ŚFiNiA

Radosław

Idąc raz przez orle perci, mimo chęci, przestwór ziemi, przestwór niebios, ogarnąć spojrzeniem musiałem. I wtedy się zatrzymałem, jakże inne światy w górze, w dole oraz we mnie. Jakaż relacja wzniosła mnie wysoko, jaka spuści mnie znów na nizinny padół? Wiedzę można mieć różną, raz tą, a raz inną. Trzeba więc uchwycić to co niezmienne, co
wiedzę warunkuje. I nie może to być skonkretyzowane w szczegółowej wiedzy którejkolwiek z nauk, one są bowiem zmienne. Daremne to próby aby w wiedzy ukonkretnionej, rozumianej jako mniemania, uchwycić to co ową konkretność i zmienność wszelkiej, wewnętrznej i zewnętrznej wiedzy warunkuje. Umożliwiają w swej naukowości jedynie pewne konieczne przybliżenia, które nie dotykają sedna problemu. Co więcej, owe ukonkretnienia, jako uświadomienia podstawy wiedzy znoszą, ową podstawowość. Ponieważ podstawą, aktem dla wszelkiej wiedzy musi być coś innego niż wiedza. Świadczy o tym dobitnie przekraczanie granic za pomocą techniki oraz ciągłe dążenie do dogłębniejszego poznania.

Owa potencjalność materii wiedzy (informacji) wynika z przyczyn zewnętrznych i wewnętrznych. Nawet jeśli uznałbym za ważkie tylko przyczyny wewnętrzne, takie jak kontekst, pochodzenie, tradycja, pojemność umysłu, ograniczoność własnego czasu, wystarczyłoby to do uznania jej potencjalności. Ale czy powinienem uznać ją za potencjalną ze swej natury? Wiedza składa się z tego, co uznane za prawdziwe i z tego, co o owej prawdziwości ma świadczyć. Ani jasność, ani oczywistość, ani tym bardziej poprawność formalna, nie odzwierciedla zakresu asymetrii między prawdą, a podstawą uznania za prawdę. Owa asymetryczność w różnych odmianach, zachodzi w zakresie uznanym za spełniający wymogi tak zwanej normalności. Różni są bowiem ludzie. Jedni z nich skłaniają się bardziej ku temu co formalne, inni zaś do takich prawd, które jak najmniej zależą od podstawy swego uznania. Jeśli ująłbym prawdę w sposób skrajny, wyłącznie od strony uznawalności, uzyskałbym prawdę pragmatyczną, techniczną.

Gdybym przeciwnie szukał prawdy skrajnie metafizycznej, możliwie nie wynikającej z racji skłaniających do jej przyjęcia, znalazłbym prawdę religijną. Wartość wynikania zostaje w tym wypadku zastąpiona przez wagę: przekroczenia siebie, intymności, świętości ekskluzywności. Jeślibym chciał zaś w sposób prosty aby prawdziwości religijnej podporządkowało się wszystko, aby wchłaniała praktyczność jako swego sługę, uzyskałbym prawdę kulturową. Dla niej prawdziwość to nic innego jak znajdowanie mniej lub bardziej bezpośrednio dostępnych potwierdzeń. Oczywiście na skutek owego wyżej wspomnianego, zawsze nieostrego, poczucia normalności czasem owa kulturowość zostaje odrzucona, gdy degraduje się do poziomu ideologii. W niej to przez nie opamiętanie w praktyce wchłaniania i podporządkowywania, dochodzi z czasem do zapomnienia wyrazistości i odrębnej źródłowości owej wyjściowej prawdy. W wyniku poczucia, które wyłania się po przez wielość ludzkich kultur, czasów i przez które dąży do swej realizacji natura ludzka, pojawia się jeszcze inne kryterium pomagające dążyć do poznania. Każe ono podważać, żądać doświadczenia, które mogłoby zakwestionować prawdę kultury i praktyki. Nie można tu zapomnieć, że pojawia się i spełnia swoją funkcję, ponieważ przemawia w imię prawdy innego objawienia. Samo stanowi moment naukowy jako eksperyment ale bynajmniej nie wyrasta i nie służy potocznie rozumianej nauce. Jego cechą odróżniającą od innych kryteriów jest specyficzny postulat zgodności życia i przekonań, wszelkich doświadczeń i teorii. Bez owego postulatu mogę powiedzieć „obłuda to hołd oddany cnocie”, „wyjątek potwierdza regułę”, „jeśli fakty przeczą teorii, tym gorzej dla faktów”.

