ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Idea porządkowania osobowości nie jest nowa. W różnych tekstach się o niej wspomina. Spektrum zastosowania idei porządku w kontekście osobowości oczywiście też jest szerokie. W innym wątku na sfinii temat wypłynął, ale zdechł (w mojej diagnozie z powodu mocno konfrontacyjnego nastawienia oponenta, który skupić się na szybkim negowaniu moich wyjaśnień i okazywaniu mi swojej niechęci). Szkoda by było jednak wg mnie gdyby tamte refleksje się zupełnie gdzieś zakopały w wątku, który jest o czym innym. Skopiuję zatem część tamtych uwag i dodam jeszcze nowe, bo uważam, że warto. Bo idea porządku w emocjach, myślach, w całej osobowości zdaje mi się całkiem nośną - ona mogłaby chyba pomóc niejednemu poradzić sobie z przynajmniej częścią problemów życiowych, stresów, przykrości. Mając takie narzędzie jak postrzeganie swoich stanów psychicznych w narracji porządek - chaos będzie można wyróżniać elementy, które nadają się do poprawienia, a nawet często daje się wymodelować narzędzia owej naprawy. Zatem zaczną od kopii tamtych rozważań:

Michał Dyszyński

Czym jest dla mnie prywatnie ten mentalny porządek, o który walczę, poszukuję go?...

To mozolne przybliżanie się do stanu, w którym miałbym prawo MIEĆ UZASADNIONĄ NADZIEJĘ, że
- jak czegoś chcę, to gdy to zrealizuję, to będę wtedy szczęśliwszy, niż bez realizacji tego, czyli gdy pragnę rzeczy dla mnie sensownych
- jak czegoś unikam, to owo unikanie nie zemści się na mnie w przyszłości, bo warto jest tego unikać, zaś mój system percepcji POPRAWNIE ROZPOZNAJE to, czego unikać warto vs to, co - odwrotnie - warto jest ściągać do siebie.
- jak coś rozpoznaję jako jakieś tam, to mogę na tym polegać, bo owo rozpoznanie zachowa swoją trwałość, czyli nie jest takie tylko w tej chwili, na zasadzie nieokreślonego kaprysu.
- jak moje przekonania się sprawdzają, bo powstają na bazie skutecznych mechanizmów, ja dalej mogę na nich polegać w moich decyzjach. Te decyzje mają bowiem wyraźnie przechylać prawdopodobieństwo zdarzeń w moim życiu na osiąganie stanów lepszych, bardziej satysfakcjonujących, niż te gorsze, niosące rozterki i cierpienia.

Dzięki porządkowi, ładowi w moich myślach i emocjach wzrastają moje szanse na to, że opanuję cierpienie, a przybliżę sobie satysfakcję. Jeśli zaś porządku nie będzie, to będzie jego zaprzeczenie - czyli chaos, czyli wtedy moje decyzje będą miały skuteczność typu: "i tak jest wszystko jedno, co wybiorę, bo przecież i wtedy tak owe decyzje nie powstają na bazie niczego trwałego, zasadnego, niosącego nadzieję, czyli nie ma podstaw sądzić, że pomysł, co robić w danym momencie okaże swoja skuteczność w stopniu większym niż rzut monetą, czy kostką".

Dlatego szukam porządku w sobie; właściwie to raczej KONSTRUUJĘ ten porządek, niż go odszukuję, choć aspekt poszukiwania też jest pod postacią sięgania do intuicji. Tylko porządek daje mi nadzieję na zwalczenie cierpienia i satysfakcjonujące bytowanie.

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Zbliżam się powoli do zdefiniowania mentalnego uporządkowania.
Warto by zadać zatem pytanie: CO właściwie jest porządkowane?...
- Odpowiedź nie będzie łatwa, ani jednoznaczna, bo jest wiele różnych aspektów do uporządkowania, zanim powstanie ten twór, o który tu chodzi: OSOBOWOŚĆ SPEŁNIONA czyli też szczęśliwa, przeświadczona o sensowności swojego bytowania.

Tu wyłania się słowo klucz w kontekście porządkowania, czyli słowo: CEL.
Co jest celem porządkowania?
- może emocje
- może rozumienie
- może odczuwanie
- może relacje z innymi osobami, światem...
A właściwie pewnie to wszystko razem wzięte, tylko w odpowiedniej hierarchii, strukturze.

