ŚFiNiA

Michał Dyszyński

W dyskusjach, także tych na sfinii, ludzie budują między sobą pewien rodzaj relacji. Relacja dwóch dyskutantów jest przypadkiem szczególnym szerszego zagadnienia relacji między dwojgiem ludzi (ta jeszcze szerszego zagadnienia relacji wielu ludzi). Liczne dyskusje, w których ostatnio uczestniczyłem, muszę zaliczyć jako mało satysfakcjonujące, a do nie nazwałbym ich „uczciwymi”. Bo mam swoją intuicję relacji wzajemnej uczciwej. I chciałbym się w tym wątku zająć zagadnieniem zdefiniowania właśnie relacji uczciwej, kontrastując ją z motywami relacji nieuczciwych.

Gdyby jakoś krótko zdefiniować relację uczciwą, to określiłbym ją jako połączenie następujących warunków:
- brak wywyższania się którejkolwiek ze stron
- niewystępowanie manipulacji, rozumianych jako forma skrytego wpływu na drugą stronę w celu osiągnięcia efektu niezgodnego z tej drugiej strony dobrem, w tym szczególnie manipulacji polegającej na przymuszaniu, wywieraniu silnej presji. Będzie w tym punkcie jakaś postać skupienia się na prawdzie.
- życzliwość, dobre intencje, uwzględnianie rzeczywistych potrzeb drugiej strony, pragnienie ewentualnego niesienia pomocy drugiej stronie, nieignorowanie ważnych sygnałów z jej strony.
Te warunki są dość umowne, niekoniecznie wszystkie muszą jednocześnie wystąpić (bo np. nie zawsze któraś ze stron wymaga pomocy). W wyjątkowych sytuacjach trzeba odstąpić od ścisłego stosowania tych warunków (np. dopuszczałbym zmanipulowanie osoby pragnącej popełnić samobójstwo, w celu odwiedzenia jej od tego drastycznego kroku do czasu przyjazdu lekarzy, czy dostarczenia innej postaci pomocy).

Co jest najczęstszym powodem tego, że relacje między dwojgiem ludzi tracą atrybut uczciwości?…
- Ja bym na pierwszym miejscu wymienił tu przekonanie którejś ze stron, że należą się jej prawa większe, niż drugiej stronie, w tym w szczególności przyznaje ona sobie prawo do wymuszania określonych działań czy postaw, zamiast ewentualnie przekonywać do tych postaw w równych, bazujących na wzajemnym poszanowaniu negocjacjach, wyjaśnieniach, dlaczego ktoś miałby zmieniać swoje dotychczasowe plany wedle pomysłu drugiej strony. Podobnie nieuczciwe jest manipulowanie emocjami, rozpoznaniami drugiej strony.
Podstawowym warunkiem uczciwości relacji między ludźmi jest uznanie równości stron.

Pewien wyjątek tutaj czynimy wobec relacji dorosły - małe dziecko, ewentualnie wobec relacji z osobami jawnie zaburzonymi mentalnie, czyli przestępcami, ludźmi chorymi psychicznie, czasem też bardzo niedołężnymi (wyraźna demencja). Wtedy osoba o większych możliwościach mentalnych będzie musiała wziąć na swoje barki dodatkową odpowiedzialność za takie postępowanie ze słabszą stroną, aby zachować maksimum godności tej ostatniej, ale też nie dopuścić, aby powstały w układzie jakieś istotne szkody, czyli aby nieporadna osoba wskutek swojej nieświadomości zaszkodziła sobie czy innym ludziom.