Dzięki owemu postulatowi sensownej eksperymentalności zostaje też wytyczona miara dla podstawy przeczenia, bądź potwierdzenia, dla wiedzy w każdej z jej rodzajów. Inaczej mógłbym podważyć szlachetność prawdy we wszystkich jej rodzajach, łącznie z postulatem doświadczalności. Zrobiłbym to przez sprowadzenie do absurdu co wiązałoby się z naruszeniem poczucia normalności. Twierdziłbym, że chociaż owe rodzaje prawdziwości są niewspółmierne na mocy tego na co wskazałem, to można w imię dowolnie wybranego rodzaju zawłaszczyć, zdyskredytować inne. Popadłbym w najgorszą odmianę ideologiczności.

Aby nie być gołosłownym przypomnę kilka skrótów myślowych z którymi można się spotkać: „prawda techniczności jest zła bo prowadzi do uprzedmiotowienia przyrody i człowieka”, „prawda kulturowa prowadzi do agresji i imperializmu względem innych kultur” „prawda ideologii to zło, bo zawłaszcza ona świadomość jednostki. Na swoim poziomie ontycznym zagarnia wszystko. Pozostawać powyżej, albo poniżej to niemożliwe”, „prawda religijna to archaiczne bajki, konfliktujące społeczności i powodujące marnowanie się talentów”, „prawda eksperymentalna prowadzi do szaleństwa podważania wszystkiego i rozrywa więzi międzyludzkie”. A oto przeciwne im myślenie hasłowe: „prawda pragmatyczna jako jedna potrafi namacalnie rozwiązywać ludzkie, techniczne i zdrowotne problemy, polepszyć los”, „od prawdy kulturowej nie da się wyzwolić, konsekwentne odrzucanie jej to bankructwo własnej tradycji i siebie”, „Ideologia jako prawda zawłaszcza wszystko nawet brak ideologii. Dlatego ideolodzy słusznie dzielą ludzi na swoich, przeciwników i pożytecznych idiotów. Skłaniają leniwą większość do działań w epoce o zdegenerowanych wartościach”, „prawda religijna jako jedyna absolutnie przekracza człowieka i dlatego może mu dać spełnienie, sens. Jej archaiczność to wypierana źródłowość skłonna do nieuchronnego rewanżu na niewdzięcznych dzieciach jak uczy psychologia”, „prawda eksperymentu w praktyce podważa nasze mniemania, prowadzi więc do odsłonięcia się tego czego nieznany, zatem umożliwia dążenie do absolutnej prawdy”.

Eksperymentalność to prawda ontyczna, prawda o dążeniu do prawdy. Ukazuje bowiem, iż w poznawaniu występują dwa elementy dostępność i opór rzeczywistości. Oba warunki muszą być spełnione abym nie mógł powiedzieć, iż wiem wszystko lub nie wiem nic. Gdy poznaję czuję, iż trudność i łatwość pochodzi z tego samego, z jednego względu, z nieznaności. Później gdy to, co poznane wpiszę w aparat swego rozumienia interpretuję i samowolnie rozbijam na aspekty. Mówię to było kłopotliwe, a to nie. Jednakże ludziom potrafi co innego w poznaniu tego samego, sprawiać kłopot. A nawet to, co zdaje się być dla nas wszystkich ontycznie niezmienne, nie musi obowiązywać absolutnie wszystkie, znane i nieznane byty zdolne do poznawania.

