ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Jak się patrzy na kryzys w kapitalizmie, to jest on dość oczywisty od strony mechanizmów.
Założenie na początku - była sobie pewne grupa ludzi pracujących nad wytwarzaniem dóbr i kapitaliści, którzy na owej pracy zarabiali, a potem inwestowali zyski.
Odsłona nr 1
Rozchwianie (całkiem pozytywne) na pewnym etapie - oto jakiemuś bardzo znaczącemu kapitaliście (albo grupie kapitalistów) udało zmusić ludzi do cięższej pracy za te same (albo i mniejsze pieniądze), a do tego może jeszcze zoptymalizować produkcję, wprowadzić ulepszenia, automatyzację. Kapitalista się cieszy, bo zaczyna zdobywać przewagę rynkową.
Teraz inni kapitaliści, aby sprostać powstałemu wyzwaniu musza zrobić podobnie - tzn. zwolnić ludzi, zracjonalizować, zautomatyzować procesy. Oni tez zaczynają więcej zarabiać. Mamy więc na rynku więcej jakiegoś towaru za te same, albo nawet mniejsze pieniądze. Ale jednocześnie...
Mamy mniejszą liczbę zarabiających, większe bezrobocie. Czyli mniej chęci do kupienia tych towarów.

Odsłona nr 2
Kapitaliści dostosowują się do kryzysu popytowego na rynku. Ponieważ mniej ludzi kupuje towary kapitalistów, to ci ostatni musza zareagować na powstałą sytuację. Oczywiście jedynym rozsądnym wyjściej jest ucieczka do przodu, czyli - restrukturyzacja, zwolnienia, poprawa wydajności. Teraz kapitaliści znowu produkują to samo, mniej płacąc swoim pracownikom. Produkt jest bardziej konkurencyjny, firma utrzymuje się na rynku. Dodatkowo pracownicy, czując się niepewnie w przypadku zwolnień, widząc kryzys na rynku pracy, są skłonni bardziej zacisnąć pasa, czyli kapitalista ma ułatwione zadanie. Ale jednocześnie...
Mamy jeszcze mniejszą liczbę zarabiających, jeszcze większe bezrobocie. Czyli mniej chęci do kupienia tych towarów. Do tego dochodzą zwolnienia w tych fabrykach, które nie wytrzymały konkurencji (bo np. ich właściciele nie okazali się wystarczająco egoistyczni i zamiast zwalniać i restrukturyzować, płacili pracownikom tyle, co wcześniej). Czyli mamy jeszcze większy kryzys popytowy, jeszcze mniej osób jest w stanie kupować towary. Robi się wtedy

Odsłona nr 3
Kapitaliści dostosowują się do kryzysu popytowego na rynku. Ponieważ mniej ludzi kupuje towary kapitalistów, to ci ostatni musza zareagować na powstałą sytuację. Oczywiście jedynym rozsądnym wyjściej jest ucieczka do przodu, czyli - restrukturyzacja, zwolnienia, poprawa wydajności. Teraz kapitaliści znowu produkują to samo, mniej płacąc swoim pracownikom. Produkt jest jeszcze bardziej konkurencyjny, firma utrzymuje się na rynku. Dodatkowo pracownicy, czując się niepewnie w przypadku zwolnień, widząc kryzys na rynku pracy, są skłonni bardziej zacisnąć pasa, czyli kapitalista ma ułatwione zadanie. Ale jednocześnie...
Mamy znowu jeszcze mniejszą liczbę zarabiających, jeszcze większe bezrobocie. Czyli jeszcze mniej chęci do kupienia tych towarów. Do tego dochodzą zwolnienia w tych fabrykach, które znowu nie wytrzymały konkurencji (bo np. ich właściciele nie okazali się wystarczająco egoistyczni i zamiast zwalniać i restrukturyzować, płacili pracownikom tyle, co wcześniej). Czyli mamy jeszcze większy kryzys popytowy, jeszcze mniej osób jest w stanie kupować towary. Robi się wtedy

Odsłona kryzysu nr 4...
Odsłona kryzysu nr 5...
...

