ŚFiNiA

Semele

Żart: nie sposób na świni nie czytać Michała ...

Katolikus

Michał Dyszyński

Katolikus

Katolikus

"Bóg lubi happy end

Wacław Hryniewicz OMI

Piekło nie jest obozem koncentracyjnym. To stan duchowy, a nie miejsce w zaświatach

Bóg chciał, aby istoty rozumne dokonywały wyboru dobra w sposób wolny i nieprzymuszony. Obdarzeni wolnością doświadczamy skutków swoich złych decyzji, często niezmiernie bolesnych i tragicznych. Nadzieja uczy, że cierpliwa miłość Boga okaże się ostatecznie zwycięska. Żaden ze zwolenników nadziei powszechnego zbawienia nie przeczy pośmiertnej egzystencji ludzi w stanie, który Pismo Święte nazywa Gehenną, a który później nazwano piekłem. Przeciwstawiamy się jedynie doktrynie o wieczności tego stanu. Takie stanowisko jest wyrazem nadziei, że nikt nie może dobrowolnie odrzucać Boga na zawsze.

Bóg nie przygotował wieczności piekła

W przypowieści Jezusa o sądzie nad narodami Król mówi do tych, którzy pospieszyli z pomocą ludziom w potrzebie: ''Zbliżcie się, błogosławieni mojego Ojca, weźcie w posiadanie Królestwo, przygotowane wam od założenia świata'' (Mt 25,34). W odniesieniu zaś do ludzi samolubnych, niewrażliwych na ludzkie potrzeby padają słowa: ''Odejdźcie od Mnie przeklęci w ogień wieczny, przygotowany diabłu i jego aniołom'' (w. 41).

Nie są to jednak słowa gniewu, jak się je często rozumie (na podstawie błędnego przekładu: ''Idźcie precz!''). Ten, który nie został posłany na świat, ''aby świat osądził, lecz aby świat został przez Niego zbawiony'' (J 3,17), wypowiada je z życzliwością wobec tych, którzy pobłądzili. Chodzi o ludzi, którzy źle postępując, przeklęli sami siebie lub na których zaciążyło przekleństwo ze strony tych, którym w potrzebie nie okazali pomocy, współczucia i miłosierdzia. Czeka ich bolesne przejście przez cierpienie i oczyszczenie, które niektórzy Ojcowie Kościoła wschodniego pojmowali jako karę terapeutyczną ku poprawie.

Ewangelia sugeruje, że istnieją dwie całkowicie różne cechy jakościowe pośmiertnej rzeczywistości. Królestwo Boże jest odwiecznym celem stworzenia świata. Zostało przygotowane od jego ''założenia''. Natomiast istnienie piekła nie należy do ostatecznej postaci stworzenia. Nie zostało stworzone przez Boga. Powstało z powodu ''diabła i jego aniołów'' oraz wskutek decyzji wolnych stworzeń, które znalazły się we władaniu złych mocy. Jako takie nie ma samodzielnego bytu, lecz jest stanem tymczasowym.

Przypowieść o Sądzie Ostatecznym kończy się słowami: ''I pójdą ci na karę (kólasin) wieczną, sprawiedliwi zaś do życia wiecznego'' (Mt 25,46). W zastosowaniu do grzesznych ludzi owo starannie dobrane w Ewangelii słowo kólasis oznacza ich ukaranie, ale z określonym celem pedagogicznym i terapeutycznym, którym jest opamiętanie, poprawa i uzdrowienie (w ogrodnictwie oznacza ono okrzesywanie dzikich pędów, uszlachetnienie drzew i krzewów owocowych).

W połączeniu z takim sensem tego słowa przymiotnik ''wieczny'' nie oznacza bynajmniej, iż chodzi o stan rzeczywiście ostateczny i nieodwracalny. Chodzi o intensywność cierpienia i długie trwanie. ''Przeklęci'' mają oczyścić się w ogniu skruchy i wyrzutów sumienia. Sędzia każe im odstąpić od siebie do czasu nawrócenia, gdyż ich obecny stan jest nie do pogodzenia z Jego Królestwem.

Kara i męka dopuszczone przez Boga są elementem boskiej pedagogii względem ludzkości. Taka kara ma sens jedynie wówczas, gdy może osiągnąć swój cel naprawczy i terapeutyczny. Inna kara, nawet tylko dopuszczona przez Boga, nie byłaby godna Jego miłości i miłosierdzia względem ludzi, także tych zatraconych i ''przeklętych''. Pan dziejów odsyła wszystkich, na których ciąży wina i przekleństwo ludzkiej krzywdy, aby najpierw przeszli przez ''ogień wieczny'' i ''karę wieczną''. Ogień jest symbolem oczyszczenia. Określenie ''ogień wieczny'' symbolikę tę rozszerza na trwanie w stanie intensywnej męki. Nie zostało powiedziane, iż na tym kończą się dzieje stworzenia z Bogiem. Nastąpiło tylko odesłanie winowajców w stan kary ku poprawie.

Nie mówmy o ''pustym piekle''!

Potoczny, wręcz marketingowy sposób mówienia o ''pustym piekle'' sugeruje, że piekło jako miejsce wiecznej kary dla grzesznych istot zostało stworzone przez Boga, chociaż w końcu okaże się puste. Tak mówiąc, zgoła nieświadomie Go zniesławiamy. Piekło nie jest karnym obozem koncentracyjnym. To stan wewnętrznej pustki i rozdwojenia w samym wnętrzu człowieka, w jego rozdartym i zbuntowanym człowieczeństwie. Niebo i piekło są przede wszystkim stanem duchowym, a nie konkretnym miejscem w zaświatach.

Spotkanie z Bogiem jest sądem i oddzieleniem dobra od zła. Kiedy człowiek nie oczyścił się i nie wyzwolił od zła, wówczas doświadcza w sobie samym męczącego podziału, pustki, samotności i rozdwojenia. Tę pustkę przeżywa jako niekończącą się, ''wieczną mękę'' i ''wieczny ogień''. Piekielne cierpienie opisane zostało w symbolicznych obrazach biblijnych, zaczerpniętych głównie z terminologii apokaliptycznej, których nie należy rozumieć w sensie dosłownym. Jest to w gruncie rzeczy opis intensywnego cierpienia z powodu nieurzeczywistnionej miłości, wyraz świadomości własnej winy i pozbawienia się szczęścia.

Wieczność nieba i piekła są jakościowo różne i dlatego zgoła nieporównywalne. Nie istnieje wieczność piekła rozumiana jako zła nieskończoność i trwanie bez końca. Prawosławny teolog Paul Evdokimov pisał: ''Pogląd o wiecznych cierpieniach to pogląd szkolny, uproszczona teologia o charakterze pokutnym, nie biorąca pod uwagę głębi takich tekstów jak J 3,17 i 12,47. Nie do przyjęcia byłoby wyobrażać sobie, że obok wieczności Królestwa Bóg przygotowuje wieczność piekła, która byłaby przecież swoistą porażką Bożego planu, a więc częściowym zwycięstwem zła''.

Opowieść o świecie ma nie tylko dobry początek: ''A Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre'' (Rdz 1,31). Ma ona również obietnicę dobrego końca: ''aby Bóg był wszystkim we wszystkich'' (1 Kor 15,28). On jako najbardziej twórczy Artysta miłuje dobrą historię i dobre zakończenie.

Dobry Pasterz będzie szukał, ''aż znajdzie''

Jezus mówił w swoich przypowieściach, że pasterz poszukuje zaginionej owcy, dopóki jej nie odnajdzie; że kobieta szuka zgubionej monety, aż ją znajdzie; że ojciec wyczekuje powrotu zabłąkanego syna, aż ten powróci... (Łk 15). Owo krótkie ewangelijne słowo: ''aż'', ''dopóki'' jest w całej Biblii jednym ze słów budzących najwięcej nadziei. Skoro Bóg jest wieczny, ''aż'', znaczy, że nigdy nie jest za późno. To największa nadzieja na odnalezienie zagubionych.

Zapytany o to, kto może być zbawiony, Nauczyciel z Nazaretu powiedział: ''Dla ludzi jest to niemożliwe, dla Boga zaś wszystko jest możliwe'' (Mt 19,26). Warto przypomnieć jeszcze inne słowa Jezusa: ''Mam także inne owce, które nie są z tej owczarni. Je także muszę przyprowadzić i będą słuchać mojego głosu. I będzie jedna owczarnia i jeden pasterz'' (J 10,16). Porównał siebie do dobrego pasterza, który pragnie szukać ''innych''. Tak postępuje Ten, kto prawdziwie miłuje. Nie ma w nikim, nawet w najbardziej zatwardziałym człowieku, takiej przeszkody do zbawienia, której Bóg nie zdołałby przezwyciężyć.

''Pociągnę wszystkich''

Mądrość Ewangelii uczy, że Bóg respektuje naszą ludzką wolność i niepowtarzalną osobowość w najwyższym stopniu, na Jemu tylko właściwy sposób. Nie narzuca siłą swojej woli, nie przymusza, lecz wciąż zaprasza, przekonuje i pociąga, aby wszystkich doprowadzić do ostatecznego spełnienia. A ma czym pociągać i urzekać! Sprawiają to Jego miłość, dobroć i piękno, działające od wewnątrz na umysł i serce człowieka. O boskim sposobie tego oddziaływania, bez pogwałcenia wolności, nie musimy wiedzieć wszystkiego po tej stronie życia.

Każdy może się nawrócić

Stwórca nigdy nie traktuje nikogo jak bezwolnego przedmiotu. Prawda przynagla do decyzji, ale nie jest odczuwana jako pogwałcenie ludzkiej osobowości. Poddanie się jej sile i urokowi odczuwamy jako dobrodziejstwo i ocalenie. Bóg potrafi w swojej mądrości - w tym świecie lub przyszłym - doprowadzić najbardziej opornych do sytuacji, w której prawda zjawi się z nieodpartą siłą i pobudzi do wewnętrznego współdziałania. Boski sposób przyciągania nie niszczy ludzkiej wolności, ale ją wyzwala. Takie jest tajemnicze działanie Bożej dobroci.

Nadzieja uczy, że Bóg w końcu przezwycięży wszelki opór ze strony swoich stworzeń. Jest pewny, że może dar wolności ocalić przed ostateczną zatratą w nieposłuszeństwie i buncie. Jego prawda wyzwala i przemienia. Miłując swoje stworzenia, obdarza już w życiu doczesnym niektórych ludzi darem zrozumienia i wolności.

Z każdym grzesznikiem dzieje się chyba ostatecznie tak jak z Szawłem na drodze do Damaszku. Spotkanie ze zmartwychwstałym Chrystusem odmieniło całe jego życie - z prześladowcy chrześcijan stał się apostołem Pawłem. Nie miał Bogu za złe, że uleczył jego ślepotę. Nieustannie Mu za to dziękował, jak o tym świadczą jego listy. Był pewien, że potrafi także wszystkich doprowadzić do ostatecznego zwycięstwa dobra.

Odwieczny paradygmat nawrócenia jest zawsze ten sam: przemożna miłość Boga wyzwala ludzką wolność ze stanu zaślepienia i wewnętrznego zniewolenia.

Ostateczny triumf Boga

Dzieląc ludzi na zbawionych i potępionych, dualistyczna eschatologia wyklucza możliwość, że Bóg w swojej dobroci, miłosierdziu i mądrości potrafi w końcu urzeczywistnić wszystkie swoje zamiary. Stanowisko to opiera się na założeniu, że cokolwiek Bóg uczyni, nie skłoni zatwardziałego grzesznika do skruchy i pojednania. Nie pomoże żadne oświecenie ani żadna kara.

W takiej wizji dzieje ludzkości kryją w sobie nieuchronną tragedię. Zwycięstwo Boga nigdy nie będzie całkowite. Jest On nie tylko Bogiem triumfu, ale także Bogiem porażki. A wszystkiemu winna jest wolna wola rozumnych stworzeń. Stwórca pozwala, aby część z nich poniosła szkodę nie do naprawienia. Jeżeli moment śmierci krystalizuje ludzką wolę na zawsze i uniemożliwia dalszą przemianę, wszystko zdaje się już rozstrzygnięte raz na zawsze.

Jest to aprioryczne założenie, wynikające z takiej koncepcji śmierci, która wyklucza zmianę podjętych w życiu decyzji. W przeciwieństwie do tej wizji uniwersalizm nadziei wskazuje na wizję ostatecznego triumfu Stwórcy i Zbawiciela. Obrońcy uniwersalizmu utrzymują, że nie dopuszcza On żadnego zła, choćby w naszych oczach najstraszliwszego, którego skutków nie mógłby ostatecznie przezwyciężyć. Potrafi usunąć wszystkie przeszkody powstałe wskutek złych decyzji człowieka i urzeczywistnić wszystkie zbawcze zamiary. Zatriumfują w końcu Jego miłość i mądrość. Zło zostanie całkowicie zniszczone.

