ŚFiNiA

towarzyski.pelikan

Zachłysnęłam się niedawno emergentyzmem/fizykalizmem nieredukcjonistycznym, w świetle którego przyczynowość nie działa tylko oddolnie, ale też odgórnie, tzn. nie tylko niższe układy określają stan układów wyższych, ale również wyższe określają stan układów niższych i zwykle to się tłumaczy w ten sposób, że ten wyższy układ działa na zasadzie selekcji, wybiera jednej z możliwych wariantów dostępnych na poziomie niższym, tym samym aktywując "moce przyczynowe" elementów na poziomie niższym, co wynika z tego, że cząstki układu niższego nie są zdeterminowane do momentu tej selekcji. Summa summarum, musi wychodzić zgodność na tych dwóch poziomach, tzn. każdy wyższy stan musi być w zgodzie z bardziej elementarnymi prawami poziomu niższego, a każdy niższy stan musi być w zgodzie z prawami poziomu wyższego.

Na pierwszy rzut oka wydawało mi się, że w takim ujęciu jest jakieś miejsce na faktyczny indeterminizm, bo na każdym poziomie jest jakaś "wolność", ale jak sobie to przemyślałam, to mi wychodzi, że i tak nie da się uciec od determinizmu, ponieważ co z tego, że na każdym poziomie jest możliwa wielość wariantów, skoro ostatecznie to, który z wariantów się zrealizuje zależy tak naprawdę od okoliczności. Dla elementów układu niższego takim selekcjonerem jest układ wyższy, więc wydawałoby się, że układy wyższy ma jakąś faktyczną a nie teoretyczną wolność, tylko że każdy układ wyższy (z wyjątkiem ew. układu najwyższego, absolutnego) ma nad sobą jakiś inny układ wyższy, czyli jakąś sytuację, okoliczności, szerszy kontekst, który dokonuje selekcji.

Np. człowiek teoretycznie ma sporą wolność wyboru, np. siedzi w kawiarni i może wybrać jedną z 20 kaw, ale ostatecznie jakąś musi wybrać i o tym, jaką wybierze zadecydują okoliczności. Coś musi ostatecznie zdeterminować jego wybór, przy czym to coś w przypadku tak złożonych układów jak człowiek to będzie taki skomplikowany splot okoliczności, że nie będzie miał świadomości, skąd taka a nie inna decyzja, co będzie dawać pozorne wrażenie faktycznego wyboru.

Emergentyzm nie jest żadną alternatywą dla determinizmu, tylko redukcjonizmu, który postuluje przyczynowość oddolną, twierdząc, ze tak naprawdę układy wyższe są tylko epifenomenami układów niższych, co nam daje mechanistyczne rozumienie rzeczywistości. Emergentyzm dla odmiany proponuje organicystyczne pojmowanie rzeczywistości. W jednym i drugim wypadku mamy determinizm, a jedynym układem wolnym, a więc indeterministycznym w sensie ścisłym może być ew. układ najwyższy, absolutny.

Tak więc takich kwestii jak wolna wola nie należy łączyć z indeterminizmem, tylko iść w stronę kompatyblilizmu, chyba że indeterminizm rozumieć nieściśle jako antyredukcjonizm.

Czy należy z tego powodu siąść i płakać? Nie wydaje mi się. Próbowałam sobie wyobrazić siebie jako układ absolutny, który nie jest niczym zdeterminowany. Mam przed sobą pierdylion możliwości i żadnej podpowiedzi z zewnątrz, natchnienia, co by tu wybrać. Jest mi wszystko jedno, znudzona wybieram cokolwiek, nic się nie zmienia, mój kolejny wybór też nie będzie niczym zdeterminowany. Cóż, nie chciałabym być w skórze takiego układu.

Świat jest deterministyczny, ale to chyba wcale nie jest powód do zmartwień

Semele

Cena... pelikanko.. jeśli chodzi o kawę.
Najlepiej pić ją w domu.

Trochę odpoczywam od filozofii, kurczaki, ta pandemia zrobi z nas wszystkich filozofów i introwertyków. Ekstrawertycy poumierają..

Michał Dyszyński