Aby jakoś wymodelować to uporządkowanie, które tutaj myślowo "macam", trzeba sięgnąć w narracjami mentalnymi w dość różne aspekty życia, odczuwania, działania:
- w cele i działania o tymczasowym, bieżącym charakterze
- w cele dalekosiężne, perspektywiczne
- w metody radzenia sobie z destabilizacjami, rozproszeniami
- w to, jak odczuwamy bezpośrednio rzeczywistość, w nasze najbardziej pierwotne wrażenia, w kształt naszej wrażliwości.
Pojawił się zarzut, że nie zdefiniowałem owego porządku. Zarzut może jest i słuszny, ale z drugiej strony jednak niezbyt słuszny. Słuszny jest w tym sensie, że faktycznie nie jestem w stanie podać tego "punktu na mentalnej mapie", aby potem stwierdzić "o, to jest to! Tu jest definicja uporządkowania, o którym myślę!". Tego nie mam, bo nie mam samej mapy, nie mam systemu pojęć, który by konstruował już wystarczająco ustabilizowany zestaw odniesień, na którym coś daje się wskazywać. Dopiero mozolnie zamierzam taki system BUDOWAĆ. W tym, już szerszym, znaczeniu zarzut jest zatem niesłuszny, bo stawia wymóg, którego spełnić w danych warunkach nie ma jak (choć jest szansa na jego - przynajmniej częściowe - spełnienie po gruntowym przepracowaniu zagadnienia).

Czym jest owa spełniona, uporządkowana pod kątem satysfakcji osobowość?...
Biblia używa (wg mnie z grubsza w tym kontekście) terminu "królestwo niebieskie", albo "królestwo boże". Niereligijne podejście pewnie by opisywało ten stan jako zdolność osoby do przeżywania swojego życia w poczuciu satysfakcji, bez frustracji, w pogodzeniu się wewnętrznym.
Aby zacząć porzadkować siebie, trzeba chyba wskazać materię do działania - CO JEST NIE UPORZĄDKOWANE?

I tak chciałbym teraz wejść w temat - wskazując, "robiąc obchód" tych aspektów osobowości, które sprzeciwiają się satysfakcjonującemu odczuwaniu swojego bytowania przez psychikę. Wymieniłbym tu:
- niespełnione pragnienia, ambicje
- brak satysfakcjonującego celu życiowego, poczucie złej formy pustki emocjonalnej, poczucie ogólnego bezsensu, w którym nic nie jest pozytywne, ku niczemu nie chce się kierować swojej uwagi, odczuwać tego. Jest tu swoist brak mentalnej nadziei.
- przeświadczenie, że te więzi ze światem, w jakich jesteśmy, nie spełniają naszych oczekiwań, potrzeb, są niezgodne z tym, jak odczuwamy swoją osobowość, a my nie wiemy, jak ten stan rzeczy zmienić.
- szarpanie się z celami życiowymi, które są człowiekowi narzucane zewnętrznie, które albo satysfakcji nie niosą, albo niosą ją niewielką, zaś koszty mentalne dla jej osiągnięcia ponoszone wykraczają znacząco ponad korzyści.
- wmówione nam przez ludzi cele do realizacji o wątpliwym charakterze i sensowności
- nabyte - mniej lub bardziej uświadomione - lęki, traumy, utrwalone odruchy w reakcjach na to, co nas spotyka, dające w całościowym efekcie wrażenie przykre, frustrujące.
- poczucie braku sprawczości, słabości, bezradności, bycia szarpanym i ustawianym przez świat, przy znikomych szansach na to, że da się narpawić ów stan rzeczy. Daleko posunięty brak kontroli nad swoim życiem.

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Warto w tym kontekście chyba wspomnieć też o WADLIWYM, NIEPERSPEKTYWICZNYM PORZĄDKOWANIU osobowości. Wręcz pewne rodzaje porządku w jednym sensie, w istocie ja będę zaliczał do właśnie nieuporządkowania w sensie szerszym, bardziej ogólnym.

Semele w odpowiedzi na mój post podlinkowała (ciekawy, wnoszący do sprawy) przykład osobowości anankastycznej, która obrazuje uporządkowanie właśnie wadliwe w szerszym znaczeniu. Osobowość anankastyczna bazuje na porządkowaniu, które obejmuje wycinkowe aspekty, a gubi uporządkowanie wyższego rzędu.
W sensie porządku na biurku można być superuporządkowanym, ale w sensie porządku w obszarze co mamy do zrobienia z użyciem tego biurka, możemy mieć totalny bałagan. I ta analogia z biurkiem dobrze obrazuje zagadnienie porządkowania w tym właściwym i niewłaściwym sensie. Wręcz nadmiar porządku w wycinkowych aspektach życia czasem wręcz świadczy właśnie o braku porządku w tym ogólniejszym, związanym z organizacją całości osobowości sensie.