Bóg nie dopuści do tego, aby istota przez Niego umiłowana wyrządziła niepowetowaną szkodę sobie i innym. Potrafi wyzwolić ją z zamknięcia w sobie samej. Ten, kto w pełni rozumie skutki swoich wyborów i wolny jest od zniewolenia przez zwodnicze iluzje i grzeszne pragnienia, nie będzie skłonny do odrzucenia Bożego daru. Można mieć uzasadnioną nadzieję, że doświadczenie własnego nieszczęścia i cierpienia nakłoni nawet najbardziej zatwardziałych grzeszników do skruchy i nawrócenia. Dobrowolnie zwrócą się ku Bogu. Taka decyzja będzie w pełni świadoma, w niczym nie naruszająca ich wolności.

Przeczuwali to w głębi ducha niektórzy wielcy artyści. Przykładem może być, mimo wszystkich motywów budzących strach, przedstawienie Sądu Ostatecznego przez Michała Anioła na freskach Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie. W tym roku przypada 500. rocznica ich powstania.

W inspirującym artykule ''Czas apokalipsy'' (''Gazeta'' z 18-19 sierpnia br.) Waldemar Januszczak pisze: ''Cała Kaplica Sykstyńska drży ze strachu, ponieważ rozpoczął się koniec, a koniec zaczyna się od trzęsienia ziemi''. Chyba jednak nie cała, bez żadnego przebłysku nadziei... Po świeżym odrestaurowaniu malowideł zauważono, że potępieńcy nie zostali bynajmniej strąceni do piekła, lecz znajdują się na dnie doliny, gdzie widnieje rzeka i łódź. Interpretatorzy zwracają uwagę, że są to stare symbole oczyszczenia po śmierci i możliwości ocalenia.

Boska pedagogia uzdrawiania wolności

Nasze losy są wzajemnie ze sobą powiązane. Wybitny teolog prawosławny Sergiusz Bułgakow podkreślał, że istnienie piekła dotyka całej ludzkości i całego Kościoła jako ''wspólna choroba'' i ''powszechna udręka''. Ci, którzy cieszą się już darem zbawienia, cierpią także z powodu piekła grzeszników. Zbawienie nie dotyczy jedynie każdego poszczególnego człowieka. Jest sprawą miłości, wstawiennictwa i wysiłków całej ludzkości dla ocalenia tych, których wolność potrzebuje uzdrowienia.

Wszyscy potrzebujemy Zbawiciela i Ratownika. Nieprzypadkowo Duch Święty nazywany jest w tradycji chrześcijańskiej Parakletem (Parákletos ), czyli Obrońcą, Orędownikiem i Pomocnikiem. To On pomaga uwolnić się z niewoli grzechu i zła. Ocalenie jest także Jego dziełem. To On leczy rany stworzenia i przenika także głębokości piekła. Dzięki Jego działaniu przedłuża się proces uzdrowienia i odrodzenia wszędzie tam, gdzie są ludzie potrzebujący ocalenia.

Człowiek jest istotą myślącą. Nie zatraca tej zdolności także po drugiej stronie życia. Doświadczenie cierpienia i własnej grzeszności potrafi skutecznie rozpraszać wszelkie złudzenia. Bóg przychodzi z pomocą swemu grzesznemu stworzeniu. Potrafi ocalić i zbawić każdego, usuwając niewiedzę, zwodnicze motywy wprowadzające w błąd oraz zniewolenie, którego źródłem są grzeszne pragnienia.

Taka jest Boska pedagogia uzdrawiania wolności, wyzwalania i przywracania jej prawdziwej celowości. Bóg nie gwałci wolności swego rozumnego stworzenia, ale nie pozostawia jej samej sobie. Czyni wszystko, aby ją ku sobie przyciągnąć, oczarować swoim dobrem i pięknem.

To nie Bóg nakłada coraz większe cierpienia na potępionych. Pozwala On jedynie na to, aby doświadczyli nieuchronnych skutków swoich błędnych i grzesznych decyzji. To nie męka zadawana przez Boga, ale sama prawda o skutkach oddzielenia od Niego prowadzi do wewnętrznej przemiany. Stwórca dopuszcza, abyśmy sami doświadczyli skutków trwania w grzechu. Dzięki temu objawia się destruktywny charakter złych decyzji i wyborów dokonanych w życiu. Kara staje się w ten sposób środkiem poprawczym: ''Do Niego przyjdą zawstydzeni wszyscy, którzy się na Niego zżymali'' (Iz 45,24).

Grzeszny człowiek odkryje bezpodstawność swojego buntu i oporu. Przekona się z własnego doświadczenia, że chcąc istnieć bez Boga, pomnaża jedynie swoją niedolę. To doświadczenie jest Bożym darem i pomocną ręką, która pozwala odnaleźć prawdę o samym sobie i swojej rzeczywistej sytuacji przed obliczem Stwórcy.

Dzieci ukrywającego się Boga

Ludzka niewiedza, niejasność sytuacji, błędne postrzeganie rzeczywistości w określonych okolicznościach życia - wszystko to przesłania nam i zakrywa rzeczywistą prawdę o Bogu. Skoro jest On Bogiem ukrywającym się, to nasza odpowiedzialność za popełniane błędy staje się mniejsza.

Sytuacja niejasności, niewiedzy i możliwych złudzeń sprawia, że jako słabi ludzie łatwo rozmijamy się z celem swego istnienia. Nieprzypadkowo biblijne rozumienie grzechu (hamartia ) etymologicznie znaczy właśnie ''nie trafić w cel''(hamartánein ). Grzech odwodzi człowieka i oddala od własnego przeznaczenia. Kto rozmija się z celem, popełnia błąd, przywiązuje się do różnych własnych iluzji i ponosi tego konsekwencje. Uniwersalizm nadziei przekonuje, że jako istoty rozumne, myślące i wolne wszyscy zdołają dokonać w końcu właściwego odkrycia.

W ciągu całego ziemskiego życia trwa nasz eksperyment z Bogiem. Przedłuża się również po jego drugiej stronie. Bolesne konsekwencje własnych decyzji rozproszą w końcu te iluzje, które skłaniały nas do odrzucenia Boga, i staną się wołaniem o pomoc płynącym z głębi ludzkiego ducha. Dla Boga wystarczy najmniejszy gest zwrotu ze strony zagubionej istoty, aby doprowadzić ją do pojednania i ocalenia.

Jeżeli odrzucamy Boga w ziemskim życiu, czynimy tak z jakiegoś powodu. Może to być na przykład fałszywe wyobrażenie o Nim wyniesione z tradycyjnej religijności własnego środowiska. Mogą to być głębokie urazy wyniesione już z wczesnego dzieciństwa. Może to być przekonanie o Jego nieistnieniu lub Jego wrogości wobec ludzkiego szczęścia. Człowiek może myśleć, iż jest to postawa racjonalna, podyktowana poczuciem ludzkiej godności. Wszystkie argumenty za istnieniem Boga nie dają nam, ludziom istniejącym w czasie, pełnej oczywistości. Wiara musi pozostać wiarą.

Dziś lepiej rozumiemy różne motywy przemawiające za ateizmem. Pytamy jednak o to, czy możliwą jest rzeczą odrzucać Boga przez całą wieczność, nie mając ku temu żadnego motywu, kiedy wszystko wskazuje na to, że przyjęcie oferty zbawienia byłoby największym dobrem. Uzasadniona jest nadzieja, że Bóg powstrzyma nas od tego rodzaju ewentualności. Jeśli jest Przyjacielem ludzi, prawdziwym Philánthropos , jak sławi Go tradycja wschodnia, ocali nas wszystkich od niebezpieczeństwa irracjonalnej wolności.

Błogosławione granice wolności

Bóg nigdy nie cofa swojej oferty zbawienia. Kto jej nie przyjął, nadal zachowuje możliwość zmiany swojej decyzji. Pozostajemy zawsze wolni do przyjęcia daru zbawienia. W świecie Bożym nie ma pośpiechu. Cierpliwość Boga nie zna granic. Miłując swoje stworzenia, nigdy się od nich nie odwraca. Nigdy nie przestanie pociągać ich ku sobie i przywracać im prawdziwą wolność wyboru. Nie bez powodu nazywamy Go nie tylko Stwórcą, ale także Zbawicielem i Lekarzem. To Jego prawda ocala nas od ekstremalnej, irracjonalnej i bezsensownej wolności niszczącej ostateczną celowość naszego istnienia. Z tego punktu widzenia jest rzeczą zgoła nieprawdopodobną, aby człowiek mógł odrzucić Boga na zawsze.

Nadzieja uczy o dobrej przemianie i ostatecznym pojednaniu ze Stwórcą. Jedni dochodzą do celu szybciej, droga innych jest bardziej wydłużona i bolesna. Cierpienie skłania do skruchy i przezwyciężenia oporu. Konsekwencje grzechu stają się środkiem terapeutycznym, gdyż odsłaniają rzeczywistość oddzielenia od samego źródła szczęścia. Pozwalają dostrzec bezsens własnych złudzeń, które prowadziły do podejmowania złych decyzji życiowych, ze szkodą dla siebie i innych ludzi.

To, czego człowiek nie jest w stanie naprawić, może uczynić Bóg, jak mówi o tym wiara w zmartwychwstanie umarłych. Nie zapobiega On zbrodniom, morderstwom czy samobójstwom w świecie ludzkim. Tragedia Holocaustu jest tego najbardziej wymownym przykładem. Nie pozwala On wszakże człowiekowi całkowicie unicestwić drugiego, wraz z ciałem i duszą. Takiej wolności, a raczej swawoli, na szczęście nikt nie posiada. Bóg nie pozwala również, aby człowiek całkowicie zniszczył możliwość przyszłego szczęścia w drugim człowieku i w samym sobie. Są to dobroczynne i błogosławione granice wolności, która nam, ludziom, przeradza się w swawolę - granice wynikające z miłości i troski Boga o ostateczne dobro wszystkich Jego stworzeń.

Wierzę, że Bóg nie traci kontroli nad biegiem ludzkich dziejów. Niech pamiętają o tym ci, którzy w ślad za Chrystusem powołani są do tego, aby szukać, a nie potępiać poranionych przez życie ludzi. Najpierw trzeba jednak zatroszczyć się o nawrócenie własnego serca, aby w poszukiwaniu Boga było zdolne do otwarcia, rozumienia inności, przyjazne ludziom i życzliwe, a nie ciasne i nienawistne."

[link widoczny dla zalogowanych]

Warte zapamiętania:

Piekło nie jest obozem koncentracyjnym. To stan duchowy, a nie miejsce w zaświatach

Obdarzeni wolnością doświadczamy skutków swoich złych decyzji, często niezmiernie bolesnych i tragicznych. Nadzieja uczy, że cierpliwa miłość Boga okaże się ostatecznie zwycięska.

''Przeklęci'' mają oczyścić się w ogniu skruchy i wyrzutów sumienia.

ich obecny stan jest nie do pogodzenia z Jego Królestwem.

Inna kara, nawet tylko dopuszczona przez Boga, nie byłaby godna Jego miłości i miłosierdzia względem ludzi, także tych zatraconych i ''przeklętych''.

Piekło nie jest karnym obozem koncentracyjnym. To stan wewnętrznej pustki i rozdwojenia w samym wnętrzu człowieka, w jego rozdartym i zbuntowanym człowieczeństwie. Niebo i piekło są przede wszystkim stanem duchowym, a nie konkretnym miejscem w zaświatach.

Kiedy człowiek nie oczyścił się i nie wyzwolił od zła, wówczas doświadcza w sobie samym męczącego podziału, pustki, samotności i rozdwojenia. Tę pustkę przeżywa jako niekończącą się, ''wieczną mękę'' i ''wieczny ogień''. Piekielne cierpienie opisane zostało w symbolicznych obrazach biblijnych, zaczerpniętych głównie z terminologii apokaliptycznej, których nie należy rozumieć w sensie dosłownym. Jest to w gruncie rzeczy opis intensywnego cierpienia z powodu nieurzeczywistnionej miłości, wyraz świadomości własnej winy i pozbawienia się szczęścia.

Opowieść o świecie ma nie tylko dobry początek: ''A Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre'' (Rdz 1,31). Ma ona również obietnicę dobrego końca: ''aby Bóg był wszystkim we wszystkich'' (1 Kor 15,28). On jako najbardziej twórczy Artysta miłuje dobrą historię i dobre zakończenie.

Rezygnuję z dalszego cytowania na niebiesko, co byłoby warte zapamiętania, bo musiałbym chyba z 90% tekstu zacytować ponownie.

Katolikus

Katolikus

Bardzo ciekawy temat. Polecam do przemyśleń.

"Judasz, przyjaciel Jezusa?

Nie posługujmy się Judaszem beztrosko jako symbolem wszystkiego, co najgorsze. Osłońmy tę tragiczną postać większym miłosierdziem! Rozmowa ks. prof. Wacławem Hryniewiczem

Judasz ma raczej kiepską markę. W słowniku synonimów znajdziemy go w jednym haśle z "łotrem" i "sprzedawczykiem".

W niektórych regionach zachował się nawet zwyczaj palenia kukły Judasza. To się jakoś ludziom dziwnie układa, że trzeba się odegrać na Judaszu, żeby lepiej świętować misterium zbawienia.