Ludzka prawda się zmienia i to nie na mocy jakiegoś metafizycznego przymusu, wyższości sceptycyzmu ale za sprawą wrzucenia w drogę, którą kroczymy aby poznać. Patrząc wstecz widzi się prawdę jako zmienną. Jednocześnie aby była jakąkolwiek wartością musi istnieć jako niezmienna, wszechogarniająca. Chcąc iść do przodu, zakładając jej wartość, uznaje się jej niezmienność. Założenia eksperymentu wyrastają z prawdy religijnej badając rzeczywistość jako techniczność bądź naturę i wracają do niej. Oczywiście jego metoda zawiesza podstawę aby uzyskać jak najbardziej „obiektywny” wynik. Trzeba jednak wysiłku aby nie zauważyć czysto technicznego wymiaru tej redukcji. Aby nie spostrzec czemu wyniki owe służą szczególnie wtedy kiedy, tak jak w przypadku historii, dogłębnie dotyka ona człowieka. Współczesny historyk aby sformułować swoją metodę musi się bytowo wyabstrahować od dziejowości wiedząc, że w oczach metody przyszłych historyków, sam będzie całkowicie zanurzony w historyczności i przez ową historyczność usprawiedliwiony i zawłaszczony. Tego nie da się pomyśleć nie religijnie, nie metafizycznie. Bowiem w doświadczeniu, na naszym poziomie ontologicznym, nigdy nie ma bytów jednocześnie czasowych i pozaczasowych. Co więcej wszystkie znane koncepcje czasu to składniki różnych prawd religijnych. Nie da się też ukryć, iż historyk współczesny posługuje się pewną koncepcją czasu jako następujących po sobie odcinków. Ponieważ w różny sposób je wymierza w zależności od skali badania, elementów które chce wychwycić, widać, że owa odcinkowość to jedynie metodyczne ujęcie, które nie można w prosty sposób utożsamić z tym, co owe odcinki ujmują czyli czasem.

Badacz przedstawiając wyniki pracy w języku w miarę potocznym musi wciąż wybierać między swoją erudycją, chęcią wierności nowemu językowi, a znaczeniami, systemami wartości jakie są zakodowane w świadomości odbiorców. Wyniku owych dylematów powstaje mniej lub bardziej nieuświadomiony dystans komizmu, który z góry, z pobudek psychologicznych może, ale nie musi nastawiać negatywnie. Dla przykładu można podać stwierdzenie pewnego historyka: „z punktu widzenia koncepcji kreacji z niczego jesteś celową kreaturą”. Wyjaśnienia metodyczne dużo tu rozwiązują, o ile zapomni się o językoznawstwie i psychologii. Co obrazuje, iż miedzy naukami dochodzi do twórczego napięcia, które wyzwala zwykłych ale świadomych odbiorców z perspektywy tworzonej przez daną metodologię. Nauka stosuje redukcję ale tylko po to aby ją zaraz odrzucić inaczej zatrzymałaby się w swym pochodzie. Stara się badać jak najszczegółowiej dostępne źródła, a jednocześnie dąży do pozyskania coraz to nowszych źródeł, udoskonalenia aparatu poznawczego, wielostronności spojrzenia. I nawet jeśli pierwotnie nauka metodycznie była jednolita to już nie jest. Metoda i przedmiot wzajemnie się warunkują. Gdyby działo się inaczej nie potrzebnie naukowcy z różnych dziedzin pracowaliby nad tym samym.

Mówienie o metodzie można spostrzegać jako pewnego rodzaju grę. Publiczność bowiem zwykle wiele się tym tematem nie interesuje. Mimowolnie interpretuje wydarzenia historyczne zgodnie ze swoimi moralnymi przekonaniami. Naukowiec zgadza się na ową umowę bowiem wcale nie chce demoralizacji; Zdaje sobie także sprawę z tego, iż gdyby wszyscy zostali konsekwentnie historykami jego pokroju, faktycznie można by mówić o końcu historii. Ponieważ ich wpływ na oceny aksjologiczne bywa przypadkowy i niespecjalnie się nim interesują, ideologowie z łatwością wykorzystują ich do własnych celów. Częścią dziejowości są również spory i rywalizacje interpretacyjne między ludźmi o różnych przekonaniach. Często właśnie one potrafią naświetlić materiał od tej strony, która „naukowemu historykowi” umyka.

