjedzenia, nie mogąc - tylko z braku czasu - przeżyć atrakcji, które stoją do ich dyspozycji. To jest jakiś taki PIERWOTNY NASZ ODRUCH - czujemy jakąś nieadekwatność, niewłaściwość takiego układu, bo jednak jakąś formą empatii, chcielibyśmy temu biedakowi dać więcej szczęścia w jego życiu, czując jednocześnie, że bogacz oddający to, co dostał w nadmiarze, praktycznie nie straci. Tzn. bogacz może się poczuć nieprzyjemnie, gdy mu zabierają to, co jest jego, pewnie by w takiej sytuacji protestował. Ale my, patrząc z boku na tę sytuację, widzimy że te protesty bogacza wynikają tylko z jego nastawienia - z paradygmatu rywalizacji, wspinania się wyżej, wygrywania - a nie z tego, że ów nadmiar dóbr bogaczowi jest niezbędny do przeżycia. Więc - w jakiś sposób arbitralnie - próbujemy zadekretować stan właściwy, którym miałaby być sytuacja, gdy znaczne cierpienie się zredukuje, kosztem może jakiegoś tam dyskomfortu osoby nastawionej na bycie uprzywilejowaną, wyniesioną nad innych. Ostatecznie wprowadzamy sobie etyczny paradygmat - dążenia do równości.

Tu warto dodać, że owo dążenie do równości dość łatwo może się przerodzić w swoje przeciwieństwo. Dowiodły do czasy komunizmu. Bolszewicy, niezależnie od tego, że ich różnym przywódcom nieraz przyświecały zwyczajnie zbrodnicze cele, jednak w dużej części wierzyli w to, że trzeba wprowadzić "sprawiedliwość społeczną". I robili to metodami bezpośrednimi - po prostu rabowali to, co bogaci zdobyli, oddając biedakom (najczęściej swoim żołdakom i tłuszczy, ale częściowo też rzeczywiście tym poszkodowanym ekonomicznie, niczemu nie winnym). Skończyło się na tym, że rozpadły się pewne więzi ekonomiczne. Paradygmat "dobra trzeba wytworzyć, trzeba na nie zapracować" na chwilę został zastąpiony paradygmatem "bierzemy z tego co gdzieś jest, bo mamy potrzebę". W efekcie, po rozgrabieniu majątków, nastał głód, bo nikt przy zdrowych zmysłach nie będzie ciężko pracował wytwarzając coś, skoro za chwilę przyjdzie ktoś i to zabierze "bo mu to jest potrzebne".
Przykład komunizmu dość ładnie pokazuje mechanizm tego, jak to proste odwracanie jakiejś "złej" tendencji tworzy jeszcze większe zło. Bo w układzie nierówności społecznych, biedacy choć mieli mało, to jednak jakoś tam jeszcze byli w stanie przeżyć. Jeśli zniszczymy w ogóle motywację do pracy, do zdobywania pożywienia i innych dóbr, z głodu wymrze niemal cała populacja (zostaną ci, co się nie zastosują do owego paradygmatu).
To by sugerowało, że poprawnie funkcjonujące zasady społeczne nie mogą działać jakoś totalnie niszcząco na naturalne układy budujące motywacje, cele, działalność ludzi. Wyrównywanie szans może się udać jedynie wtedy, gdy nie posuniemy się z nim zbyt daleko. Dlatego system, gdzie nierówność jakoś spłaszczamy systemem podatkowym, czy innymi - względnie łagodnymi - systemami wsparcia jest dużo lepszy, niż działania totalne.