Aby jakoś zacząć rozdzielać te dwa, jaką odmienne uporządkowania, czyli to proste, czasem wręcz kompulsywne, związane niekiedy z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, dobrze byłoby wskazać główne różnice pomiędzy porządkiem na małą skalę, jednostkowym, a porządkiem w całościowym sensie:
- porządek całościowy jest otwarty, związany ze zdolnością do doskonalenia. Pewne aspekty w nim są trwałe, ale inne są zmienne, a wręcz z zasady w nich oczekiwana jest zmienność. Porządek incydentalny, wyrywkowy skupia się tylko na nim samym - kompulsywnie dąży do ustalania czegoś w ramach wzorca, bez zdolności (albo ze słabą zdolnością) do akceptowania zmian.
- porządek całościowy współgra z aspektem intelektualnym, jest w znacznym stopniu uświadomiony, podczas gdy porządek wyrywkowy jest w większości bezwiedny, jest przymusem dla osoby, która jest w obszarze pozaświadomym skłaniana do porządkowania czegoś, nie wiedząc tak do końca, po co to robi.
- porządek całościowy buduje satysfakcję, wzrost świadomości, podczas gdy porządek incydentalny, wyrywkowy, choć może jest w stanie oddalić dyskomfort, związany z poczuciem jakiejś postaci bałaganu, to jednak nie da efektu długofalowego, czyli za chwilę pojawi się inny, może podobny dyskomfort, związany z dostrzeżonym bałaganem, który znowu stanie się wyzwaniem, problemem.

Michał Dyszyński

Ideą kluczem do porządkowania głębokiego osobowości jest NADZIEJA.

Czym jest nadzieja w tym konkretnym rozumieniu?
W Biblii jest ona przedstawiana jako cnota "boska", ale niewiele o niej da się wyczytać. Każde pojęcie ogólne jest niedookreślone, dopiero w kontekście nabiera konkretniejszego sensu. I tak samo jest z nadzieją, którą ogólnie chyba się rozumie, jako postawę oczekiwania na pozytywny rozwój spraw w duchu szczerości emocji i myśli.

To podkreślenie aspektu szczerości jest tu ważne. Ta prawdziwa nadzieja nie da się bowiem wmanipulować, wymusić rygorem, poczuciem obowiązku, wymogiem lojalności z grupą. Prawdziwa nadzieja jest osobista, jest postawą, która tworzy się w emocjach, odczuciach myślach u każdego inaczej - indywidualnie, spontanicznie.

Porządkowanie osobowości organizuje się wokół nadziei, czyli cały czas w swoich aktach wyboru nawiązuje do tego, że oczekujemy, iż to, co robimy, poprawi stan naszego bytowania, że wiedzie w stronę jednoznacznego dobra.

Nadzieja, która jest sprawcza, twórcza nie jest czymś łatwym. Ją trzeba sobie zakorzenić głęboko w "glebie mentalnej" - w emocjach, podświadomości, odruchach, odczuwaniu. Tej nadziei nie da się stworzyć aktem w stylu "nakazuję sobie teraz mieć nadzieję". Takie nakazywanie sobie po prostu nie zadziała, bo ono jest tylko powierzchowne, ono "spłynie jak woda po kaczce".
Kiedy zaś nadzieja się utrwala, staje się sprawcza?...
- Wtedy, gdy mająca ją osoba czuje, że MA PODSTAWY do tej nadziei żywienia. To zaś jest zwykle związane z tym, że taka osoba ODWOŁUJE SIĘ W ŚWIADOMOŚCI DO DOŚWIADCZEŃ - zdarzeń ze swojego życia, w których PORADZIŁA SOBIE Z PROBLEMAMI, DESTABILIZACJĄ.

Tu dotykam absolutnie fundamentalnej sprawy, związanej z tym, dlaczego w ogóle Bóg nas - ludzi na ten świat musiał zesłać. Bo tylko zdobywając (życiowe) doświadczenia, jesteśmy w stanie w sobie wybudować tę prawdziwą, szczerą fundamentalną nadzieję.

Nadziei nie zdobywa się postanowieniami, czy innymi aktami intelektualnymi. Nie sposób jest jej wymodelować, nauczyć się z podręcznika. Nadzieja w tym fundamentalnym dla tworzenia się osobowości sensie bierze się z życia, zakorzenia się każdym życiowym doświadczeniem, każdą - czasem udaną, czasem nieudaną - akcją naszej osobowości, każdym sprawdzeniem się - czasem w sprawie małej, czasem w wielkiej.

Michał Dyszyński

Z uporządkowaniem wiążę dzisiaj w największym stopniu definicję ja. Ja to jest ta moc w mojej osobowości i świadomości, która jest w stanie temu obrazowi mentalnemu, na jaki składają się odczucia, myśli, odruchy, intuicje nadawać aspektu trwałości i porządku, czyli trwałych zależności wzajemnych tej całej układanki.
Brak uporządkowania oznacza chaos, a chaos całkowity to nieistnienie. Porządek jest przeciwieństwem chaosu, choć z chaosu wyrasta, to co chaotyczne porządkuje. Podobnie jest z ja - jego fundamentalną rolę jest konstruowanie porządku w osobowości.