Niewątpliwie historia jako źródłoznawstwo może uważać się za naukę.
Jednakże gdy przychodzi jej dokonać większej syntezy traci ten splendor. Koresponduje to z zasłyszaną ongiś prze zemnie wypowiedzią uczonego historyka: „naukowa historia to jedynie starożytność, im bliżej współczesności tym bardziej wszystko tonie w polityczności”. Podobnie inne dziedziny nauk gdy zaczynają dotykać tego, co dla danych ludzi aksjologiczne, a każda to wcześniej, czy później czyni, na powrót przestaje być nauką.

Ponieważ wartości, jakkolwiek pojęte nie pochodzą z bezpośredniego doświadczenia, bo służą do ustalenia poprawnego postępowania wobec niego. Muszą pochodzić więc od czegoś innego i nie mogą to być po prostu ludzie. Jasne jest bowiem, że zadawala dopiero taka sytuacja, gdy coś jest wartościowe dlatego, że do tego dążę, a jednocześnie, iż dlatego do tego dążę bo jest to wartościowe. Dążenie na przykład do poznania istnieje więc dzięki temu, że z jednej strony samodzielnie uznałem to coś za wartość, z drugiej strony jeszcze coś innego niż ja, przypisało mu tę cechę pod tym samym względem.

Wartość, to wymierność, cenność, która nie da się pojąć jeśli nie istnieje wielość podmiotów. Napięcie w postaci dążenia istnieje właśnie dlatego, że wartość zostaje nadana przez różne podmioty, które w wyniku owej czynności staja się sobie w pewien sposób choćby symbolicznie
równorzędne.

Dla mnie miarą uniwersalności wartości z perspektywy ontycznej jest ludzkie dążenie do ich uniwersalizacji. I właśnie tę uniwersalizację również uważam za pewną wartość. Na swoim poziomie ontologicznym nie ma bowiem ona rywali, które nie byłyby wartościami. Ponieważ jest ich wiele tworzą się systemy o charakterze dynamicznym, że się tak wyrażę. (w ramach systemu może dojść do pewnych przesunięć, które nie niszczą od razu systemu, dynamiczność służy też radzeniu sobie z kontekstem sytuacyjnym). Systemy powstają właśnie dlatego, że wartości są uniwersalne i wszystkie do owej uniwersalizacji dążą.
Dlatego też pomimo tego, iż różni ludzie kładą akcent na różne wartości i w różny sposób ujmują ich istnienie (najprościej a więc zapewne i najczęściej jako cele), jeszcze się oni nie powyrzynali. Wartości nie uniwersalne, można słusznie porównać do pieniędzy za które nic nie można kupić, albo których nie da się wymienić na inną walutę.

Jeśli błądziłbym w powyższych rozważaniach mógłbym twierdzić, iż kiedyś wyczerpie się źródło poznawczych inspiracji. Co więcej zostałbym skazany na pogląd, że w ostatecznym rozrachunku badam wyłącznie siebie, bądź rzeczywistość sama siebie bada. Niezależnie czy owe dwa rodzaje monizmu twierdzą to samo, oznacza to, iż sędzia osądza się we własnej sprawie, co jest niedopuszczalne bo bezsensowne. A tak, mogę postulować aby wyznawcy wszelkich prawdziwości uznali się nawzajem, co w praktyce czynią i uniknąć nawrotu do ontologicznie ostatecznych ujednoliceń.

Wielu zapewne słusznie stwierdza, iż filozofowie nigdy poważnie nie brali pod uwagę solipsyzmu. Jeśli tak jest, trzeba przemyśleć dlaczego ten rodzaj redukcji występuje znacznie rzadziej niż inne. Myśl może przecież redukcję stosować dowolnie. Filozofia uznająca czystą spekulację rozumu nawet nad sobą samym, nie powinna mieć wobec niej żadnych uprzedzeń. A jeśli wyraźnie człowiek jest skłonny z jakiegoś pozarozumowego powodu ją odrzucić, filozofia powinna takową tendencję zrównoważyć. Myślę, że zadawalającym sposobem na to może być na przykład zgoda na antropomorfizm. Być może w imię zwalczania go, odczarowywania świata, dopuszczała się go częściej, niż skłonna jest przyznawać. Można rozróżnić dwa rodzaje postawy solistycznej. Pierwszy uznaje nie istnienie niczego oprócz własnego ja. Obala się go za pomocą faktu językowości. Taki solipsysta powinien się zachowywać jako jedynie poinformowany, milczący o swoim przekonaniu, bo inaczej językowo się zapętli. Drugi rodzaj to monista solistyczny, wszystko sprowadza do siebie po przez rozumienie dokonywane na poziomie pojęć. Ponieważ zmierza do tego samego co solipsysta pierwszego rodzaju, nie uznaje logiki, tylko swoje, arbitralnie ustanawiane rozumienia. Odrzucając logikę nie uznaje też zasady zwrotności relacji tożsamości. Dla niego ważne jest to, że to świat jest tożsamy z nim, a nie na odwrót.