W ten sposób funkcjonują właściwie wszystkie wielkie idee. Właściwie wszystko potraktowane totalnie, rozwala system, niszczy logikę bytu.
Weźmy miłość, dobroczynność. Gdyby dobroczynność potraktować jakoś w sposób bez umiaru, po prostu dajemy, dajemy biedakom, ile się da, to za chwilę osiągniemy stan, w którym otrzymamy grupę rozpieszczonych nierobów - właśnie biedaków - i harujących jak woły dobroczyńców. Dostaniemy nową postać wyzysku, a do tego krzywdzenia mentalnego owych biedaków, bo sugerowania im jako poprawnego stanu, w którym się tylko korzysta z wysiłku innych, nic nie dając w zamian.
Jeszcze jeden przykład - walka z agresją. Agresja doprowadza niewątpliwie do zbrodni, nieszczęść, tragedii. Ale prosta droga do jej usunięcia raczej nie ma szansy na realizację. Oto widzimy zachowania agresywne u dzieci. Mały Jaś bije Adasia. Jak temu przeciwstawiać się?...
Ukarać Jasia?... - to wtedy my posłużymy się agresją. Można mu tłumaczyć, że źle robi (skutek niepewny), ale zbyt namolne tłumaczenie też można uznać za formę agresji. A nawet jeśli jakoś wymusimy na grupie dzieciaków zachowania, gdzie ta oczywista agresja zostanie wyeliminowana, to powstaje pytania pytanie: jak daleko mamy się posunąć?...
Czy dziecku wolno będzie powiedzieć: Adaś dzisiaj ma śmierdzące skarpetki?... Może nie... Może powinna przyjść wychowawczyni i nakrzyczeć na Jasia, który tak Adasia złym słowem skrytykował.... Problem jest w tym, że Adaś rzeczywiście ma bardzo śmierdzące skarpetki i dobrze byłoby, aby na przyszłość w takich skarpetkach nie przychodził, bo obrzydza tym swoje towarzystwo nie tylko Jasiowi, ale i Kasi, Oli, Kubusiowi, a nawet wychowawcom. Gdzieś więc agresja dość płynnie łączy się z tym prostym faktem, że komunikujemy sobie po prostu fakty, elementy oceny, że odbiór czegoś przykry, poczucie poniżenia, zgnębienia właściwie nierozerwalnie graniczy z SAMYM POZNANIEM, z samą umiejętnością zaakceptowania prawdy (nawet tej trudnej). Nie da się zatem agresji, dyskomfortu doznawania czegoś nieprzyjemnie wyeliminować do zera, bo wtedy musielibyśmy przestać w ogóle rzeczy widzieć i oceniać, przestalibyśmy żyć, co samo jest chyba gorszym złem, niż problem dyskomfortu.

Ciekawy problem (w kontekście agresji) powstał w mediach społecznościowych - np. na facebooku. Czytałem o sytuacjach, w których koleżanki się na siebie pogniewały, bo jedna z nich tej drugiej nie dała lajka za jakiś wpis. Jak widać systemy odniesień społecznych ewoluują w tę stronę, aby zawsze budować punkt równowagi i do niego odnosić oceny. Początkowo lajki były pomyślane, aby wyrazić czyjąś aprobatę, uznanie. Ale że ludzie pragną owej aprobaty uznania, oczekują lajków, to robią się one formą przymusu mentalnego. Oto teraz TRZEBA dawać owe lajki, bo jak lajka nie dasz, to się gniewasz, jesteś niemiły (może agresywny?...).
To wszystko razem pokazuje, że system odniesień społecznych, emocjonalnych w ogóle nie będzie poprawnie funkcjonował, jeśli pozwolimy mu zbytnio ewoluować do ekstremów. Uważam, że musimy się pogodzić, że do każdego dobra, trzeba mentalnie dodać jakąś odrobinkę "zła" (de facto to nie jest już zło, tylko zwyczajnie świadomość przeciwstawnej tendencji), bo inaczej wszystko się rozwali. Trzeba dodać owego "zła" po to, aby przypomnieć o położeniu stanu równowagi, aby nie wyrwać dobra z systemu odniesień, w którym to dobro funkcjonuje. Bo bez świadomości tego stanu równowagi dobro przestanie być dobrem.

Irbisol

Michał Dyszyński

Irbisol

Michał Dyszyński