ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Znam parę osób, które sympatyzują z raczej ekstremistycznymi ruchami, ideami - nacjonalizmem (w stronę skrajności), skłonnościami do radykalizmu, silnej negacji różnych norm i okoliczności społecznych. Te osoby mają w sobie ducha sprzeciwu, walki, a także właśnie szczególne upodobanie do tego, co skrajne, jednoznaczne, przeciwstawiające się, przekorne...
Od lat zastanawiam się nad tym, co te osoby wewnętrznie motywuje. :think:

Dziś uważam, że jestem w stanie sformułować coś w rodzaju modelu psychologicznego takiego kandydata na ekstremistę. Co wchodzi w skład tego modelu:
- Zwykle SILNA EMOCJONALNOŚĆ, wręcz nierównowaga w emocjach, trudności z ich opanowaniem, a wręcz też i niechęć do ich opanowywania.
- Przewaga frustracji, uczuć negatywnych nad uczuciami akceptacji.
- Zwykle rywalizacyjne postrzeganie rzeczywistości, życia
- Potrzeba JEDNOZNACZNOŚCI W OPOWIEDZENIU SIĘ. Można tę potrzebę różnie nazywać, nadając jej bardziej pozytywne, albo deprecjonujące konotacje - np. raz jako ideowość, innym razem jako ekstremizm, raz jako szczerość i brak hipokryzji w traktowaniu rzeczy, ale też jako klapki na oczach, zamknięcie się na idee inne niż te wyznawane, czy w ogóle na wszelkie argumenty i perswazję.

To, że trzymamy się swojej wersji oglądu rzeczywistości - w zależności od punktu oceny - może być zarówno pozytywne, jak i negatywne. Upór może być tak w dobrym, jak i w złym.

Potrzeba sprzeciwu, wyróżnienia się prowadzi niektóre osoby do nierównowagowego traktowania rzeczywistości, do przypisywania nadmiernej wartości wszystkiemu, co się jakoś sprzeciwia, zwycięża, wykazuje swoją zdecydowaną odrębność. To jest kierunek na ekstremizm, będący sam w sobie skrajnością w traktowaniu życia społecznego.

Dla kandydata na ekstremistę ważnym, wartym zajęcia się tym będzie głównie to, co walczące, sprzeciwiające się - niezależnie od aspektów rozumowych. Uzasadnienie dla tez ekstremistycznych ludzie sobie potem zawsze będą w stanie znaleźć. No i znajdą je, to uzasadnienie się pojawi, "dziwnie pasując" do tego, co ekstremistyczny umysł od dawna przetwarzał.

Michał Dyszyński

Ekstremistów poznaje się po zamkniętości ich spojrzenia na świat, filtrowaniu odczytów rzeczywistości w silnie ideologicznym stylu. Widzą to jedno swoje, a nie widzą drugiej strony medalu, rzeczy obok, złożoności zagadnień. Ekstremista jest właściwie głupkiem.

W moim modelu psychiki powodem ekstremizmu jest WEWNĘTRZNY BRAK KONTROLI. Ten brak kontroli bierze się najczęściej z emocjonalności silniejszej, niż osąd rozumem. Ekstremista chciałby, aby rzeczy było "tak prosto", tak "jedne, jedyne i konkretne". Ekstremista nie toleruje skomplikowania i złożoności spraw, ignoruje to, że świat nie jest taki jednoznaczny i prosty, przyjmując iż świat jest takim, jakim postrzega go ekstremista.

Sam w swoim podejściu do spraw też nieraz widzę jakieś elementy ekstremizmu. Pojawiają się one u mnie w zdenerwowaniu, złości, szczególnie gdy dochodzi poczucie zagrożenia. Wtedy "coś w środku", coś w moich emocjach podpowiada (wręcz próbuje nakazywać) postawę nie wnikania w szczegóły, wzięcia najbardziej powierzchownej sugestii za całą prawdę o rzeczy i skupienia się na niej.
Taka reakcja jest typowa dla sytuacji zagrożenia. Wręcz ten typ reakcji statystycznie można uznać za najlepszy w zagrożeniu, bo jej efektem jest usposobienie do szybkich, jednoznacznych decyzji. A to właśnie takiego rodzaju decyzje zwykle są wymagane, gdy ratujemy swoje życie, albo walczymy o coś bardzo cennego. Problem z adekwatnością tej reakcji zaczyna się wtedy, gdy nie mamy do czynienia obiektywnie z sytuacją zagrożenia, a raczej będzie owo zagrożenie imaginacją ekstremisty.

Ekstremista żyje w oblężonej twierdzy, wciąż szykuje się do wojny, prowadzi tę wojnę, już walczy. Państwo w stanie wojny ma znacząco inny typ gospodarki, związków ekonomicznych, a podobnie umysł człowieka ogarnięty atmosferą ogólną wojenną będzie miał znacząco odmienny typ reakcji od umysłu człowieka, który nie ma odgórnych silnych założeń w stronę agresji czy konieczności obrony.
Ekstremista wciąż toczy jakaś tę swoją batalię, co wywołuje u niego silną skłonność do reduokwania odczytów rzeczywistości na modłę wojenną, ostrą, szukającą na siłę jednoznaczności tam, gdzie obiektywnie sytuacja jednoznaczna nie jest. Gdy już sobie ekstremista tę jednoznaczność znajdzie (a znajdzie ją, bo ją swoim nastawieniem sprowokuje), to dalej będzie z tej "znalezionej" jednoznaczności już wnioskował. I wtedy mu się potwierdzi, że słuszną wybrał drogę - wszak rzeczywistość jednoznacznie mu "pokazała", jak to jednoznacznie wrogi jest ten świat, czy jakieś jego elementy. I kółeczko się zamyka...