Jak widać pierwszy z nich ma tylko informację choć nie może tego wyrazić w języku, drugi, tylko rozumie choć zmierza do jakoś ujętej wiedzy. Oczywiście solipsysta nie uznając logiki może podać się za solipsystę Jak widać podmiot wiedzy i rozumienia zawsze będzie od siebie różny. Wiedza składa się z formy czyli z podstawy wszelkiego rozumienia i z materii czyli informacji. Owa podstawa umożliwia operowanie na informacji. Z jednej strony jest trwalsza i uboższa od materii. Z drugiej strony, może być również traktowana jako narzędzie bez którego informacja byłaby bezwartościowa. Nie mogłoby powstać ani działanie, ani kreowanie nowej wiedzy. Owa płaszczyzna rozumienia, może być obiektywizowana i ulepszana na przykład przez logikę. Informacja również potrafi zmienić się w element płaszczyzny rozumienia, o czym świadczy choćby teoria językowych performatywów. Jednakże nigdy podmiot rozumienia i informacji nie będzie ten sam.

Nie jest tak aby byt empiryczny, był złożeniem czegoś co odpowiada informacji i podstawie rozumienia. Świadczą o tym pośrednio liczne napięcia między różnymi naukami. Świadczy o tym jak różne filozofie stworzyli naukowcy zajmujący się różnymi dziedzinami, które mają wyrastać z jednego metodycznego pnia. Każdy z nich uważał swoją a nie cudzą działkę za lepiej oddającą prawdę i autentyczne dążenie do poznania, podstawę filozofii. Bezpośrednio zaś niemożność solipsyzmu, bycia sędzią we własnej sprawie, gdy samopoznający się podmiot, bądź świat pojmowany monistycznie, ma jednocześnie wiedzieć i rozumieć. Musiałby między innymi jednocześnie odsłonić i zaktualizować jako cząstkę siebie, podstawę na której się opiera. Aby to jeszcze lepiej unaocznić można przytoczyć przykład nauczyciela i ucznia. Nauczyciel więcej rozumie niż owe informacje, które w danym momencie przekazuje uczniowi. Z drugiej strony uczeń rozumie mniej niż wie, ponieważ dopiero wpisuje nową wiedzę w swoje rozumienie. Świadomość obojga nie pokrywa się ze sobą. Metajęzyk zostaje ustalony przez podstawę rozumienia. Widać więc wszechogarniającą potencjalność wszelkiej wiedzy. Aktem dla niej jest wiara. Nic z niej nie wynika dla konkretnej wiedzy, ale właśnie dlatego dzięki niej możemy pojąć wrzucenie w uniwersum wiecznego poznawania, dążenie do mądrości, gdzie poznawanie to proces, a nie iluminacja, bądź ciągła niewiedza. I robimy to chociaż już nie podobna mówić o mędrcu, który poznaje dialogując sam ze sobą. Owa wiara to nie rozsądek czy rozwaga które odnoszą się w praktyce, bardziej do relacji między informacją a płaszczyzną rozumienia niż do wszelkiej wiedzy. Wyznacza prawidłowy stosunek miedzy podmiotem poznającym a przedmiotem poznania. Wiarę nie zależy do wiedzy i dlatego może przysługiwać prostemu człowiekowi. U niego bywa ona nawet bardziej odsłonięta bo pozbawiona przesłony wiedzy. Ona zaś składa się z czegoś co można nazwać „miłością” i „nadzieją”.