Co więcej, również w liturgicznych tekstach kościelnych, zwłaszcza w liturgii wschodniej, kiedy już przychodzi Wielki Tydzień, to Judasz jest wciąż piętnowany, najczęściej jako uczeń zdrajca kryjący swoje podstępne działanie, "wiarołomny", "niewierny", "bezbożny", "pozbawiony łaski" i "niewdzięczny", który opuścił swego Mistrza i związał się z diabłem. Zwłaszcza teksty Wielkiego Czwartku oraz wielkopiątkowego nabożeństwa Męki Pańskiej pełne są tego rodzaju inwektyw. Teksty te upraszczają i spłycają, a nawet zafałszowują jego wizerunek.

W świetle liturgicznej poezji wielkotygodniowej w Kościele wschodnim głównym winowajcą jest Judasz, a nie przywódcy żydowscy. W porównaniu z jego zdradą wyrok śmierci wydany przez Sanhedryn oraz wina kapłanów, uczonych w Piśmie i faryzeuszy wydaje się nieporównanie mniejsza. Prawosławna ikona Sądu Ostatecznego umieszcza Judasza w jeziorze ognistym na łonie Szatana (odpowiednik "łona Abrahama" w sferze zbawienia).

Tymczasem według Ewangelii Judasza spisanej przez gnostyków on nie jest żadnym zdrajcą.

Nie zdradził, ale uczynił to, czego chciał sam Jezus, na Jego własną prośbę. Był Jego odważnym uczniem, towarzyszem i wiernym pomocnikiem. Miał swój udział w zbawieniu świata. Wydając Jezusa na śmierć, Judasz pomaga Przyjacielowi pozbyć się śmiertelnego ciała, wyzwolić się z więzienia cielesności. Jest wręcz bohaterem. Tylko on był godny usłyszeć słowa objawienia od Jezusa. I to jest właśnie gnostycka Dobra Nowina o zbawieniu. Jezus mówi do Judasza: "Ty ofiarujesz człowieka, który mnie przyobleka", czyli pozwolisz mi pozbyć się cielesnej powłoki. Judasz umożliwia powrót Jezusa do prawdziwego Boga, do "wielkiego i nieskończonego Królestwa".

Kim według gnostyków był sam Jezus?

Według nich w swoim ziemskim posłannictwie Jezus nie miał w pełni rzeczywistego ciała ludzkiego. Dlatego jako istota Boska mógł przybierać różne postacie. To wyjaśnia zagadkowe słowa zaraz na początku Ewangelii Judasza, że często ukazywał się swoim uczniom nie w swojej własnej postaci, lecz jako dziecko nieskażone fałszywą mądrością materialnego świata. Dziecko jest symbolem czystości i niewinności. Gnostycy wierzyli, że tylko Chrystus był wcieleniem absolutnej czystości, mądrości i wiedzy. Zauważmy: w kanonicznych Ewangeliach Jezus również stawia dziecko za wzór postępowania: "Jeśli się nie nawrócicie i nie staniecie jak dzieci, nie wejdziecie do Królestwa Niebios. (...) Kto przyjąłby jedno takie dziecko w imię moje, Mnie przyjmuje" (Mt 18,3-5).

Judasz, który nie zdradził - to jest zupełnie sprzeczne z ortodoksyjną doktryną chrześcijańską.

To wynika z odmiennej wizji Boga, Chrystusa, zbawienia i człowieka w gnostycyzmie. Jezus nie należy do Boga tego stworzonego świata. Jego Bóg jest Bogiem większym, transcendentnym, niepojętym. Jezus jest Jego Synem. Materialny świat, pełen ciemności, nędzy i cierpienia, jest domeną niższego Władcy, który powołał go do istnienia. Świat ten jest miejscem złym, z którego trzeba uciekać, opuścić więzienie ciała należącego do stwórcy tego świata. Umierając, wracamy do niebiańskiego domu, do Królestwa Boga Samoistnego - Królestwa "Niewidzialnego Wielkiego Ducha", z którego zstąpiliśmy i do którego wrócimy. Zbawieni będą tylko ci, co mają pierwiastek boski w sobie, iskrę boskości. Oni nie należą do "tego pokolenia" śmiertelnych ludzi skazanych tylko na doczesność, ale do "Tamtego Pokolenia" - do Królestwa Niebios. Ich dusze zostaną zabrane i będą żyć wiecznie. Duch jest siłą ożywiającą ciało, dającą życie.

U tych ludzi, którzy należą jedynie do sfery doczesnej, umiera nie tylko ciało, ale również dusza. W Ewangelii Judasza Jezus mówi: "Nie można siać ziarna na skale i zbierać jego plonu". Bez iskry boskości wewnątrz nie ma dalszego życia w sferze ducha. Gnostycyzm neguje prawdę o zmartwychwstaniu ciała.

W ten sposób gnostycy kwestionowali ortodoksyjną naukę o zbawieniu.

W zróżnicowanych systemach myśli gnostyckiej podstawowym problemem jest ignorancja, a nie grzech. Zbawienie nie dokonuje się przez śmierć i zmartwychwstanie Jezusa, ale przez objawienie sekretnej wiedzy (gr. gnosis), której On udziela. Trzeba żyć tą wiedzą pochodzącą z bezpośredniego oświecenia. Prawdziwy Ojciec wszechświata jest Bogiem wewnętrznym, niepotrzebującym pośredników.

Na czym więc polega gnostycka idea zbawienia?

Nie chodzi o wyzwolenie z grzechu i złożenie przebłagalnej ofiary. Zbawienie polega na tym, że człowiek wyzwala się z ograniczeń i więzów tego świata. W tym sensie Judasz dopomógł Chrystusowi, był bowiem Jego uczniem najbardziej pojętnym i bliskim Mu, uczniem umiłowanym (w kanonicznych Ewangeliach jest nim św. Jan). Można było powierzyć mu tajemnice i on je rozumiał. Judasz to wręcz wzór ucznia - człowiek, który jest gotów poświęcić samego siebie i narazić się na wielkie cierpienie. Jezus przygotował go do tego czynu: "Staniesz się trzynastym, będziesz przeklinany przez inne pokolenia (...). W dniach ostatnich będą przeklinać twoje wstąpienie do świętego Pokolenia. (...) Gwiazda wskazująca drogę jest twoją gwiazdą".

Czy taki obraz Judasza jest w jakiś sposób prawdopodobny, czy całkowicie sprzeczny z Nowym Testamentem?

Doktryna gnostyków zwanych kainitami oraz zawarta w niej wizja roli Judasza w dziejach zbawienia była powodem wrogiej reakcji wczesnego Kościoła. Ewangelia Judasza napisana została pierwotnie po grecku w połowie II wieku (140-160 r.) i ślad po niej zaginął (odnaleziony w piaskach Egiptu przekład koptyjski pochodzi z końca III wieku lub pierwszej połowy IV). Pismo to piętnowane było już przez św. Ireneusza w jego dziele skierowanym przeciwko herezjom ("Adversus haereses"), a napisanym około 180 roku. Uważał on, że gnostycy są szczególnie niebezpieczni, a ich poglądy trudne do odparcia. Ze swej strony gnostycy zarzucali przywódcom Kościoła, że zwodzą ludzi, bo są ślepi na prawdę, która przekazana została w sekretnych objawieniach pogardzanemu przez nich Judaszowi.

Warto zauważyć, że w świetle Ewangelii kanonicznych Jezus nie modli się za Judasza, żeby go powstrzymać od podjętego zamiaru. Mówi za to do Piotra: "Prosiłem za tobą, aby nie ustała twoja wiara. Ty natomiast, gdy się nawrócisz, utwierdzaj swoich braci" (Łk 22,32). Mimo wstawiennictwa Jezusa Piotr się Go zaparł. To także była zdrada, opłakiwana potem przez Apostoła! Jezus wiedział, że musi podążać drogą przepowiedzianą w pismach prorockich.

W opisanej przez ewangelistów scenie pojmania Jezusa Jego życzliwość względem Judasza zostaje zachowana. Nazwał go "towarzyszem" ("przyjacielem" według większości przekładów). To jest przecież ten sam człowiek, który wraz z innymi uczniami brał udział w Ostatniej Wieczerzy i spożył "kawałek chleba" (J 13,30). Jezus przynaglał go, wydając polecenie: "Co chcesz czynić, uczyń szybko" (J 13,27).

Czy pisarze i teologowie podejmowali poważne próby ukazania Judasza w bardziej pozytywnym świetle?

Było sporo takich prób. Wspomnę tylko o niektórych spośród nich: Jorge Luis Borges, "Three Versions of Judas", Hans-Josef Klauck, "Judas: Ein Jünger des Herrn", William Klassen, "Judas: Betrayer or Friend of Jesus?", Hyam Maccoby, "Judas Iscariot and the Myth of Jewish Evil".

Inspirując się tekstami kanonicznych Ewangelii, głębokie refleksje nad tajemnicą Judasza snuł na przykład w pierwszej połowie XX wieku prawosławny teolog Sergiusz Bułgakow. Nawiązał do żydowskich oczekiwań Mesjasza, który wyzwoli uciemiężony i zniewolony naród spod okupacji rzymskiej i poprowadzi w świetlaną przyszłość. Ten wybitny teolog dostrzegł coś niepowtarzalnego i wstrząsającego w tragicznym losie Judasza, postaci niepozbawionej tajemniczej dwoistości i wewnętrznych sprzeczności. Przekonywał, że Judasz nie był zdrajcą jedynie z chciwości, i ślepej żądzy pieniądza. Wybór Judasza na apostoła nie był przypadkiem ani błędem.

Wybierając Judasza na jednego z uczniów, Jezus wziął na siebie całą odpowiedzialność za jego losy, "aby się spełniło Pismo" (J 17,12; Dz 1,16). W tym sensie Judasz był obecny obok Chrystusa w dziele zbawienia. Dlatego trzeba szukać głębszego sensu tej obecności, pytać również o rolę Złego Ducha, który w świetle tekstów Ewangelii wszedł w jego życie. Udział Szatana został przewidziany i dopuszczony przez Boga dla Jemu tylko znanych powodów.

Może tylko Judasz był zdolny zatracić samego siebie, pójść "swoją drogą" (Dz 1,25) do końca, zginąć i okryć swe imię niesławą. Bułgakow widział w tym "pierwszeństwo ofiarnej miłości". Judasz swoim czynem przyczynił się do chwały Jezusa (zob. J 13,31). Nie wyklucza to, rzecz jasna, błędu Judasza i jego złudnych oczekiwań dotyczących raczej kalkulacji rozumu niż decyzji woli i serca. Mógł on stać się ofiarą błędnej ideologii mesjańskiej. Wydając Jezusa w ręce wrogów, chciał nakłonić Mistrza do wkroczenia na drogę mocy i cudu, a w ten sposób przyspieszyć godzinę należnej Mu chwały. Czy nie taka była również pokusa Piotra, nazwanego przez Jezusa szatanem (por. Mt 16,21-23)? Judasza nie trzeba usprawiedliwiać. Tylko Bogu znane były jego rzeczywiste intencje. Nie zapominajmy, że umierając na krzyżu, Jezus prosił o przebaczenie dla wszystkich, którzy "nie wiedzą, co czynią" (Łk 23,34).

Ewangelia Judasza jest apokryfem. Co to znaczy?

Greckie słowo apókryphos znaczy ukryty, tajemny (od czasownika apokrypto - ukrywam). Tak w starożytności nazywano księgi zawierające tajemną wiedzę, niedostępną dla ludzi niewtajemniczonych. Tak też nazwano pisma autorów podszywających się przeważnie pod imiona apostołów, aby w ten sposób zapewnić tym pismom autorytet i popularność. Chciano w ten sposób nie tylko uzupełnić Ewangelie kanoniczne, ale również naświetlić nurtujące ludzi problemy teologiczne i wyjaśnić naukę Chrystusa według poglądów poszczególnych ugrupowań religijnych. Księgi te przekazywały treści nieuznane w zasadzie przez Kościół za wyraz prawdziwej wiary (skąd znamy jednak choćby imiona rodziców Maryi: Joachima i Anny?). Księgi apokryficzne świadczą o istnieniu ogromnej różnorodności i zróżnicowaniu poglądów w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Ewangelia Judasza jest jednym z takich pism. Pozwala ona lepiej poznać ten trudny okres dziejów i zmagań wczesnego Kościoła.

Apokryfów jest wiele. Np. Ewangelia Filipa, która głosi, jakoby Jezus kochał Marię Magdalenę bardziej niż apostołów i często całował ją w usta.

W większości apokryfów było wiele cudowności, elementów w mniejszym lub większym stopniu legendarnych (np. opis ożywiania glinianych ptaszków przez małego Jezusa w Ewangelii Tomasza). W Ewangelii Judasza, oprócz innego rozumienia wizji losu samego apostoła, zakwestionowano przede wszystkim wizję Boga naruszającą jedność Starego i Nowego Testamentu. W tym apokryfie Bogiem Jezusa nie jest stworzyciel świata, Bóg Żydów wraz z Jego pomocnikami - jeden z nich nazwany jest w apokryfie krwawym "buntownikiem" i "dzieckiem chaosu" (Nebro, Jaldabaoth), a drugi "głupcem" (Saklas). Bóg Żydów stworzył świat pełen nieszczęść, z którego trzeba uciec do królestwa nieśmiertelności prawdziwego Boga.

