ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Biblia (na początek weźmy pod uwagę bardziej Nowy Testament) wysoko stawia zarówno prawdę, jak i wiarę.

Prawda jest bezpośrednio atrybutem Boga. Jezus nazywa siebie "prawdą", a jedyny nieodpuszczalny grzech, to grzech przeciw "Duchowi prawdy", "Pocieszycielowi", czyli Duchowi Świętemu. Choć wskazań na to jak ważna jest prawda, dla Jezusa jest więcej:
(17) Podczas gdy Prawo zostało nadane przez Mojżesza, łaska i prawda przyszły przez Jezusa Chrystusa. (Ewangelia Jana 1:17)

(21) Kto spełnia wymagania prawdy, zbliża się do światła, aby się okazało, że jego uczynki są dokonane w Bogu. (Ewangelia Jana 3:21)

(24) Bóg jest duchem; potrzeba więc, by czciciele Jego oddawali Mu cześć w Duchu i prawdzie. (Ewangelia Jana 4:24)

(32) i poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli. (Ewangelia Jana 8:32)

(17) Ducha Prawdy, którego świat przyjąć nie może, ponieważ Go nie widzi ani nie zna. Ale wy Go znacie, ponieważ u was przebywa i w was będzie.
(Ewangelia Jana 14:17)

(6) Odpowiedział mu Jezus: Ja jestem drogą i prawdą, i życiem. Nikt nie przychodzi do Ojca inaczej jak tylko przeze Mnie.
(Ewangelia Jana 14:6)

(26) Gdy jednak przyjdzie Pocieszyciel, którego Ja wam poślę od Ojca, Duch Prawdy, który od Ojca pochodzi, On będzie świadczył o Mnie.(Ewangelia Jana 15:26)
(7) Jednakże mówię wam prawdę: Pożyteczne jest dla was moje odejście. Bo jeżeli nie odejdę, Pocieszyciel nie przyjdzie do was. A jeżeli odejdę, poślę Go do was.
(Ewangelia Jana 16:7)

(17) Uświęć ich w prawdzie. Słowo Twoje jest prawdą.
(Ewangelia Jana 17:17)

Chyba należy więc uznać, że przez Biblię prawda jest uznana za wartość niezbywalną.
Z drugiej strony jest inna wartość, cnota - wiara. Jezus gani brak wiary, a pochwala wiarę silną:
(30) Jeśli więc ziele na polu, które dziś jest, a jutro do pieca będzie wrzucone, Bóg tak przyodziewa, to czyż nie tym bardziej was, małej wiary? (Ewangelia Mateusza 6:30)

(10) Gdy Jezus to usłyszał, zdziwił się i rzekł do tych, którzy szli za Nim: Zaprawdę powiadam wam: U nikogo w Izraelu nie znalazłem tak wielkiej wiary. (Ewangelia Mateusza 8:10)

(26) A On im rzekł: Czemu bojaźliwi jesteście, małej wiary? Potem wstał, rozkazał wichrom i jezioru, i nastała głęboka cisza. (Ewangelia Mateusza 8:26)

(2) I oto przynieśli Mu paralityka, leżącego na łożu. Jezus, widząc ich wiarę, rzekł do paralityka: Ufaj, synu! Odpuszczają ci się twoje grzechy. (Ewangelia Mateusza 9:2)

(58) I niewiele zdziałał tam cudów, z powodu ich niedowiarstwa. (Ewangelia Mateusza 13:58)

(31) Jezus natychmiast wyciągnął rękę i chwycił go, mówiąc: Czemu zwątpiłeś, małej wiary? (Ewangelia Mateusza 14:31)

(28) Wtedy Jezus jej odpowiedział: O niewiasto wielka jest twoja wiara; niech ci się stanie, jak chcesz! Od tej chwili jej córka była zdrowa. (Ewangelia Mateusza 15:28)

(29) Wtedy dotknął ich oczu, mówiąc: Według wiary waszej niech wam się stanie!
(Ewangelia Mateusza 9:29)

Czyli wiara też jest niezbywalną wartością duchową w Biblii.

Problem w tym, że w pewien (szczególny, ale chyba często spotykany) sposób rozumiejąc prawdę i wiarę, można dostrzec między nimi wyraźny konflikt.