Pierwsza z nich odzwierciedla aspekt trwania przy danym przedmiocie, druga działanie względem przedmiotu. Mienie nadziei nie oznacza bycie biernym, lecz czynienie, które nie zawłaszcza przedmiotu i dlatego wyklucza ów „rozum sprowadzający do nicości wszystko co do niego nie należy”. Odzwierciedla to ów fakt, że właśnie poznając odczuwa się zarówno pewien opór jak i łatwość. Oba te terminy oddają o wiele ogólniej i lepiej proces poznawania, niż owe namiętności, uczucia czy lęki, które mają nas do niego skłaniać. Nikogo bowiem nie przerażają złudzenia zmysłu, takie jak pozornie krzywe wiosło zanurzone w wodzie, a przecież cały świat może opierać się na takim niewykrywalnym oszustwie. Nie chodzi o to aby utrzymywać koncepcję wiecznego łudzenia się, lecz aby wyjaśnić dlaczego poznanie tyle dla ludzi znaczy, a jednocześnie tak łatwo godzą się na to aby było ono długim i nie kumulacyjnym procesem. Krótko leci myśl tych, którzy sądzą, iż nie wiedzą nic lub wiedzą wszystko. Musi pochodzić skądś owa zgoda na dyskurs poznawania, a jeśli nie ma niczego poza tym dyskursem, to zgoda na poznawanie jest zgodą na prawdę religijną jeśli ją ująć jako prawdę, akceptowaną na mocy tego co nie jest ani fałszywe ani prawdziwe. Podobnie owo poznanie u kresu poznania, jeśli ma być zupełne i choćby wynikało z absolutnie naukowych metod będzie się dało ująć jako religijne. Poznanie owo bowiem z logicznej konieczności wchłonie i uczyni jednym ze składników swoją genealogię.

Jeśli jednak idzie o to aby wiecznie do niego dążyć, to trzeba uzasadnić dlaczego. Zresztą aby coś takiego pomyśleć istotnie, aby nie sprowadzać tego do idei, świadomości, imperatywu, są dwie możliwości. Pierwsza ludzkość będzie wiecznie poznawać, druga każdy będzie poznawał najpierw tu na ziemi, potem w zaświatach. Od razu warto zaznaczyć, iż drugi wariant oznacza jedynie dodanie pewnej perspektywy albo lepiej wymiaru. Widać więc, że oba stwierdzenia są przekładalne. Owszem w sposób niedoskonały ale to cechuje każdy przekład. Ową przekładalność można porównać do zabiegu malarza, który najpierw robi dwuwymiarowy szkic, a potem maluje trójwymiarowy obraz. Zarówno naturalizm jaki nadnaturalizm jako pewne wizje, są zbyt słabo uzasadnione. Jeśli są one uzasadniane od wewnątrz świata, nie mogą o nim wyrokować. Opierają się wtedy na uprzedzeniach i mętnych wyobrażeniach na temat tego czym ma być chaotyczność, a czym uporządkowanie. W obu przecież uznaje się, iż równie dobrze człowiek tworzy ład, bądź przeciwnie zastaje go. Jeśli zaś od zewnątrz ma iść ocena, to nie wiadomo w jakim wyższym uniwersum poruszają się podmioty wypowiadające się na ich temat.

O ile nie ma, bo nie może być empirycznych dowodów na wieczność ludzkiej osoby (duszy), o tyle istnieją empiryczne przesłanki za tym, że byt ludzkości we wszechświecie kiedyś się skończy. Oczywiście to nie przesądza niczego ponieważ nie są nam znane dokonania przyszłych pokoleń. Jednakże przemijalność ludzkich istnień, ciągłe zaczynanie od nowa rozwoju indywidualnego, przemawia za tym, że ono w porządku rzeczywistości jest ważniejsze. W przeciwnym razie nie potrzebnie powstają napięcia, rozdźwięki między rozwojem indywidualnym a zbiorowym.