Ewangelia Judasza ma zaskakujące zakończenie. Nie kończy się zmartwychwstaniem, ale czymś w rodzaju wniebowzięcia Judasza.

Nic dziwnego, że kończy się słowami o jego wstąpieniu w świetlisty obłok. Wydając Jezusa w ręce arcykapłanów, spełnił jedynie swoją misję do końca, przewyższając tym wszystkich innych uczniów. "Lecz ty przewyższysz ich wszystkich" - mówi Jezus do Judasza.

W tym świetle śmierć Jezusa nie jest tragedią, nie jest potrzebna do odpuszczenia grzechów. Jest wyzwoleniem z więzienia ciała (platońskie soma - ciało, sema - więzienie). Prawdziwym domem zarówno Jezusa, jak i Judasza nie jest ten świat, ale kraina Boskiej mądrości. Judasz idzie za gwiazdą, która go prowadzi aż do całkowitego przeobrażenia. Jezus może wrócić do Boga - Niewidzialnego Ducha. Wydając go arcykapłanom, Judasz wyświadczył Mu tym samym wielką przysługę.

Są inne dziwne fragmenty. Jezus często się śmieje. Dlaczego?

Gdy uczniowie zebrali się na "pobożną praktykę" sprawowania Eucharystii, On zaczyna się śmiać. Pytają go, dlaczego. On uspokaja, że nie śmieje się z nich samych, ale z celowości ich modlitwy. Mówi im, że daremnie sławią i czczą "swojego boga", a nie tego prawdziwego. Modlą się do Boga - rządcy tego świata. Istnieje Bóg prawdziwy, ale chrześcijanie Go nie czczą. Śmiech jest wyrazem dezaprobaty.

Te momenty mogą czytelnikom Ewangelii Judasza stwarzać duże trudności w rozumieniu jej zawiłej nieraz treści. Powtórzmy - wedle gnostyków Bóg-Duch nie potrzebuje pośredników. To wyraźna krytyka nie tylko doktryny, ale również praktyk ortodoksyjnego chrześcijaństwa.

Rzecz jasna, nie musimy przyjmować gnostyckich poglądów zawartych w Ewangelii Judasza. Jednak w moim odczuciu są one wyzwaniem skłaniającym do bardziej wnikliwego odczytywania sensu nauki zawartej w kanonicznych Ewangeliach.

A w Ewangeliach kanonicznych Judasz nie jest przez apostołów najlepiej traktowany.

Apostoł Jan jest najbardziej surowy w swoich określeniach. Judasza nazywa "złodziejem"

(J 12,6), a nawet "diabłem" (J 6,70), który wzbudził w nim zamiar wydania Jezusa. Tu widzimy całkowite przeciwieństwo w stosunku do tego, co czytamy w Ewangelii Judasza. Niewykluczone, że między tymi dwoma uczniami wcześnie zaistniały ukryte animozje i rywalizacja o względy Mistrza z Nazaretu.

A św. Mateusz powtarza słowa Jezusa o Judaszu: lepiej byłoby, żeby się nie narodził.

Jezus wie, że będą przez całe wieki piętnować tego ucznia jako zdrajcę i sprzedawczyka. Nie odczytuję jednak tych słów jako potępienia i wyroku zatraty na całą wieczność. Tchną one duchem szczerego współczucia Mistrza dla ucznia. To prawda, że według Ewangelii św. Jana Jezus sam nazwał Judasza "synem zatracenia" (J 17,12). Czy zastanawialiśmy się wystarczająco głęboko nad tym, co znaczą takie słowa jak "zatracenie" i "zagubienie" w pismach Nowego Testamentu? O jakie zatracenie chodzi? Wieczne, nieodwracalne? To pradawny problem dotyczący ostatecznych losów człowieka i świata.

To kojarzy się z piekłem.

No właśnie, od razu myślimy o "wiecznym potępieniu". Słowa "zatracić się" (apóllymi) czy "zatracenie" (apoleia) to przecież jedno z określeń, które często pojawia się także w innych Ewangeliach. Spotykamy je w przypowieści o zaginionej owcy, o zgubionej drachmie i o synu marnotrawnym (Łk 15). Ze stanu zatracenia Bóg potrafi wyprowadzać i wyzwalać, a my natychmiast - w odniesieniu do ostatecznego losu człowieka - nadajemy temu sens wieczny.

Ksiądz nazywany jest obrońcą Judasza. Czy to znaczy, że nie myśli Ksiądz o nim jak o zdrajcy?

Myślę o nim przede wszystkim jak o człowieku, który pobłądził. Jest godzien współczucia. W tym człowieku przecież nie wszystko było zdradą. Dlaczego Jezus odważył się w ogóle wybrać go do grona apostołów, wiedząc, co się stanie? Po co komu taki uczeń? Po to, aby wypełniły się Pisma mówiące o wydaniu Syna Człowieczego w ręce ludzi.

Kościół nigdy nie potępił Judasza, ale okryto sprawę jego zbawienia czy potępienia milczeniem.

Tu muszę dodać coś bardziej krytycznego. Mówi się, że Kościół nie potępił nikogo imiennie. Ale robił coś znacznie gorszego. Gdy weźmiemy orzeczenia Kościoła na soborach, to można zauważyć wyraźny ekskluzywizm: kto jest poza Kościołem rzymskim, nie może być zbawiony. Jednym z najbardziej drastycznych jest orzeczenie soboru florenckiego: "Nikt nie może być zbawiony, choćby jego jałmużny były wielkie i choćby przelał krew za Chrystusa, jeśli nie pozostanie w łonie Kościoła katolickiego i w jedności z nim". W tekście orzeczenia stwierdzono, że ani poganie, ani Żydzi, ani heretycy i schizmatycy nie mogą być dziedzicami życia wiecznego, lecz pójdą "w ogień wieczny, przygotowany diabłu i jego aniołom" (Mt 25,41). Straszliwa jest ta odwaga wyrokowania o wiecznym losie całych społeczności ludzkich! To mnie przeraża.

Na tym tle Judasz tym bardziej nie ma co liczyć na względy...

Absolutnie. I tak wyrastaliśmy w duchu niechęci i duchowej agresji podsycanej przez sam Kościół.

Jakie znaczenie ma Ewangelia Judasza dla chrześcijaństwa? Czy jest tylko kolejnym apokryfem, na który można machnąć ręką i włożyć między bajki?

Myślę raczej, że to niepowtarzalne wyzwanie powinno skłonić nas do głębszego odczytywania mądrości kanonicznych Ewangelii, a w tym także tajemnicy Judasza i losu wszystkich innych "synów [i córek!] zatracenia". Jak skłonić chrześcijan, żeby, mając Ewangelie kanoniczne przed oczyma, życzliwiej spojrzeli także na Judasza?

Pogłębiajmy nasze rozumienie zbawienia. Jaki jest nasz Bóg? Czy naprawdę jest miłością, Bogiem nie tylko sprawiedliwym, ale również dobrym i miłosiernym? Czy Jego miłość jest całkowicie bezradna wobec daru wolności?

Nigdy nie przeczyłem, że istnieje rzeczywista możliwość zatracenia - zatracenia, które Jezus nazywał Gehenną i przed nim ostrzegał. Tradycyjna doktryna uwieczniła pojęcie kary. W rzeczywistości kara godna Boga to kara naprawcza i terapeutyczna. Sugeruje to m.in. samo pojęcie kólasis w przypowieści o Sądzie Ostatecznym (Mt 25,46), słowo przejęte z sadownictwa (okrzesywanie, czyli przycinanie dzikich pędów roślin owocowych, winorośli lub migdałów, aby nie zdziczały). Kara, która do niczego nie prowadzi i wyczerpuje się w negatywności samej odpłaty, byłaby czymś uwłaczającym mądrości i dobroci Stwórcy, najlepszego Pedagoga i Lekarza, który obdarzył nas dramatycznym darem wolności. On potrafi ten dar ocalić, chorą wolność pociągnąć ku sobie i przemienić, nie zadając jej gwałtu. Bóg nie chce radować się tylko z ograniczoną liczbą wybranych. Przypisujemy Mu nasze ludzkie myśli i uczucia odwetu, kiedy myślimy o wiecznej karze i wiecznym zatraceniu. O zatraceniu oczywiście dla innych!

Wynika stąd, że przypowieści Jezusa nie wolno traktować z przymrużeniem oka.

Z przypowieści przebija przekonanie, że Bóg miłuje tych, którzy się zagubili. Będzie ich szukał tak długo, "aż znajdzie". Przejmujące jest owo "aż znajdzie"! To rzeczywiście zdumiewająca mądrość Boga, jakże niepodobna do naszej przezorności ludzkiej! Bóg zatraca poczucie logiki: bo kto zostawia 99 owiec i szuka jednej zagubionej?! Człowiek obawia się większej utraty. Nie chce ryzykować. Bóg nie zna tych lęków. Jego postępowanie jest dlatego tak niepojęte dla ludzkiego umysłu. Będzie szukał zagubionych, będzie pociągał ku sobie. Wrócą w końcu do Niego wszystkie marnotrawne dzieci. Śmierć nie stanowi dla Niego ostatecznej granicy w docieraniu do chorej wolności stworzeń rozumnych. Jego łaska nie jest jedynie czasową ofertą, lecz wiecznym zaproszeniem do uczestnictwa w życiu, którego tajemnicę zna tylko On sam.

Pisał Ksiądz kiedyś, że historia Judasza jest źle przedstawiona w Kościele, zafałszowana.

Tak, ponieważ niesłusznie zapomina się o tym, że Judasz stał się po wydaniu Jezusa człowiekiem skruszonym. Tylko Mateusz Ewangelista, sam będąc celnikiem, który miał swoje grzeszki na sumieniu, dostrzegł, że Judasz, "pożałowawszy" (Mt 27,3: metameletheis), zwrócił srebrniki i zrozpaczony powiesił się. Już tutaj widać, że w tradycyjnych osądach popełniano błąd, nie biorąc poważnie pod uwagę świadectwa Mateuszowej Ewangelii. Motyw skruchy i żalu oraz jego śmierć to wyraz solidarności z Tym, którego ukrzyżowano. Chciał chyba umierać razem ze swoim Mistrzem. Tak to odczytuję.

Chrześcijaństwo wcześnie zarzuciło pojęcie kary naprawczej (gr. kólasis) i opowiedziało się za karą odwetową, karą odpłaty (gr. timoria). Tymczasem we wczesnych pismach Ojców Kościoła jest często mowa o karze leczniczej, terapeutycznej. Warto przypomnieć fakt godny uwagi ze względu na bliskość czasową w stosunku do powstania Ewangelii Judasza. Otóż Klemens Aleksandryjski zwany chrześcijańskim gnostykiem (zm. ok. 212) pisał w swoich "kobiercach" (VII,102,5): "Bóg nie karze w sensie odpłaty [nie mści się] - pomsta bowiem jest oddaniem złego - owszem, karze ku pożytkowi karanych, zarówno ich wspólnemu, jak indywidualnemu". To rozumienie kary "godnej Boga" stopniowo zanikło w Kościele, zostało wypchnięte ze świadomości, nadając zgoła inny kierunek rozwojowi chrześcijańskiej nauki o sprawach ostatecznych.

Judasz jest przedstawiany wręcz jako straszak. Są teorie, że wcale nie istniał, tylko został wymyślony "ku przestrodze"...

Trudno zweryfikować tego rodzaju teorie. Zabieg czysto pedagogiczny wydaje mi się mało prawdopodobny. Istnieje w Kościele obawa, że łaskawsze słowo o Judaszu może być zachętą do grzeszenia ("Hulaj dusza, piekła nie ma!"). Więc niech lepiej zostanie taki czarny typ, mroczny symbol zdrady. Warto jednak uprzytomnić sobie, że w rzeczywistości Judasz odegrał dosyć drugorzędną rolę, wskazując miejsce nocnego przebywania Jezusa wraz z uczniami w ogrodzie Getsemani. Znając Jego twarz, zainteresowani sami mogli to wyśledzić. Szpiegów nigdzie nie brakuje.

Czy obok tekstów "piekielnych" są w Nowym Testamencie również wypowiedzi dające nadzieję na ocalenie wszystkich?

Kościół skupił się w swoim nauczaniu na tych fragmentach w Biblii, które mówią o "nie gasnącym ogniu", o "męce wiecznej" i "wiecznej zgubie", a zapomniał o całym szeregu tekstów dających nadzieję. Czy wystarczająco zrozumieliśmy sens słowa "wieczny" w odniesieniu do Gehenny, o której mówił Jezus? Wiadomo, że samo pojęcie piekła (infernum) w sensie wieczności kary pojawiło się później.