A wszystko w idealnej zgodzie z rynkowymi zasadami. Inaczej być może. Niestety...

Ten mechanizm jest oczywiście mocno uproszczony, bo na rzeczywistym rynku jest wiele dodatkowych elementów - np. zanikanie starych i powstawanie nowych branż, nisz rynkowych, migracje pracowników, afery polityczne, interwencja państwa itp. Ale sam ów mechanizm, mimo że zaburzony, jeśli się spojrzy na rzecz globalnie, MUSI DZIALAĆ. Niekiedy ów "szum" czynników zewnętrznych może kryzys zastopować, niekiedy pogłębić. Ale zależności - choć będą się często jakoś rozlewały po wielu branżach, wielu krajach - pozostaną. Kryzys w kapitalizmie posiada wbudowany MECHANIZM SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO, który ów kryzys utrwala. I w skrajnych przypadkach może wręcz zdegradować ekonomię, życie społeczne, byt narodów.

O.K.

Moja ocena będzie skrótowa, acz zdecydowana.

Michał Dyszyński

O.K.

Michał Dyszyński

Tu mam jeszcze jedną uwagę podsumowującą. Powyższy przykład rozumowania pokazuje dość wyraźnie jak błędne są oczekiwania wielu teoretyków, zwolenników wolnego rynku, którzy z grubsza zakładaj następujące prawo:
Błędne prawo wolnego rynku
Ze złożenia wielu egoizmów podmiotów działających na wolnym rynku w sposób automatyczny powstaje sumarycznie dobro, jakim jest rozwój ekonomiczny.

Do tego często niektórzy posuwają się do dalszego, już kompletnie upiornego wnioskowania, rozszerzenie owej błędnego prawa w stylu:
Upiorna skalowalność wolnorynkowych utopistów
Im więcej miałbym egoizmu i braku poczucia odpowiedzialności za całościowy wymiar moich decyzji gospodarczych, tym lepiej będzie dla rynku i gospodarki.
Albo
Upiorna etyka wolnorynkowych utopistów
Co bym nie zrobił w imię własnego egoizmu, jak bardzo realnie bym nie skrzywdził ludzi z którymi mam kontakt, to - o ile oczywiście pozostaję w granicach prawa - będzie to dobre i poprawne, bo egoistyczne postępowanie jest ogólnie zawsze słuszną postawą i zawsze wyniknie z niego dobro.

W rzeczywistości owo "prawo egoizmu" funkcjonuje w o wiele bardziej słabej wersji. Można by je sformułować następująco.
Prawo dążenia do korzyści
Istnieje ZAKRES takich działań i postaw podejmowanych przez podmioty przede wszystkim we własnym interesie (oświecony egoizm), który ostatecznie przyczynia się do rozwoju rynku i zapewnia większości uczestnikom tego rynku korzyści. W opisywanym zakresie dobro ekonomiczne powstaje przy zachowaniu korzyści dla większości (a nawet - w pewnych sytuacjach - wręcz wszystkich) uczestników gry rynkowej, zaś aspekty negatywne wynikają w większości przypadków z pojawienia się konieczności zastosowania mechanizmów dostosowawczych.

Drobny komentarz do ostatniego
Ten zakres "dobrego egoizmu wolnorynkowego" rośnie wraz z przejrzystością zasad gry rynkowej, poszanowaniem tych zasad i jawnością większości informacji mających wpływ na decyzje podejmowane przez uczestników rynku. W realnym świecie utrzymanie się w owym zakresie "dobrego egoizmu" nie jest proste, wymaga pracy ludzi, dobrych obyczajów, a w skrajnych przypadkach interwencji organów nadrzędnych (państwa). Trudno jest w dzisiejszych czasach, gdy kłamstwo jest normą, stworzyć tak dobrze działający rynek.

Michał Dyszyński