Standardowo rozumianą "prawdą" byłoby bowiem choćby przekonanie, iż choroby same z siebie nie ustępują. Tymczasem w Biblii opisywane są cuda, które pojawiają się jako efekt silnej wiary. Jak choćby tu:
(22) Jezus obrócił się, i widząc ją, rzekł: Ufaj, córko! Twoja wiara cię ocaliła. I od tej chwili kobieta była zdrowa. (Ewangelia Mateusza 9:22)
Przecież trudno zaprzeczyć, że człowiek nie może chodzić po wodzie. Tę tezę powszechnie uważa się za "prawdziwą", zaprzeczenie jej byłoby zaprzeczeniem "prawdzie". A tymczasem:
(24) Łódź zaś była już sporo stadiów oddalona od brzegu, miotana falami, bo wiatr był przeciwny. (25) Lecz o czwartej straży nocnej przyszedł do nich, krocząc po jeziorze. (26) Uczniowie, zobaczywszy Go kroczącego po jeziorze, zlękli się myśląc, że to zjawa, i ze strachu krzyknęli. (27) Jezus zaraz przemówił do nich: Odwagi! Ja jestem, nie bójcie się! (28) Na to odezwał się Piotr: Panie, jeśli to Ty jesteś, każ mi przyjść do siebie po wodzie! (29) A On rzekł: Przyjdź! Piotr wyszedł z łodzi, i krocząc po wodzie, przyszedł do Jezusa. (30) Lecz na widok silnego wiatru uląkł się i gdy zaczął tonąć, krzyknął: Panie, ratuj mnie! (31) Jezus natychmiast wyciągnął rękę i chwycił go, mówiąc: Czemu zwątpiłeś, małej wiary? (32) Gdy wsiedli do łodzi, wiatr się uciszył. (33) Ci zaś, którzy byli w łodzi, upadli przed Nim, mówiąc: Prawdziwie jesteś Synem Bożym. (Ewangelia Mateusza 14)

Przynajmniej najczęściej rozumiana idea prawdy będzie związana z tym, co wg ludzi się sprawdza, co trwale obserwujemy, że człowiek nie chodzi po wodzie, nie uzdrawia się impulsem myśli pełnej wiary, nie zmartwychwstaje, nie zamienia się woda w wino. Jeśli zaufanie temu, co powszechnie obserwujemy nie byłoby "prawdą", co w ogóle zasługuje na to miano?...
Ale wtedy pomiędzy prawdą i wiarą powstaje konflikt. Jak go rozwiązać?...

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Ułożenie sobie relacji pomiędzy wiarą, a prawdziwością, jest samo w sobie tą podstawową "prawdą", którą każda pogodzona wewnętrznie świadomość musi w sobie przepracować.

Wiara jest tą częścią naszej świadomości wystawioną w kierunku przyszłości, jest wyrazem pewnej transcendencji i ufności, jest określeniem się wobec aspektu niepewności, pytań, wątpliwości. Jako taka jest niezbywalnym aspektem wolności myśli. Bez wiary nie ma wolności, bo to właśnie wiary trzeba użyć, aby w ogóle sformułować jakiś cel, a sformułowanie celu jest niezbywalnym aspektem każdego świadomego wyboru. Jeśli wybieramy cokolwiek, to z przewidywaniem jakiegoś celu, jakichś skutków, jakichś więzów pomiędzy działaniem wybierającego, a światem, czyli na skutek wiary w to, że poprawnie coś zrozumieliśmy, przewidujemy. Prawdziwość też zawiera w sobie aspekt wiary - jako ufność w to, że postrzegamy w pewnymi minimalnym przynajmniej stopniu poprawnie, niesprzecznie.
Każda realna "prawda" postrzegana przez umysł, powstaje jako gra narracji, które mentalnie "obchodzą i macają" zagadnienie, o którym chcemy coś orzec. Prawda ma sens, bo wierzymy, że zachodzi to coś, a nie coś przeciwnego, bo wierzymy, że jedno jest niesprzecznie odróżnialne od drugiego.
Pomiędzy wiarą i prawdą występuje forma dychotomicznego napięcia, jest "energia", forma starcia się "sił". To co przewidywane (aspekt wiary) ściera się z tym, co odczute bezpośrednio - z aspektem prawdy, rozumianej jako zagłębienia się w coś niezależnego od umysłu, od jego życzeń, projekcji na przyszłość. Wiara i prawda są w rzeczywistości trochę jak jang i yin, wzajemnie się współtworzą.