Zaryzykuję stwierdzenie, że tekstów dających nadzieję na ocalenie wszystkich jest w Nowym Testamencie chyba nawet więcej niż tekstów infernalnych. Co oznacza wielka wizja końca dziejów naszkicowana przez apostoła Pawła, która głosi, że wszystko zmierza dzięki Chrystusowi do tego, "aby Bóg był wszystkim we wszystkich" (1 Kor 15,28; tu i poniżej wyróżnienie moje - W.H.)? Nie wolno osłabiać uniwersalizmu słów mówiących o tym, że Bóg wywyższył Chrystusa ponad wszystko i "obdarzył imieniem, które jest ponad wszelkie imię, aby na imię Jezusa zgięło się każde kolano w niebiosach, na ziemi i pod ziemią i aby każdy język wyznał, że Jezus Chrystus jest Panem ku chwale Boga Ojca" (Flp 2,9-11). Bóg jest tym, który wyzwala nie przemocą, ale pociąga ku sobie swoją miłością i swoją prawdą, swoim dobrem i pięknem. W Ewangelii według św. Jana Jezus mówi: "Wolą zaś Tego, który Mnie posłał, jest to, abym nie utracił nikogo z tych, których Mi dał (...). A Ja, gdy zostanę wywyższony nad ziemię, pociągnę wszystkich do siebie" (J 6,39; 12,32). Niesłychana obietnica! W Ewangelii św. Mateusza Jezus przypomina, że "nie chce wasz Ojciec, który jest w niebie, aby zginął jeden z tych najmniejszych" (Mt 18,14). Ta sama przejmująca myśl!

Ewangelia Judasza może niektórych zbulwersować.

Są nurty fundamentalistyczne w Kościele, w których Biblię interpretuje się literalnie, dosłownie, jako każde słowo natchnione bezpośrednio przez Boga. W oczach takich chrześcijan Ewangelia Judasza będzie bluźnierstwem. Nie zdziwiłbym się, słysząc, że to sam Szatan pomógł odkryć ten manuskrypt, aby siać zamęt w umysłach i sercach ludzi...

Czy Kościół rehabilituje Judasza? Takie pojawiły się pogłoski przed publikacją apokryfu. Watykan jednak wydał dementi.

Kościół nie zdobędzie się chyba na tego rodzaju krok. Ale chciałbym się mylić. Skoro usunięto z mszału rzymskiego wielkopiątkową modlitwę za "perfidnych Żydów", to może kiedyś choć trochę łaskawiej spojrzymy na Judasza, także nazywanego złym i perfidnym Żydem.

Oczywiście, że nasza chrześcijańska wizja Boga jest inna niż nauka gnostyków. Judasz nie zostanie za swój czyn pochwalony. Ale pytajmy: czy Jezus nie przebaczył swojemu uczniowi tak, jak to uczynił wobec skruszonego łotra na krzyżu? Rehabilitacja mogłaby przynajmniej polegać na tym, żeby nie posługiwać się beztrosko Judaszem jako symbolem wszystkiego, co najgorsze. Osłońmy tę tragiczną postać większym miłosierdziem!

Już Dante umieścił go "w sercu piekła".

No właśnie, do takich stereotypów prowadziła nas również wielka literatura. U nas, w sztuce Huberta Rostworowskiego, Judasz miał sklepik i podkradał ze wspólnej sakiewki. Po prostu chciwy Żyd. Trzeba mieć odwagę spojrzeć inaczej.

Ale teologowie uczą, że do ostatniej chwili życia można się nawrócić.

Teologowie pooddzielali przymioty Boga, twierdząc, że Jego miłosierdzie trwa tylko do śmierci, kiedy to zapada ostateczna decyzja, a do głosu dochodzi Boska sprawiedliwość. W chrześcijańskim nurcie nadziei na zbawienie wszystkich śmierć nie jest ostateczną granicą. Po drugiej stronie życia trwają nadal dzieje człowieka z Bogiem i możliwe jest nawrócenie. W tej perspektywie także wizja Sądu Ostatecznego jest inna, bardziej wewnętrzna, jakże odmienna od tej, którą często tak drastycznie ukazywano w malarstwie ikonograficznym.

Mówi się m.in. o wadze, na którą anioł kładzie ludzkie grzechy.

Przecież to są tylko ludzkie wyobrażenia! Św. Jan Apostoł uczy, że "Bóg jest światłością" (1 J 1,5). Ta światłość nas ogarnie. Człowiek osądzi sam siebie, gdy Boża prawda na wskroś go przeniknie.

Ksiądz od lat głosi tezę, że piekło nie jest wieczne, że wszyscy będziemy zbawieni. Z ambony raczej tego nie usłyszymy.

Są duchowni, którzy prywatnie piszą mi w listach, że się ze mną zgadzają, choć nie odważą się tego wypowiadać publicznie, bo to może utrudnić im życie. Znam przypadki, gdy wysoki rangą duchowny potrafił powiedzieć szeregowemu księdzu: "Proszę nie angażować się w te sprawy i nie popierać takich poglądów, bo to może zaszkodzić księdzu w karierze kościelnej!".

Sam słyszę nieraz słowa świętego oburzenia: Co? Stalin, Hitler? Z nimi razem w niebie?

Dla równowagi mogę śmiało powiedzieć, że zdecydowana większość tych, którzy do mnie piszą, podziela nadzieję na powszechność zbawienia. Mam listy od więźniów, polityków, zakonnic, ludzi młodych i starszych, od nauczycieli i ludzi różnych innych zawodów, którym w tej perspektywie łatwiej odzyskać wiarę w dobrego i miłosiernego Boga.

Były też donosy na Księdza...

Owszem, pisano listy protestacyjne i do rektora KUL-u, i do wiadomości księdza prymasa. Wielu wierzącym trudno pogodzić się z perspektywą powszechnego zbawienia. Usiłuję to rozumieć. Zaraz pojawia się sprzeciw: jak to, wszystko, czego uczyłem się na religii, teraz ma być w Kościele nieważne? To po co się trudzimy i zabiegamy o zbawienie? Do głosu dochodzą chyba jakieś bardzo głęboko sięgające frustracje religijne. Człowiek, który stara być cnotliwy, nie potrafi czy wręcz nie chce wybaczyć człowiekowi, który pobłądził.

Więc wierzy Ksiądz, że Judasz jest w niebie? I Hitler?

Wieczności wystarczy, żeby każdy winowajca mógł imiennie wyznać winy i prosić ofiary swoich złych czynów o przebaczenie. Starczy jej zwłaszcza dla okrutnych tyranów w dziejach ludzkości. Św. Grzegorz z Nyssy (IV w.) i św. Izaak Syryjczyk (VII w.) głosili z całym przekonaniem nadzieję na pojednanie z Bogiem także szatana i nie zostali potępieni przez Kościół.

W wizji nowego świata ukazanej w Apokalipsie, którą kojarzymy zazwyczaj z kataklizmami i karami, czytamy, że Bóg "czyni wszystko nowe" (Ap 21,5). Naprawdę wszystko? A zdumiewające słowa, że do niebieskiego Jeruzalem "królowie ziemi wniosą swoją chwałę" (21, 24) - królowie, którzy we wcześniejszych rozdziałach są symbolem okrucieństwa i podłości? Co się z nimi stało? Musieli przejść przez wielką mękę w "jeziorze ognia", symbolu oczyszczenia. Po co w nowym świecie "drzewo życia", którego liście służą "do leczenia narodów" (22,2)? Powiedziano także, że tam "nic już nie będzie obłożone klątwą" (22,3). Co robimy ze wstrząsającym proroctwem Apokalipsy o Tym, który "przychodzi wraz z obłokami, i ujrzy Go wszelkie oko, i ci, którzy Go przebili. I opłakiwać Go będą wszystkie plemiona ziemi" (Ap 1,7)? To przecież zapowiedź powszechnej skruchy i żalu z powodu dramatu ukrzyżowania Niewinnego. Jak pojmujemy dziękczynną pieśń "wszelkiego stworzenia, które jest w niebie, i pod ziemią, i na morzu" (Ap 5,13)?

Przypisuje mi się, że neguję samo istnienie piekła i głoszę, że "piekło jest puste". W takim ujęciu pojmuje się piekło jako miejsce, a to przecież przede wszystkim stan infernalny, stan negacji czy buntu, wyrosły w samym wnętrzu istoty stworzonej. Przeciwstawiam się jedynie doktrynie wiecznego piekła w dualistycznej eschatologii, nauki o ostatecznych losach świata, wraz z jej wizją rozdartego na zawsze stworzenia Bożego.

W moim rozumieniu wieczne piekło byłoby straszliwą porażką Boga jako Stwórcy, Pedagoga, Lekarza i Zbawiciela. To byłoby również swoiste piekło dla Niego samego. Nie wierzę w to, że ludzie zbawieni mogliby cieszyć się pełnią szczęścia, wiedząc, że ktoś z ich najbliższych lub znajomych skazany jest na wieczne męczarnie. Bóg musiałby dokonać swoistej "lobotomii", czyli operacji usunięcia z pamięci zbawionych wszelkiego wspomnienia o tych, z którymi łączyło ich tak wiele w życiu ziemskim.

Ewangelia Judasza nie jest dla mnie zaskoczeniem ani zgorszeniem. Nie podważa mojego zaufania do Ewangelii kanonicznych, ich nieprzemijającej mądrości i piękna. Chrześcijaństwo kryje w sobie wielki i twórczy potencjał nadziei, którą trzeba odkrywać wciąż na nowo. Nie bójmy się tego trudu!"

[link widoczny dla zalogowanych]

lucek

zefciu/konto zamknięte

fedor

Semele

Ja czytam nawet Warszawską.

Ale chyba nie uchowała się na rynku.

Bo bez myśli innych ludzi nasze myśli nie istnieją.

Cholernie droga była. Ostatni moj zakup 8 zlotych jeszcze przed pandemią

[link widoczny dla zalogowanych]

lucek

Katolikus

Katolikus

"Wacław Hryniewicz: Kościół nie może bać się zmiany

Dominika Kozłowska i Janusz Poniewierski: Jak się Księdzu podoba papież Franciszek?

Ks. Wacław Hryniewicz: Błogosławiony człowiek. Akurat na ten czas, jaki jest teraz. Jeżeli coś jest potrzebne dzisiaj Kościołowi, to odwaga uczenia się, uczenia się od wielu środowisk i ludzi. Między Franciszkiem a Benedyktem widoczny jest kontrast: pierwszy jest duszpasterzem, drugi - uczonym. Benedykt był naukowcem, w wywiadach solidnie argumentował, publicznie dialogował z wielkimi filozofami, na przykład z Jurgenem Habermasem. Franciszek podjął dialog z założycielem "La Repubblica", lewicowym dziennikarzem Eugenio Scalfarim. Papież Franciszek mówi językiem prostym. Język Benedykta nie był tak przystępny. Myślę, że w tej zmianie jest jakiś palec Boży: oto bowiem dokonał się przełom w pojmowaniu papiestwa, pewnego rodzaju demistyfikacja. Benedykt miał odwagę zrobić to, czego nie uczynił Jan Paweł II, który nie chciał zstąpić ze swojego krzyża. Benedykt, widząc skandale w Kościele, zrozumiał, że trzeba człowieka o świeżym spojrzeniu, silnego duchem, który będzie umiał znaleźć nowe drogi i sposoby działania, będzie wychodził tam, gdzie dotychczas jako Kościół nie wychodziliśmy. Nie trzeba się bać poruszenia i zmiany w Kościele. To nie jest rzeczywistość immobilna oraz nieskłonna do poszukiwania. Novum w Kościele może być błogosławieństwem.

"Wolę raczej Kościół poturbowany, poraniony i brudny, bo wyszedł na ulice, niż Kościół chory z powodu zamknięcia się i wygody, przywiązania do własnego bezpieczeństwa" — to słowa papieża Franciszka.

Tak, on mówi językiem obrazowym, skrzydlatym, zapadającym w pamięć. Wskazują na to choćby dwa wybrane numery - szósty i dziesiąty - z adhortacji Evangelii gaudium. "Są chrześcijanie, którzy wydają się przyjmować klimat Wielkiego Postu bez Wielkanocy" (w poprawionym, oficjalnym przekładzie opublikowanym w Watykanie: "Istnieją chrześcijanie, którzy zdają się żyć Wielkim Postem bez Wielkanocy"). W języku angielskim przełożono to zdanie tak: "Są chrześcijanie, których życie jawi się jak Wielki Post bez Wielkanocy". I numer 10: "Ewangelizator nie powinien mieć cały czas grobowej miny" (w wersji poprawionej zmieniono "cały czas" na "nieustannie"). Wersja angielska: "Ewangelizator nie powinien nigdy wyglądać na kogoś, kto dopiero co wrócił z pogrzebu". Ten Franciszkowy język bardzo mi odpowiada, on trafia do ludzi. Z Evangelii gaudium właściwie przeziera cały jego program. Znajdziemy tam mnóstwo ważnych refleksji nad ekumenizmem i dialogiem z innymi religiami, nauką społeczną, nauczaniem moralnym i wychowaniem chrześcijańskim, a także praktyczne pouczenia dla duchownych, jak głosić homilie.

Gdy czytaliśmy tę adhortację, ogromne wrażenie zrobiły na nas liczne cytaty z listów biskupów z całego świata... Wyraźny znak jakiejś decentralizacji.

Najwięcej jest odwołań do Ewangelii. Był czas, że chrześcijaństwo bardzo chciało naśladować Chrystusa cierpiącego. Franciszek woła: "Nie uciekajmy od Zmartwychwstania!". Jak uciekniemy, to zostanie nam cierpiętnictwo. A tego trzeba się bać, ponieważ wówczas pojawi się ponuractwo, mina pogrzebowa, brak nadziei. Gdy w naszym myśleniu pójdziemy jedynie za św. Faustyną, to cofniemy się do Augustyna, który uczył, że większość ludzkości zostanie potępiona (massa damnata). Nawiasem mówiąc, augustynikiem jest Benedykt XVI. W encyklice Spe salvi ten papież napisał: "Mogą być ludzie, którzy całkowicie zniszczyli w sobie pragnienie prawdy i gotowość do kochania. Ludzie, w których wszystko stało się kłamstwem; ludzie, którzy żyli w nienawiści i podeptali w sobie miłość. Jest to straszna perspektywa (...). Takich ludzi już nie można uleczyć, a zniszczenie dobra jest nieodwołalne: to jest to, na co wskazuje słowo piekło". W polskim przekładzie encykliki zamiast "Mogą być ludzie" (Es kann Menschen geben...) sens wyostrzono: "Są ludzie..." Jak odnaleźć radość, gdy człowiek wierzy, że wydarzy się kiedyś coś tak strasznego i nieodwracalnego? Nie mógłbym być szczęśliwy, gdyby osoba, z którą bodaj raz piłem kiedyś herbatę, miałaby być zatracona na zawsze.

Jan Paweł II w Przekroczyć próg nadziei przypomniał o tych, którzy głosili apokastasis - od Orygenesa, Grzegorza z Nyssy aż do Hansa Ursa von Balthasara. Zachęcił teologów ("Problem jednak pozostał"!) do konfrontowania się z tradycją, która przyjęła się jako dominująca w Kościele, w odwołaniu do innych tradycji, także tej głoszącej nadzieję zbawienia dla wszystkich.

W jednej z porannych homilii papież Franciszek komentował przypowieść o sądzie nad narodami. Nie mówił o ostatecznym rozdzieleniu dobrych i złych. Skupił się na ukazaniu miłosierdzia. To jego klucz: Bóg się nie męczy przebaczając, to tylko my się męczymy proszeniem Go, aby nam przebaczył. To jest jego podejście pedagogiczne. Szukajmy nowych dróg, o których mówi wielka tradycja alternatywna. Nie czepiajmy się Orygenesa, zgoła niesłusznie potępionego 300 lat po śmierci. Rosyjski filozof Mikołaj Bierdiajew pisał nie bez powodu, że ten wielki myśliciel został potępiony "przez przedstawicieli ortodoksyjnego sadyzmu". Słuchajmy tradycji wywodzącej się od takich wielkich świętych jak Grzegorz z Nyssy czy Izaak Syryjczyk.

Wśród wielu katolików zdaje się dominować przekonanie, że większość już tu na ziemi zasługuje na potępienie. I jest nam z tą myślą dobrze. To boli.

Jak można się cieszyć, skoro Kościół ciągle uczy, że niektórzy będą potępieni i to może być twoja siostra, brat, żona, dzieci? Są tacy teologowie, zwolennicy wiecznego piekła (nazywam ich infernalistami), którzy twierdzą, że Bóg potrafi dokonać swoistej lobotomii mózgu i wtedy nie będzie się w ogóle pamiętało nawet o najbliższych. Będziemy cieszyć się Bogiem, nie czując bólu związanego z nieobecnością tych, których za życia kochaliśmy. Życie wieczne uważamy za coś niezmiennego, a przecież to jest przede wszystkim życie i prawo wzrastania. To nie zastój. Tam będziemy, jak pisał św. Paweł, "odzwierciedlać chwałę Pana (...) od chwały ku chwale" (2 Kor 3,18). Nie wykluczajmy kategorycznie pojęcia czasu przemienionego z życia przyszłego świata. Teologowie nazywają go czasem Bożym, czasem eschatologicznym, czasem radości i święta z Bogiem, w którym możliwy jest ciągły rozwój. Fascynuje mnie teologia wschodnia. Wybitny prawosławny teolog rosyjski Siergiej Bułgakow (zm. 1944) śmiało pytał: dlaczego z życia wiecznego zrobiliśmy skamielinę? To nie jest bezruch - tam jest rozwój ku nieskończonej pełni, której nigdy nie wyczerpiemy. Bóg jest tak niepojęty, że nigdy nie może nastąpić zastój w miłości, poznawaniu oraz w tym, co będziemy od drugich otrzymywać. Infernaliści twierdzą, że powinien być ścisły paralelizm między wiecznym życiem a wieczną męką. To błędne myślenie.

Wracając do adhortacji Evangelii gaudium, czy nie odnosi Ksiądz wrażenia, że bliżej nam często do postrzegania chrześcijaństwa w kluczu ascetycznym? Smakowanie życia wydaje się wtedy nie na miejscu.

Smakować życie, cieszyć się... A czy to wypada? Jezus tak cierpiał dla naszego zbawienia, a my będziemy się rozkoszować dobrym posiłkiem? Znam ludzi, którzy mówią: jak mam szczęśliwy czas, to boję się, że zaraz przyjdzie coś bolesnego. Lęk przed radością. Cała nasza edukacja, duchowość wymagają stałego trudu przemiany, innego paradygmatu. Nikt nie przeczy, że istnieje cierpienie. Nie wolno jednak zapominać o pięknie życia i potrzebie radości. Już w Pierwszym Przymierzu powiedziano: "Nie bądźcie smutni (...). Nie bądźcie przygnębieni, gdyż radość w Panu jest waszą ostoją" (Ne 8,9.10). Jeśli ostoją, to siłą, zdolnością przetrwania nawet trudnych chwil i sytuacji.

Ksiądz mówi, że trzeba się uczyć od innych, być otwartym, ale znajdą się katolicy, którzy powiedzą, że to niebezpieczne.

Na tym świecie wszystko jest niebezpieczne. Każdego daru Bożego można nadużyć albo wspaniale go rozwijać. Wiem, że w jakiejś mierze bezpieczniejsza może się wydawać pedagogia lęku i strachu. ona przez wieki dominowała, ale czy przemieniła ludzi? Czy ocaliliśmy ludzi od odchodzenia od wiary? Czy ustrzegliśmy ich przed ateizmem? Polecam lekturę niedawno wydanej książki Anny Connolly: Toksyczni święci, czyli o kulcie cierpienia w chrześcijaństwie (Warszawa 2013).

Powiada Ksiądz Profesor, że nie ustrzegliśmy ludzi przed ateizmem. Polemiści odpowiedzą Księdzu, że to owoc Oświecenia, owoc II Soboru Watykańskiego...

Wiem, że tak powiedzą. Idę któregoś dnia ulicą, z naprzeciwka idzie dziewczyna, niemalże mijamy się, a ona mówi mi prosto w twarz: "Niech będzie przeklęty Sobór Watykański ii!". Tacy ludzie, pouczeni przez fundamentalistów, uważają, że Sobór wprowadził zbyt dużo zmian, zamieszał w głowach, obudził podejrzliwość wobec tradycyjnej doktryny. Często słyszymy pytanie o hermeneutykę ciągłości czy zerwania. Sądzę, że nie może być mowy o pełnej ciągłości.

Czyżby Ksiądz Profesor sugerował, że w pewnych okolicznościach można mówić wręcz o "zerwaniu"?

"Zerwanie" rozumiem jako brak ciągłości (discontinuity), a więc jako zdecydowane odejście od pewnych głoszonych przez wieki poglądów. Wystarczy, jeśli się przyjrzymy, czego przez wieki Kościół nauczał choćby o wolności religijnej, o innych wyznaniach i religiach, o możliwości zbawienia. Sobór we Florencji głosił: możesz krew przelać dla Chrystusa, rozdać mienie swoje ubogim, ale jeżeli przed śmiercią nie znajdziesz się w Kościele rzymskokatolickim, nie możesz być zbawiony. Jaką odwagę mieli ci ludzie, żeby całe społeczności posyłać do piekła!

Niektórzy na ten wywód odpowiedzą, że wolą mieć za sobą 1900 lat niezmiennego (i nieomylnego) nauczania Kościoła niż 50 lat jakiegoś podejrzanego modernizmu.

Dlaczego zatem w dokumentach soborowych jest cytowanych tyle tekstów ojców Kościoła? To wskazuje na pewną ciągłość, ale uwzględniającą błędy popełniane w ciągu wieków. Było ich wiele, o czym świadczą przeprosiny i rozliczenie z przeszłością dokonane przez Jana Pawła II w Roku Jubileuszowym. Trzeba uczyć się na własnych błędach i umieć się do nich przyznawać, ale niestety Kościół rzadko to robił, dopiero w ostatnich latach możemy dostrzec jakąś zmianę. Już Paweł VI skłaniał się do przyznania, że Galileusz został niesłusznie potępiony, ale dopiero Jan Paweł II doprowadził sprawę do tzw. rehabilitacji, przygotowanej przez Papieską Radę ds. Kultury. W swojej deklaracji (1992) wyraził żal za błędy popełnione przez trybunał kościelny w ocenie astronomicznych poglądów Galileusza. Jan Paweł II uznał również, że Kościół przyczyniał się do prześladowania Żydów. Benedykt XVI przepraszał za nadużycia seksualne duchownych.

Podczas spotkań ekumenicznych często się mówi o learning community of Churches, "uczącej się wspólnocie Kościołów". Czy nawiązując do proroków, Jezus nie przypomniał, że wszyscy będą ludźmi "pouczonymi przez Boga", didaktoi Theou (J 6,45) - uczniami Boga, stale przez Niego pouczanymi? Status bycia uczniem - czy to nie jest najbardziej odpowiednia kategoria myślenia? Dlaczego mamy się bać tych, którzy przewodzą nam w Kościołach? oni też są nie tylko nauczycielami, ale także uczniami.

Wiemy, że jest Ksiądz Profesor jednym z sygnatariuszy "Deklaracji katolickich uczonych w sprawie władzy w Kościele". Czytamy tam między innymi, że władza ta powinna być sprawowana w sposób "uczciwy i wiarygodny, że ma być inspirowana przez pokorę i służbę, zajęta troską o ludzi, a nie regułami i dyscypliną". Czym się Ksiądz kierował, składając pod tym tekstem swój podpis? Jest w Księdzu nadzieja na jakąś zmianę?

Kierowało mną podobne przekonanie jak to, które zostało wyrażone w Deklaracji. Zostałem powiadomiony, że Sekretariat Stanu oficjalnie potwierdził, iż papież Franciszek otrzymał tekst Deklaracji wraz z listą ponad 200 sygnatariuszy. Liczę na życzliwe rozpatrzenie przynajmniej niektórych ważnych desiderata w niej zawartych. Czy nie jest to na przykład słuszny postulat, że "Kongregacja Nauki Wiary powinna być wspomagana przez międzynarodowe komisje ekspertów, którzy zostali niezależnie wybrani ze względu na ich kompetencje zawodowe"? Pytam: Dlaczego teologowie mają bać się wyroków ferowanych przez tę Kongregację? Czy teolog musi bać się również swego przełożonego lub biskupa?

Biskup jest strażnikiem ortodoksji, tym, który prowadzi do prawdy...

O nie, to przede wszystkim Duch Święty będzie nas prowadzić. Czy mentalność strachu nie paraliżuje? Czy nie zamyka pewnych dróg w rozumieniu Ewangelii? Ewangelia, i to czterokształtna, jest swoistym cudem. Nie jedna percepcja, nie jedne oczy widziały Jezusa. Ewangelia uczy, że trzeba być stale otwartym na inspirację, która pochodzi od kogoś innego, kto zdołał uchwycić Prawdę od innej strony, może lepiej niż my. Ludzkie poznanie jest selektywne, zawsze z konkretnej perspektywy, z morza wydarzeń zapamiętujemy to, co akurat nas dotyczy. Jedni ewangeliści zapamiętywali pewne pouczenia i fakty, inni co innego. Trzeba się uczyć. Ewangelia jest cudem bycia uczniem. A czy to nie jest najważniejsze w Kościele? Być uczniem Jezusa to być uczniem wielokształtnej Ewangelii. Jezus mówi: "Ja jestem drogą i prawdą" (J 14,6). Prawda i droga tuż obok siebie. Droga do prawdy musi pozostać właśnie drogą. Jesteśmy tylko uczniami. Uczeń musi być pokorny i umieć się poprawiać. To zupełnie zmienia paradygmat naszego podejścia do prawdy.