Michał Dyszyński

Idea porządku sama w sobie jest trudna. A idea uporządkowanej osobowości jest trudna w szczególny sposób.
Niektóre osobowości, które przy pierwszym spojrzeniu mogą uchodzić za "mocno uporządkowane", przy spojrzeniu bardziej wnikliwym okazują się bardzo od idei uporządkowania w tym "dobrym" znaczeniu odległe. W szczególności przymus czynienia co chwila różnych "małych porządków" w otoczeniu w istocie może być objawem braku uporządkowania danej osoby w zakresie GŁĘBSZYCH CELÓW ŻYCIOWYCH.

Porządkowanie na małą skalę jest relatywnie łatwe, ale jeśli ktoś sobie ciągle te małe porządki robi, to wypadałoby spytać: a co z tego właściwie masz, że co chwila zdejmujesz te dodatkowe przedmioty z biurka i chowasz do szuflady, jeśli potem będziesz musiał je z szuflady wyciągać, bo z góry było wiadomo, że są ci na bieżąco potrzebne, więc wygodniej jest trzymać je pod ręką?...
Ten przypadek pokazuje, że porządkowanie z jednego punktu widzenia (porządek w bezpośrednim oglądzie powierzchni biurka) może być zwiększaniem bałaganu (mnożeniem dodatkowych czynności sięgania do szuflad w celu wyjęcia rzeczy potrzebnych do pracy) z innego punktu widzenia. Podobnie jest z porządkiem w myślach, bo np. mając kostycznie na sztywno sformułowane przypisania różnych kategorii mentalnych, traci się szansę na ich elastyczne zastosowanie w ocenie rzeczywistości, co powoduje, że owe oceny stają się chaotyczne, bo niedające się spójnie ujmować w jakimś systemie klasyfikacji.

Michał Dyszyński

Porządkowanie osobowości polega na tworzeniu HIERARCHII wielu mniejszych porządków w ramach porządkowania globalnego.

Czym są owe małe porządki?...
- Tu mamy wiele różnych funkcji świadomości i podświadomości

Na niskich poziomach porządkowanie będzie polegało to tworzeniu prostych przypisań do wrażeń, zdolność nazywania, posługiwania się prostymi rozpoznaniami. Tutaj także mamy tworzenie się (bardziej bezwiednie przejawianych) odruchów.
Na wyższych poziomach budowane są relacje pomiędzy powyższymi prostymi rodzajami uporządkowań.
Na najwyższych poziomach hierarchii porządkującej funkcjonuje uporządkowanie typu bliskiego światopoglądowemu. Przy czym nie chodzi mi w tym kontekście o podejście naiwne, polegające na zadeklarowaniu się do teizmu, czy ateizmu, lecz o coś znacznie bardziej złożonego - o to, jak traktujemy ideę prawdy, własną osobowość, relacje ogólne z ludźmi i światem. Ten światopogląd szeroko rozumiany jest w szczególności ustanowieniem relacji pomiędzy tym, co w człowieku jest szczere, bezpośrednie, a negocjowalne, dostosowawcze.

Osobowość, która skonstruowała sobie spójny rodzaj uporządkowania na poziomie światopoglądowym, osiąga z tego tytułu korzyść, polegającą na ustanowieniu w sobie pokoju, pogodzenia wewnętrznego, zdolności do spójnego traktowania rzeczywistości, a dalej na ograniczeniu w znacznym stopniu różnych życiowych frustracji. Osobowość uporządkowana światopoglądowo nie jest już szarpana z tytułu jakichś niezrealizowanych życiowych ambicji, nie musi już walczyć o swoje wywyższenie, o promowanie swojego ego, o dominację nad innymi. Osobowość uporządkowana światopoglądowo ma bardziej niż inne osobowości akceptujący stosunek do ludzi, świata, do samej siebie, co jednak nie oznacza bierności, gnuśności, czy obojętności.

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Osobowość uporządkowana jest w stanie KONTROLOWAĆ większość swoich frustracji, negatywnych emocji. Impulsy negatywne oczywiście będą do takiej osobowości docierały, będą ją trącały. Jednak to uporządkowanie, jakie ma owa osobowość w sobie, stanowi bazę, aby wygaszać skutecznie to, co nas niszczy.
Taka kontrola nie przyjdzie sama - ją trzeba sobie wypracować. W Biblii jest opisany ciekawy motyw walki ze złem w nas - przyjmujący postać wyganiania demonów: