ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Idea prawdy jest w dość ścisły sposób powiązana z innymi wielkimi ideami ludzkości: etyką (dobrem), logiką. Konstrukcja rozumowaniu jest (w uproszczeniu) następująca.

Podstawą ludzkiego działania jest CELOWOŚĆ i SKUTECZNOŚĆ - bo robimy coś, aby działo się zgodnie z naszymi planami. Można by (w uproszczeniu) etykę widzieć jako pewien SYSTEM UZGADNIANIA PUNKTÓW WIDZENIA jednostek w sposób zapewniający im maksimum celowości i skuteczności (a dalej stąd poczucia spełnienia, szczęścia). Inaczej mówiąc najlepsza etyka to taki system związków między ludźmi, w której ludzie ci mogą najwięcej działać, snuć sensownych planów na przyszłość i realizować je itp. Jest to więc też MAKSIMUM WOLNOŚCI dla jednostek.

Oczywiście rozpoznawanie i realizacja celów DOKONUJE SIĘ PRZEZ ROZPOZNANIA RZECZYWISTOŚCI. Nad poprawnością rozpoznań przez jednostki czuwa IDEA PRAWDY. Znowu w uproszczeniu, ale chyba zgodnie z powszechną intuicją, prawdę (tę posiadaną konkretnie przez umysły, abstrahując od jakiegoś absolutnego pojęcia prawdy, hipotetycznie istniejącego poza umysłami) będziemy rozumieć jako formę osiągania jakiejś ZGODNOŚCI MYŚLI I ROZPOZNAŃ PŁYNĄCYCH Z DOZNAŃ. Jednostka rozpoznaje (subiektywnie, póki co) prawdziwie, jeśli zgadza jej się to, co widzi, z tym co domniemywa na ten temat. Oczywiście tak rozumiana idea prawdy w umyśle ulega w życiu zmianom, doskonaleniu się, a przede wszystkim POWIĘKSZANIU ZASOBÓW - DANYCH. Bo ilość informacji, czy przekonań tkwiących w umyśle rośnie, wraz z tym jak dowiadujemy się nowych rzeczy, czy jak zwiększa się ilość przemyśleń, wniosków z nimi związanych.

Teraz rozważmy sytuację jakiegoś naszego oddziaływania na jednostkę polegającego na dostarczaniu jej nowych informacji, może idei -poprzez rozmawianie z nią, dostarczanie jej danych itp. Czyli np. mówimy o różnych sprawach, przedstawiamy punkty widzenia do rozważenia, ukazujemy nowe idee. Dane te możemy w ogólności dostarczać w różny sposób i różne. Możemy dostarczać dane prawdziwe, albo i fałszywe (prawdziwość samych danych, a ogólna idea prawdziwości są w dość skomplikowanym związku, więc poprzestańmy tu na intuicyjnym odczuciu pojęcia "prawdziwe dane"). Umysł buduje sobie swoją ogólną ideę prawdziwości dołączając kolejne porcje danych i tworząc kolejne ich interpretacje w kontekście siebie i świata. Pewne swoje koncepcje musi co jakiś czas korygować, bo okazuje się, że jego wcześniejsze "teorie" na temat rzeczywistości trzeba uznać za niepoprawne, nie spełniające oczekiwań. Jeśli jednostka operuje na danych prawdziwych, to takie dostosowywanie się ma tylko jeden aspekt "ruchomy" - samą teorię, samo rozumienie. Jeśli jednak, oprócz rozumienia rzeczywistości, okazuje się, iż nawet przesłanki do tworzenia kolejnych "teorii" są zmienne, wymagające korekty, to proces rozwoju myśli, poznawania świata znacząco się utrudnia i wydłuża. Bo przecież jeśli wcześniej stworzyliśmy bardzo dobrą teorię, do nieprawidłowych danych, to napracowaliśmy się na próżno, więc trzeba robotę będzie zacząć od nowa, gdy dane zostaną poprawione. Tak więc:
LEPSZYM, BARDZIEJ ETYCZNYM sposobem oddziaływania na jednostkę poprzez dostarczanie jej informacji jest posługiwanie się informacjami prawdziwymi, czyli takimi, których raczej nie trzeba będzie korygować w miarę rozwoju obrazu świata.

Oczywiście sprawa nie jest jednoznaczna i prosta. W szczególnych sytuacjach może się zdarzyć, że informacje prawdziwe (znowu pojmując to pojęcie bardziej intuicyjnie) albo nie są dostępne, albo są niejasne (w szczególności dla odbiorcy) i trzeba je zastąpić jakąś forma uproszczeń (łagodniejszej formy fałszu), która w ogóle może być zaakceptowana przez (np. niedojrzały) umysł odbiorcy. Tak więc np. małym dzieciom nie mówimy, pewnych rzeczy wprost, zgodnie ze swoim dorosłym rozumieniem, lecz ubierając to w uproszczenia i "zmiękczenia" dające większa szansę na to, że zostaną one w ogóle w jakiś sensowny sposób wchłonięte, zintegrowane z umysłem dziecka. Ale nawet w tej sytuacji lepiej jest być "bliżej prawdy", czyli mniej upraszczać, mniej oszukiwać, niż dalej - czyli przedstawiając sprawę w sposób daleki od tego, który miałby być przyswojony przez dojrzały (dorosły) umysł.

Jeśli możliwość realizacji celów, jakiegoś poczucia zgodności oczekiwań i działań powiązalibyśmy ze szczęściem, to w tym sensie KROCZENIE SCIEŻKĄ PRAWDZIWOŚCI jest tą najwłaściwszą drogą rozwoju umysłu. Informacje i idee, które będą korygowane rzadziej, bo już od początku były przynajmniej bliskie prawdy, pomogą szybciej wybudować jakąś harmonię pomiędzy celami, a działaniami, czyli wynikającym stąd poczuciem szczęścia i spełnienia, poczuciem wolności osobowej (bo czujemy się wolni, gdy czujemy, że mamy możliwość działania w zgodzie z naszymi naturalnymi celami, potrzebami).

Można by w tym spojrzeniu na sprawę podsumować, iż rozwój umysłu, szczęście, wolność jednostki stanowią niejako JEDEN SYSTEM, w którym postulat prawdziwości gra kluczową rolę - będąc WARUNKIEM SKUTECZNEGO ROZWOJU UMYSŁU.

Jacol

Cały czas zastanawiam się na ile rozpoznawanie rzeczywistości jest w ogóle możliwe. Czy ja cały czas mam wrażenie, że nie mam zielonego pojęcia co okaże się ostatecznie dobre dla mnie. Jak jutro dowiem się, ze mam raka, a za dwa miesiące będę martwy - to dobrze czy nie? Jak jutro trafię do więzienia za zabicie pieszego na pasach - to dobrze czy źle? Rozwiodę się - dobrze czy źle? Nie rozwiodę się - dobrze czy źle? Doznania mogą wprowadzać w błąd. Interpretacja doznań nieprawidłowa. W zasadzie poruszamy się jak pijane dzieci we mgle. Moje pragnienia i potrzeby mogą okazać się iluzjami. Zresztą coś co okaże mi się iluzją, może być prawdą. No i w ogóle czy prawda istnieje. A żyć trzeba. Wybierać trzeba. W coś wierzyć trzeba...

Michał Dyszyński