Dlaczego teraz papież Franciszek tak chętnie nawiązuje do synodalności, do prawosławia? Bo synodalność to jest coś więcej niż kolegialność biskupów. Syn odos - droga razem z innymi. Razem do prawdy. Prawda jest symfoniczna, nie można zobaczyć jej jednym okiem, a nawet parą oczu, trzeba wielu par, żeby zobaczyć lepiej i mieć odwagę korygować jednostronności. Taka jest nasza droga do Boga. Stale będziemy ludźmi w drodze. Dlaczego pojęcie pielgrzymującego Ludu Bożego pojawia się w konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen gentium? Dlaczego kategoria pielgrzymowania jest taka ważna? Dlaczego ci wszyscy, którzy krzyczą, że Sobór wprowadził tyle błędów w Kościele, nie zastanawiają się nad tym, iż jesteśmy tylko pielgrzymami? Czy nie byli mądrzejsi ci średniowieczni mędrcy, którzy mówili, że artykuł wiary jest "percepcją prawdy zdążającą do niej samej?". To jeszcze nie jest pełna rzeczywistość prawdy. Trzeba mieć odwagę stale się uczyć. Tymczasem często, jak ktoś trafnie zauważył, bardziej respektujemy nie Christianity, chrześcijaństwo, ale churchianity. Nie wiem, jak to wyrażenie przetłumaczyć na polski. Może "kościelniaństwo", rozumiane jako rozrost instytucji kościelnych? Bardziej czcimy te instytucje niż to, co jest samym rdzeniem Ewangelii Chrystusa, której stale musimy się uczyć. I to uczyć się także od tych, którzy Chrystusa poszukują. Intelektualna uczciwość jest bardzo potrzebna Kościołowi.

To bardzo piękne, co Ksiądz mówi, ale wyobraźmy sobie księdza, który ujmie się za ks. prof. Hryniewiczem — i już ma kłopot. Zechce na sympozjum naukowe zaprosić kogoś, kto nie jest mile widziany przez biskupa — i znów ma kłopot. Powie coś w telewizji, w mediach — i od razu grozi mu zakaz wypowiadania się albo przynajmniej niechęć części społeczności Kościoła. Gdzie ta wolność?

"Chrystus wyzwolił nas ku wolności" - jakże ważne słowa apostoła Pawła (Ga 5,1). To jest pewien dar Boga, wywodzący się z Jego własnej wolności. Jesteśmy stworzeni na obraz i podobieństwo Boga. Za mało bierzemy pod uwagę ten ikoniczny wymiar każdego człowieka. To jest ta iskra Boga, o której mówili chasydzi. Wolność jest czymś z Boga. oczywiście tej wolności można nadużyć. Można podejmować decyzje, które prowadzą w złym kierunku. Ale jest to dar, który trzeba trzymać w rękach i z pewnym drżeniem zastanawiać się, co ja mogę z nim zrobić. Do wolności trzeba wychowywać, trzeba się jej uczyć. Ks. Józef Tischner pisał o "nieszczęsnym darze wolności". Jestem skłonny mówić raczej o "szczęsnym darze" wolności. To szczęsny dar, tylko trudny. Gdyby Bóg uważał, że to jest dar nieszczęśliwy, nie odważyłby się nam go dać. Jeżeli ktoś ma władzę, to jego wolność wydaje mu się niemalże równa Boskiej wolności. Znam hierarchów, którzy potrafili powiedzieć: "Ja mogę księdza wdeptać w ziemię". Albo: "Ksiądz wie, że mam długie ręce, które sięgają daleko?". Kiedy jeden z teologów ujął się przed laty za mną publicznie w pewnym piśmie, to go biskup wezwał i zapytał: "Księże, czy ksiądz chce sobie zepsuć karierę?".

Papież Franciszek sam przyznaje, że jako prowincjał jezuitów bywał czasem apodyktyczny, postępował niekolegialnie. Dziś mówi: "ja także jestem grzesznikiem". Trzeba nam zacząć posługiwać się takim językiem. Myślę, że w Kościele jest za dużo udawanej lojalności. A co papież Franciszek robi z karierą? Uderza w kościelne karierowiczostwo. W rozmowie z Eugenio Scalfarim przyznaje: jest w Kościele narcyzm. Czym jest dworactwo w Kościele? Z urzędnika w kurii trzeba koniecznie zrobić biskupa i arcybiskupa? A po co? Czy nie mogliby tam być zwyczajni ludzie? Kobiety i mężczyźni? Wolność można zastraszyć. Ona ma różne rejestry... Co jest jej granicą? Jak daleko można się posunąć? Jak być posłusznym? Kiedy miałem kłopoty z Kongregacją Nauki Wiary, pewien wysoko postawiony duchowny dowodził, że najwyższą cnotą w Kościele jest posłuszeństwo.

Najlepiej, żeby było ślepe.

To jest nieszczęście. I to, że potem przełożeni nabierają atrybutów boskich, potrafią człowieka w imieniu Pana Boga poniżyć, rozdeptać, zniszczyć, zdruzgotać. Ja wtedy pytam: czy Ewangelia postawiła posłuszeństwo na pierwszym miejscu? owszem, Jezus jest posłuszny ojcu. Tylko on był Mu tak bezgranicznie posłuszny. Bóg nikogo nie skrzywdzi.

W Kościele słyszy się często, że przez przełożonego przemawia Bóg...

Ale czy on sam posłuchał Pana Boga do końca? Czy jest pewny, że przez niego przemawia Bóg? Czy to jest tylko jego własna percepcja w danej chwili, w danej sytuacji? Mówię wtedy: słuchajmy Ewangelii. Wiem, że Jezus jest dla nas przykładem posłuszeństwa, uległości ojcu. Ale to jest posłuszeństwo radosne, mimo że Jego los będzie tak trudny. on musi pójść do końca, jak Dobry Pasterz oddać swoje życie "za owce" (J 10,15). Po co? ojciec każe Mu spełnić zbawczą misję, aby uzdrowić ludzkość. Tu dochodzimy do wolności. Całe rozumienie odkupienia, ocalenia, zbawienia ma przeobrazić ludzką wolność, a nie zdruzgotać i zniszczyć. Bóg nie posługuje się przemocą. on przyciąga, zaprasza, pociąga na różne sposoby, aby wolność wychować, przemienić i ją ocalić, żebyśmy nie podejmowali tragicznych decyzji, które zniszczą nas samych i innych. To nie obrażony Bóg ojciec wydał Jezusa na śmierć, aby dać się w ten sposób, za cenę krwi, przebłagać. Jezus nie jest ofiarą dla zadośćuczynienia Bogu za grzechy świata. Jeżeli już chcemy posługiwać się kategorią ofiary, powiedzmy na odwrót: to on, Jezus, jest ofiarą złożoną przez Boga ojca "dla nas i dla naszego zbawienia" (słowa z Credo nicejsko-konstantynopolitańskiego).

Owszem, są w historycznych księgach Starego Testamentu teksty okrutne i przerażające. Wiele z nich mówi o nakazie Boga, aby Izraelici wytępili podbijane ludy Kanaanu, zabijając przede wszystkim mężczyzn. Czasem był to nakaz oszczędzenia jedynie kobiet, dzieci i trzód, traktowanych jako łup wojenny (zob. Pwt 2,31-34; Joz 7,16; 10,40; 20,13-14). Lepszy jest już los kamienia, drzewa lub zwierzęcia niż człowieka! Za nieposłuszeństwo trzeba było ponieść karę (zob. 1 Sm 15,3.10-26). Bibliści wyjaśniają, że są to jedynie późniejsze interpretacje, inspirowane prymitywną jeszcze wizją Boga plemiennego. Trzeba tego rodzaju teksty właściwie rozumieć jako pewien bohaterski epos stworzony przez człowieka. orygenes pisał: "Wstydzę się (erubesco!) powiedzieć i przyznać, że Bóg nadał takie prawa. Bo wtedy bardziej szlachetne i bardziej rozumne są prawa ludzkie, na przykład Rzymian, Ateńczyków, Lacedemończyków" (In Leviticum vii,5).

Pewien mądry ksiądz powiedział kiedyś, że wprawdzie przełożony bywa czasem głupi, ale w perspektywie ostatecznej ma zawsze rację, jest głosem Boga. Znamy ludzi, którzy poradziliby Księdzu Profesorowi: włóż swoje poglądy do kieszeni, poczekaj 500 lat, jeśli one są prawdziwe, to wypłyną.

Tylu ludzi już czekało tych 500 lat i więcej. Św. Teresa z Avili, kiedy ją zapytano, kogo należy słuchać: świątobliwego spowiednika czy dobrego teologa, odpowiedziała: dobrego teologa. Pobożność jest dobra, ale można być pobożnym głupio. Można zniszczyć samego siebie taką pobożnością i doprowadzić się do choroby psychicznej. Posłuszeństwo powinno się kierować dialogiem. Posłuszeństwo w dialogu - to posłuszeństwo naszych czasów, gdzie jest respekt dla osoby ludzkiej, gdzie szanuje się prawa człowieka. Czy z niektórymi przełożonymi da się dialogować? Gdy otrzymałem upomnienie od Kongregacji Nauki Wiary, to najpierw mój polski prowincjał zalecał mi, abym wycofał się ze swoich wypowiedzi. Posłuszeństwo kazałoby mi to zrobić i zamilknąć. Powiedziałem: nie. Nie nalegał. Musiałbym wówczas przekreślić swoje 40 lat w służbie ekumenii. To samo dotyczy mojej nadziei powszechnego zbawienia. Mam wyrzec się wolności wyboru i pójścia za świętym Grzegorzem z Nyssy, Izaakiem Syryjczykiem oraz innymi wielkimi postaciami w dziejach chrześcijaństwa?

Święci Wschodu i Zachodu miewali zresztą różne poglądy. Ich nauka nie jest bynajmniej monolitem. Jedni głosili wieczność piekła, drudzy nadzieję na powszechne zbawienie. Można z łatwością przeciwstawić jednych drugim. Istnieje w tradycji chrześcijańskiej wyraźny konflikt interpretacji. W Apokalipsie siedmiokrotnie powtarza się wołanie: "Ten, kto ma uszy, niech usłyszy, co Duch mówi do Kościołów" (Ap 2-3). Czy rzeczywiście słuchamy, co On mówi do Kościołów dzisiaj, tutaj i teraz? Według iv Ewangelii, Jezus zapewniał, że to Boży Duch, "Ten Przywoływany na Pomoc" (Pardklitos) jest naszym orędownikiem, Wspomożycielem i obrońcą: "on zaś, gdy przyjdzie, przekona świat co do grzechu, sprawiedliwości i sądu" (J 16,8). Zapewniał również, że poprosi ojca, a on "da wam innego Orędownika" (J 14,16). "Innego", a więc sam także jest takim Parakletem, orędownikiem i Wspomożycielem. Nie bez powodu tradycja wschodnia nazywa Jezusa Miłośnikiem ludzi (phildnthropos, ćelovekolubiec). Pomniejszył i uniżył samego siebie po to, żeby pociągnąć i przeobrazić ludzką wolność.

To jest niesłychany paradoks przekraczający prawa ludzkiej logiki. Wzór postępowania na wszystkie czasy. Kim my jesteśmy w obliczu tych wielkich spraw, jeśli nie uczniami tylko? Uczmy się! Jeśli biskup jest uczniem, to jest również uczniem swojej wspólnoty. Papież Franciszek w Evangelii gaudium przypomina o istnieniu ekumenicznej idei "hierarchii prawd" (Dekret o ekumenizmie, 11). Zważajcie na to, co jest najważniejsze, a co mniej ważne; co jest rdzeniem naszej wiary, a co jest peryferyjne. Nie wolno tych rzeczy stawiać na tym samym poziomie. W przeciwnym razie łatwo zniekształcić samą istotę chrześcijaństwa.

Zgoda, pytanie jednak, jak ta hierarchia wygląda. Które prawdy są w centrum, a które na peryferiach?

Opisują ją wczesne dogmaty o Chrystusie i Trójcy Świętej. Sam rdzeń jest więc chrystologiczno-trynitarny. Taka jest też podstawa przynależności do Światowej Rady Kościołów -wiara w Jezusa Chrystusa jako Zbawiciela i wiara w Boga, który jest Trójcą osób: ojca, Syna i Ducha Świętego. To tajemnica nieprzenikniona dla ludzkiego umysłu. Pewnie do końca dziejów toczyć się będzie na ten temat trudny dialog chrześcijan z judaizmem oraz islamem. Istnieje hierarchia prawd dogmatycznych, ale i ewangelicznych. Co jest najważniejszą życiową prawdą Ewangelii? Przykazanie miłości, "nowe przykazanie" (J 13,34). Spójrzmy w świetle tego przykazania na dzieje chrześcijaństwa. Czy widziano bliźniego w oponencie, także w heretyku? Niszczono heretyków i schizmatyków, palono, topiono w morzu. Czy trzeba było aż tak? Czy to jest właściwa droga? Wierzę w to, że dojrzewa powoli nurt większej mądrości w Kościele. Boży Duch wyzwala ze zniewoleń i prowadzi do prawdy. Wciąż popełniamy błędy. Stąd soborowe hasło ustawicznej reformy w Kościele: Ecclesia semper reformanda. Ileż razy zaczynano już reformę od góry! Najczęściej były to wysiłki bezskuteczne, niezakorzenione w mądrości Ewangelii. Nie sięgały one w głąb świadomości chrześcijańskiej.