Czy jednak istnieje coś takiego jak „natura ludzka”, to znaczy osobowa, która zapewnia odzwierciedlenie powyższego postulatu w rzeczywistości? Czy można wskazać mechanizm za sprawą, którego wkroczył człowiek na drogę poznawania? Moim zdaniem zapewnia to współczesna nauka, przekonująca, iż istnieje coś takiego jak „różnica ontologiczna”. Rozumie się przez nią współistnienie bytów rządzących się zasadniczo różnymi prawami. Owe prawa odzwierciedlają uniwersum w którym określone zjawiska problemowe pojawiają się i znajdują swe rozwiązanie przez przełożenie na rzeczywistość. Gdyby przejścia między jednymi a drugimi występowały w jeden określony sposób, dałoby się jeszcze w jakoś bronić naturalizmu bądź nadnaturalizmu. Ale tylko nie świadomi ścisłych znaczeń słów sądzą, iż ewolucja biologiczną, należy pojmować identycznie jak ewolucję wszechświata. Nie można porównywać przeskoku z mikroświata do makroświata, tak samo jak współcześnie rozumie się dobór naturalny.

W zrozumieniu czym jest ewolucja biologiczna pomoże nam przeciwstawienie jej teorii inteligentnego projektu, który oznacza ni mniej ni więcej, powrót sporu czy interpretować rozwój przyrody deterministycznie czy indeterministycznie. Abstrahuję od kwestii rozstrzygania, która ze stron ma racje.
.............................................................................................................
..................................................................................................
......................................................

wujzboj

Radku, tekst jest ladny jezykowo, ale czy moglbys poprzedzic go wstepem okreslajacym temat dywagacji i zakonczeniem podsumowywujacym wnioski? Bo nie wiedzac, o czym sie czyta, czyta sie to bardzo trudno. Sledzenie swobodnie plynacych mysli autora jest co prawda interesujace literacko, lecz malo informatywne filozoficznie.

Wspomoz wiec prosze czytelnika przynajmniej wstepem i podsumowaniem.

Radosław

Wuju tekst jest niedokonczony, ma wstęp ale końcówki nie ma, i co no chciałbym prosić o uwagi, jednak parę niegramot chyba popełniłem. ale również powiedziłem coś ciekawego, zaproponowałem coć... . Mógłbys się też do zegos odnieśc. I mam mała prośbę, nie traktuj osobnych wątków jak oderwanych światów, wiem, ze nie masz czasu za dużo sie udzielac na sfini ale sie postaraj. :grin:

wujzboj

Ano jak mopwilem: fajnie sie czyta, ale literacko. Widac jednak, ze tekst ma wieksze ambicje. I dlatego proponowalbym zaopatrzenie go w nieco szerszy wstep, na tyle szeroki, by czytelnik z gory wiedzial, czego sie spodziewac, o czym bedzie mowa, jakie stanowisko bedzie reprezentowane, jakie beda wnioski koncowe. Nie proponuje rozbijania tekstu na przejrzyste sekcje, bo chociaz pomogloby to w zrozumieniu, to zepsuloby go literacko - a rozumiem, ze i literacka konstrukcja jest dla ciebie tutaj istotna.

Nie chcialbym teraz polemizowac z tym, co napisales; chcialbym natomiast, by tresc byla zrozumiala.

Prosze napisz taki wstep, OK? A potem ja sprobuje powiedziec moimi slowami, co chcesz przekazac w kazdym z akapitow. Jesli trafie dostatecznie blisko sedna, to znaczy, ze jest zrozumiale

Radosław

Tematm dywgacji jest zagadnienie poznawalności świata, koniec, wnioski, no własnie nie wiem, rzecz ma charakter otwarty... . Ale kilka myślę, ze wyłowisz.

wujzboj

Radosław

Wszystko poprawnie choć może nie załapałeś mojego arystotelesowskiego słownictwa "akt" itp. :grin:

I nie zawuażyłes może sensu poetyckiego wskazującego na to, że jesteśmy w poznawanie wrzuceni, to znaczy nie wybraliśmy go sobie, ale o tym dalej też jest. No i niezawężałbym tego do poznawania naukowego gdyż poznanie naukowe jak sie dalej okaże traktuję dość specyficznie.

wujzboj

Dobra, wobec tego drugi akapit.

Radosław

W grunci rzeczy dobrze ale:

wujzboj

Radosław

wujzboj

OK; w jaki sposób i w jakim stopniu skorzystasz z moich uwag, to już nie moja sprawa

. Przechodzimy do następnego akapitu.

Radosław