ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Obserwuję dwa typy myślenia, argumentacji:
- myślenie nieustannie eksploatujące aspekt życzeniowy, w celu potwierdzania sobie tego co się myśli, tego co się ma, tego co się zrobiło, czego się pragnie. Na koniec zwykle ludzie grawitujący w myśleniu do samopotwierdzania uznają tak tworzone osądy za wyrażające stan rzeczywistości zewnętrznej – obiektywnej, niezależnej.
- myślenie obiektywizujące, w którym myślący podmiot stara się albo wygaszać, albo kontrować aspekty życzeniowe w celu osiągania osądów, które odzwierciedlają raczej stan zewnętrzny, a nie własne nastawienia, pragnienia, intencje. Myślenie obiektywizujące jest związane z odkrywaniem mechanizmów życzeniowych w ocenach, co jest niezbędne, aby jakoś uwzględniać ich fałszujący charakter

Przed chwilą odbyłem rozmowę telefoniczną z pewną osobą z mojej rodziny, która właśnie wyraźnie tę rozmowę odbywała w celu potwierdzania sobie własnych przekonań – ciągle mówiła co zrobiła, z podkreśleniem słuszności, że tak robiła, że np. nikt jej nie przekona, aby coś innego było słuszne. A przede wszystkim dekretowała to wszystko, co chciała, aby było uznane. Z doświadczenia wiem, że takie osoby są bardzo niechętne szerszemu postawieniu sprawy, weryfikowaniu poprawności ich pomysłów – one oczekują postawy: przyjmij to, co mówię, dokładnie tak jak mówię i bez gadania.
Od jakiego czasu ja tego rodzaju postawy traktuję jako formy intelektualnego upośledzenia. Z ludźmi, którzy mają duże problemy z postawieniem swoich przekonań w tryb dyskusyjny, związany z rozważaniem alternatyw, pytaniem o weryfikowalność tez przestawiam się w „tryb terapeuty”, czyli postawę traktowania drugiej strony przed wszystkim pod kątem unikania kolizji z jej emocjami i życzeniami. Najczęściej więc nie polemizuję, nawet gdy taka osoba gada kompletne głupoty. Bo do uczciwej polemiki jednak wymagany jest pewien minimalny poziom kompetencji w zakresie zdolności spojrzenia na swoje życzenia i pragnienia z dystansu, a nawet w trybie samokrytycznym. Taki poziom intelektualnej kompetencji zdobywają dopiero ci, którzy są w stanie jakoś dogadać się z instynktownym pragnieniem, aby sprawy przeforsowywać emocjami, związanymi z dobitnością i uporczywością stawiania swoim sformułowań. Dopiero ci, co zrozumieli, że samo domaganie się, tupanie nóżkami, wściekanie się jest objawem niedojrzałości, jest postawą dziecka, które i tak jest epistemicznie nieskuteczne, będą chcieli Z WŁASNEJ WOLI (nie dlatego, że to ktokolwiek im narzuca) owe emocje opanować.
Tu dochodzi ten aspekt rywalizacyjny, od którego część umysłowości nie potrafi się odpiąć. Umysłowość rywalizacyjna bezwiednie, podświadomie wiąże prawdziwość z okazaniem przemocy personalnej, dominacji – oni w głębi duszy są przekonani, że kto okazuje władzę i przemoc, ten miałby mieć też za sobą obiektywną rację. Tak wierzą, mimo że taka wiara jest nielogiczna, że obiektywną prawdą nie ma nic wspólnego.

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

W tym kontekście mamy dwa uznania, co w ogóle potwierdza głoszony przez nas pogląd.

1. Potwierdzenie poglądu powstaje, gdy teza zostanie przeforsowana na gruncie społecznym, powtórzona więcej razy niż teza konkurencyjna, albo powtórzona w bardziej autorytatywnej formie. Można by ten typ epistemologii określić jako "epistemologia presji społecznej"
2. Potwierdzenie oderwane od aspektu społecznego, a bazujące na SPEŁNIENIU REGUŁ LOGICZNYCH, ewentualnie z dodaniem aspektu bezstronnie przeprowadzonej obserwacji. Można by ten typ epistemologii określić jako "epistemologia obiektywnych reguł"

Zwolennicy uznania prawdziwości na zasadzie "bo tyle razy już stwierdziłem tę swoją tezę", nie odwołują się do obiektywnych reguł, tylko do swojego uporu w stwierdzaniu. Z kolei zwolennicy uznania prawdziwości na bazie spełniania się obiektywnych reguł będą ignorowali to, ile razy ktoś stwierdza swoją tezę, jako działanie nic niewnoszące do sprawy.

W rozmowach łatwo jest odróżnić zwolenników tych - tak od siebie różnych - pierwotnych epistemologii. Zwolennicy epistemologii presji społecznej będą dla potwierdzenia swoich tez używali takich środków argumentacyjnych jak:
- powoływanie się na autorytet
- powtarzanie wielokrotne tezy
- powtarzanie tezy z emfazą
- powoływanie się na to, że tezę wspiera duża liczba stronników
- powoływanie się na to, że teza wspierana była od wielu lat przez pokolenia ludzi
- zniechęcanie oponentów do głoszenia tezy konkurencyjnej poprzez ataki personalne
- odwoływanie się do lojalności względem grupy swoich.

Zwolenników epistemologii obiektywnych reguł można rozpoznać po postawach w dyskusji z gatunku:
- wskazywanie podstaw rozumowania i pokazywanie, że z nich logicznie wynika teza
- wskazywanie, że konkurencyjne tezy mają poważne problemy z logiczną formą wynikania z założeń
- powoływanie się na analizę matematyczną, statystykę
- pokazywanie, że zaprzeczenie ich tezie prowadzi do sprzeczności

Zwolennicy epistemologii obiektywnych reguł wyszukują zaprzeczenia dla swojej tezy, aby pokazać potem, iż są one logicznie niepoprawne. Zwolennicy epistemologii społecznych unikają zajmowania się zaprzeczeniami dla swojej tezy, albo eksplorowania myślą hipotez konkurencyjnych - czynią tak w nadziei, że jeśli się nikt nimi nie zajmie, to w społecznej świadomości teza przez nich głoszona "przejdzie" niezależnie od obiektywnych zastrzeżeń. Jeśli prawda miałaby zależeć (tylko) od społecznego uznania (silna postać koncepcji powszechnej zgody), to już można się nie zajmować spełnieniem obiektywnych reguł ją potwierdzających.
Zwolennicy epistemologii obiektywnych uważają, że jeśli prawda, wyznaczona spełnieniem reguł wskazuje na tezę X, to poziom wsparcia społecznego dla niej i tak niczego nie zmienia - może być największe, może być średnie, może być zerowe, a prawda obiektywna i tak prawdą pozostanie.