Dzisiaj słyszymy wołanie o zreformowanie niewydolnych struktur kościelnych. Chwała papieżowi Franciszkowi, że piętnuje ceremoniał dworski i karierowiczostwo. Chce słuchać głosu wszystkich kontynentów. Mówi o sobie jako o "biskupie Rzymu". Nie szafuje słowem "papież". Zdaje sobie sprawę z tego, że Kościół rzymskokatolicki stał się w ciągu wieków jednym wielkim scentralizowanym patriarchatem zachodnim, w przeciwieństwie do patriarchatów wschodnich. Czy nie można pomyśleć o innych strukturach kościelnych w postaci wielu patriarchatów? Byłby to krok wielce znaczący także dla pojednania chrześcijan. Chrześcijaństwo jest rozbite na tysiące Kościołów i Wspólnot chrześcijańskich. Światowa Rada Kościołów już liczy ponad 350 Kościołów.

Czy nauczanie papieża Franciszka będzie pomocne także dla innych Kościołów? Razem szukajmy lepszego - ultra chrześcijaństwa. Tylko dialog jest drogą, choć to droga trudna i wymagająca nawrócenia Kościołów ku sobie nawzajem. Franciszek mówi w Evangelii gaudium o "nawróceniu papiestwa". Do refleksji skłania niedawna wypowiedź kardynała Kurta Kocha, przewodniczącego Papieskiej Rady ds. Jedności Chrześcijan, że dzisiaj widać mniejszą bliskość między Kościołami niż w początkach ruchu ekumenicznego, a nawet niż 50 lat temu, przed ii Soborem Watykańskim. Dzielą nas coraz bardziej zagadnienia bioetyczne, problem święcenia kobiet oraz ich awansu do posługi biskupiej, kwestia homoseksualizmu i błogosławienia par homoseksualnych. Jakże to trudna sytuacja!

Wróćmy jeszcze do osoby papieża Franciszka. Jak Ksiądz sądzi, co on zmieni w Kościele?

Prawdę rozumie się i rozumem, i sercem. Chodzi o poznanie serdeczne. Myślę, że papież Franciszek ma w sobie dużo poznania serdecznego. Zdradza to jego cały styl bycia, pełen ludzkiego ciepła oraz spontanicznej serdeczności. To widać na jego twarzy. Jego przyjazne i życzliwe gesty nie są wymuszone. Nie bez powodu "Time" ogłosił go człowiekiem roku. Słuchanie głosu Bożego Ducha to również słuchanie innych ludzi, także niewierzących. Dobrze, że Franciszek słucha artystów, naukowców i zwykłych ludzi. Słucha też głosu kobiet. Jak już o tym wspomniałem, udzielił wywiadu niewierzącemu dziennikarzowi Eugenio Scalfariemu.

Błogosławię Cię, Franciszku, za to, że dialogujesz z niewierzącymi. Rozmowa ze Scalfarim jest serdeczna. Jeden drugiego nie chce nawracać, ale głębiej poznawać siebie i świat. Franciszek uczy rozmawiać z niewierzącymi w ludzki, ciepły i przyjazny sposób. Scalfari na koniec wywiadu wyznaje: "Wasza Świątobliwość, jesteś naprawdę osobą wielkiej wiary. osobą dotkniętą przez łaskę, inspirowaną pragnieniem ożywienia pastoralnego i misyjnego nastawienia Kościoła - Kościoła odrodzonego, a nie pogrążonego w doczesności (una Chiesapastorale, missionaria, rigenerata e non temporalistica). Ale po sposobie, w jaki przemawiasz, i z tego, co rozumiem, jesteś i będziesz papieżem rewolucyjnym. W połowie jezuita, na pół »człowiek Franciszka« - połączenie, jakiego chyba nigdy dotąd nie widziano!". I jeszcze cytat z wywiadu Franciszka dla "La Civilta Cattolica". To odpowiedź na pytanie, czy w świecie pogrążonym w kryzysie powinniśmy być optymistami: "Nie lubię używać słowa »optymizm«, ponieważ mówi o pewnym zachowaniu psychologicznym. Lubię natomiast używać słowa »nadzieja«, o której można przeczytać w (...) 11. rozdziale Listu do Hebrajczyków. (...) [Nadzieja] Jest cnotą teologiczną, a więc z definicji darem Boga, którego nie można zredukować tylko do ludzkiego optymizmu. Bóg nie defrauduje nadziei, nie może zanegować samego siebie. Bóg cały jest obietnicą".

Dobrze, papieżu Franciszku! Niech Cię błogosławi Najwyższy Pan dziejów, idź tą drogą! To jest droga ewangeliczna, szczery duch profetyzmu. Nie sprawdzimy namacalnie, że to Duch Święty przemawia przez człowieka. Pokażą to dobre owoce. Okazji do prawdziwie ekumenicznego dialogu będzie w najbliższym czasie wiele. W 2014 r. minie 1000 lat od usankcjonowania przez Benedykta viii zachodniego dodatku Filioque w Credo. Jeżeli papieżowi Franciszkowi nie zabraknie odwagi, to wrócilibyśmy do pierwotnego tekstu Credo bez Filioque. To byłby krok milowy w dialogu z prawosławiem. Czy podejmie takie ryzyko? Nie wiem. Za dwa lata przypada 600-lecie spalenia na stosie Jana Husa w czasie Soboru w Konstancji (6 lipca 1415). Czy ze strony Papieża pojawi się jakiś gest, który przybliży chrześcijan do rehabilitacji tego reformatora? W 2017 r. minie 500 lat od początku Reformacji Marcina Lutra. Przed nami wielkie dziejowe rocznice. Co będzie? Nie wiem. Może nie oczekujmy od razu zbyt wiele."

[link widoczny dla zalogowanych]

Semele

Ciekawy fragment:
Wiara i nadzieja nie powinny ranić
Tym, co odpycha od wiary i nadziei, zwłaszcza ludzi młodych, to nadmierna pewność siebie i nietykalność ludzi wierzących. Jak mówił Edelman, dotknąć ich, to zaraz się obrażają. Autentyczna wiara i nadzieja nie ranią innych. Nie mam powodu ani prawa, by zarzucać niewierzącym ślepotę, brak zmysłu Boga. Moja wiara w Jego istnienie nie daje mi podstaw do poczucia wyższości. Leszek Kołakowski pisał: „Wiara jest prawomocna, niewiara jest prawomocna. Nie są to jednak dwa sprzeczne korpusy doktrynalne, dwa zbiory twierdzeń, ale raczej przeciwstawne postawy umysłowe i moralne. Mniemam, że obie są potrzebne naszej kulturze”.
Bóg jest i pozostanie niepojęty. Jest Bogiem, który ukrywa swoje oblicze. Niepojęte są dla żyjących na ziemi również Jego obietnice dotyczące zapowiedzi przyszłego świata. Biblijne zapowiedzi nowych niebios i nowej ziemi pozostaną w sferze nadziei i wielkiego milczenia. Boga czci się także milczeniem. Człowiek nadziei ma wyostrzone poczucie wielkiego dystansu pomiędzy tym, co mówimy, a samą rzeczywistością ostateczną. Chrześcijanin wierzy, że Bóg wszedł w trudy i zmagania ludzkich dziejów, jest obecny w osiągnięciach ludzkiego geniuszu. Jest nie tylko „coś”, nie tylko siła, ale jest „Ktoś”.
Ludzie średniowieczni mówili: Ubi amor, ibi oculus – gdzie miłość, tam oko. Pascal pisał przejmująco o roli serca. „Zdumienie stawia nas wobec pytań ostatecznych, które nigdy nie przestaną nawiedzać naszych myśli i serc. To te pytania decydują o tym, czy religia jest czymś żywym i ważnym w życiu człowieka”. To właśnie mądrość czyni człowieka uważnym także w sprawach religii, która nie poddaje się tylko prawom ścisłej logiki. Jest także sferą tego, co niewyrażalne. Mamy tak podstawowe pojęcia, jak wiara, dobro, prawda, piękno, nadzieja, miłość, mądrość, zbawienie – one przekraczają granice definicji słów, to są słowa pierwotne, mające coś z boskości. Nie dziwmy się, że dzięki samemu rozumowi nie potrafimy znaleźć odpowiedzi na pytania ostateczne. Pozostaje nam racjonalnie zaufać mądrości zdumienia, mądrości wiary i nadziei, mądrości umysłu i serca.
Wierzę, że świat odsyła nas do czegoś, co jest poza nim – do ukrytej w nim prawdy, do niewidzialnego sensu i celu. Ten sens i cel jest zazwyczaj tylko dyskretną aluzją rzeczywistości widzialnej w kierunku ukrytego znaczenia, leżącego poza zasięgiem bezpośredniego doświadczenia i pojmowania. Właśnie ta dyskrecja, cichość i niepozorność tej aluzji sprawiają nam tak wiele trudności w wierze. Prorok Eliasz przekonuje się, że Bóg nie jest ani w żywiołach wichru, ani w trzęsieniu ziemi, ani w ogniu, ale w szmerze łagodnego powiewu (1 Krl 19, 11-13).
Kto zastanawia się nad tymi sprawami, dochodzi do przekonania, że źródłem najgłębszych intuicji nie jest samo dyskursywne myślenie, ale przede wszystkim odczucie niezwykłości, zdumienia (o którym mówił także ateista Dworkin), wrażliwość na tajemnicę, świadomość istnienia tego, co niewyrażalne. Nie można poznać głębokiej prawdy naszego życia bez racjonalnej ufności w istnienie tajemnicy. Dojrzała wiara to trwanie przy tajemnicy większej niż my sami. Cierpliwe trwanie.

Ks. WACŁAW HRYNIEWICZ (ur. 1936) jest emerytowanym profesorem teologii KUL, ekumenistą, znawcą teologii prawosławnej. Należał do Międzynarodowej Komisji Mieszanej ds. Dialogu Teologicznego między Kościołem rzymskokatolickim a Kościołem prawosławnym. Wydał ponad trzydzieści książek, w tym „Nadzieję zbawienia dla wszystkich” (1989), która wywołała najpoważniejszą dotychczas dyskusję w polskiej teologii. Laureat Medalu św. Jerzego. Stale współpracuje z „Tygodnikiem Powszechnym”. Powyższy tekst jest skróconą wersją wykładu wygłoszonego 10 maja w Krakowie w ramach Copernicus Festival.
[link widoczny dla zalogowanych]

Katolikus

Fragment. Całość w linku.

Michał Dyszyński

Semele

Katolikus cytuje:

Katolikus

Michał Dyszyński

Katolikus

[link widoczny dla zalogowanych]

W jednej z modlitw prosi Boga, by sam był przewodnikiem dla jego umysłu, by go odnawiał i przemieniał. Nie można prawdziwie modlić się do Boga przy pomocy "nieczułych słów", wypowiadanych samymi wargami. Modlitwa idzie w parze z "pokorą serca i skruchą umysłu" (8). Wymaga skupienia i milczenia

Jest to Bóg ukryty, ale bliski dla każdego i niosący pomoc w każdej potrzebie. Nie brzydzi się On grzesznymi ludźmi, skalanymi wszelkiego rodzaju grzechami. Wręcz przeciwnie, to On sam ocala ich od wszelkiego zła.

Sam Chrystus jest "chwalebnym Przybytkiem" (6) wiecznego Boga, drogą do Jego poznania, największym objawieniem Jego mocy i mądrości. To On stał się człowiekiem, aby odnowić wszystkich przez swoje dobrowolne zjednoczenie z naturą ludzką.

Zdumienie prowadzi do wyzwolenia i wewnętrznej przemiany. Aby wyrazić to wszystko, Izaak sięga do metafor związanych z wodą i z ogniem. Zarówno woda, jak i ogień są symbolem oczyszczenia. Nie bez powodu, zaraz w następnej modlitwie, nazywa on Chrystusa "Uwolnicielem naszej natury" (20). Prosi Go, by uwolnił go przede wszystkim od "ukrytych więzów", zniewalających wnętrze człowieka.

Modlitwa Izaaka jest owocem wrażliwego serca, wnikliwego umysłu i twórczej wyobraźni. Potrafi zwracać się do Boga z całą prostotą i zaufaniem, na jakie zdobyć się może tylko wiara dojrzała i wypróbowana.

Zwroty do Boga cechuje bezpośredniość i teologiczna głębia. Mistyk nie waha się przed określeniem Boga przy pomocy zaimka "mój". Nie ma w tym żadnej chęci zawłaszczania. Jest raczej poczucie osobistej więzi, pełnej czci, a równocześnie intymnej i niepowtarzalnej

Jego modlitwy i pouczenia dają wierzącemu nadzieję na ostateczne zwycięstwo Bożego dobra i piękna.

Katolikus

Katolikus

Katolikus

Stanisław Obirek nt. apokatastazy i poglądów ks. Hryniewicza.

https://youtu.be/dAk_0yUhDHs?si=JJqoaOupvsH9IQvz

Andy72