ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Opis wielu religii chyba dość ładnie modeluje się za pomocą konceptu naiwnego teizmu. Oczywiście zapewne ateiści powiedzą, że pewnie każdy teizm jest naiwny. Ja tak nie uważam, ale nie da się ukryć, że spora część religii, jakie powstały i trwają na świecie ma w sobie zaskakująco duży pierwiastek naiwności, wręcz prymitywizmu, czy z jeszcze innej perspektywy - pogaństwa.

Pomyślałem sobie, że dla wielu rozważań dobrze byłoby zdefiniować cechy teizmu naiwnego. To nieźle porządkuje rozumowania związane z religią.

Co uważam za naiwny teizm?
- Ano chyba głównym wyróżnikiem naiwnego teizmu przekonanie, że Bóg jest takim drażliwym tyranem, który bardzo zirytował się na podległych mu ludzi, gdy są po prostu nieposłuszni.
Kolejną cechą naiwnego teizmu jest wiara, że istniejący stan przekonań na temat Boga, religii, jaki występuje w danej grupie wyznaniowej, powinien być broniony wszelkimi możliwymi metodami, czyli że rozwój myśli filozoficzno - religijnej jest czymś z gruntu złym, bo podstawową cnotą osoby wierzącej jest skupienie się maksymalne na jakichś antycznych źródłach i nie robienie nic "niebezpiecznego". Naiwny teizm broni się więc, wszelkimi znanymi mu metodami przed rzeczami nowymi - zarówno w łonie samej religii, jak i w otaczającym świecie.
Naiwny teizm jest zapatrzony w historię i w starość. Jest wyznaniem z natury gerontologicznym. Starzy ludzie tam rządzą zarówno duchowo, jak i intelektualnie, za cnotę uważane jest nie być młodym. Bo młodość to z jednej strony nieokrzesane emocje i pragnienia, a z drugiej skłonność do robienia rzeczy nowych. To są - według naiwnego teizmu - właściwie dla najważniejsze grzechy człowieka (trzecim jest brak posłuszeństwa). Naiwny teizm jest WEWNĘTRZNIE PRZESTRASZONY - wszystkim: światem, ludźmi, a na pewno też samym Bogiem, który - jak to się w tym podejściu sądzi - jest po prostu tyranem (choć, jak to u tyranów bywa, lubi być nazywany pozytywnymi, życzliwymi słowami).
Naiwny teizm nie wierzy w prawdę rozumianą jako (samo)zgodność ujęć, rozumowania, odczuwania, lecz w "prawdę" zaprzeczania temu co nowe. Dlatego naiwny teizm nie lubi zbytnio filozofować, jeśli już, to robi to pacyfikując "nadmiar" wolności w myśleniu, bojąc się owej wolności, prześladując ją na każdym kroku.

Właściwie nie dziwię się ateistom, że religia im się nie podoba. Zwykle widzą ją oni właśnie jako taki naiwny teizm. Ale przecież nie każdy teizm jest naiwny. A właściwie to PRAWDZIWY TEIZM NIE JEST NAIWNY. Tyle, że aby wyjść z naiwności (teizmu, ale nie tylko jego) trzeba przejść przez mocno niebezpieczną strefę, przez barierę jaką stawiają umysłowi złudzenia, nieopanowane emocje, nadmierna pochopność w sądzeniu, a przede wszystkim intelektualno-duchowe lenistwo.

mat

Moim zdaniem teizm przestałby być naiwny tylko wtedy kiedy zrezygnowałby z antropomorfizacji, który zbyt trąci ludzką megalomanią, dodatkowo w perspektywie ogromu Wszechświata dodaje mu infantylizmu.

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Wracając do sprawy naiwnego teizmu.
Naiwny teizm wierzy, że wystarczy o pewnych problemach, pewnym rodzaju zła nie mówić, a owo zło, czy problem się nie wydarzy.
Naiwny teizm wierzy, że wystarczy głośno deklarować to, co by się chciało, aby było, aby to się zdarzało. W szczególności naiwny teizm wierzy w wielką moc instytucji chroniących wiarę. I choć takie instytucje jakoś się przydają, to w istocie nie one (najbardziej) chronią wiarę w ludziach. Jednak naiwny teizm właśnie w instytucjach widzi podstawową moc dobra. Tym samym naiwny teizm lekceważy OSOBOWĄ moc ducha i więź (religio - znaczy więź) jaka łączy człowieka z Bogiem.
Naiwny teizm w pewnym stopniu dostrzega to, że życie jest próbą, ale jednocześnie ten teizm nie chce dostrzec tego wymiaru próby, któremu podlegają społeczności, prądy, a także instytucje. W jakiś szczególny sposób dał temu wyraz teizm chrześcijański - w Biblii - w ofierze Jezusa, dokonanej na rozkaz tej właśnie instytucji i tych ludzi, którzy stali na straży religii, dobra, wiary w Boga. To starszyzna religii żydowskiej skazała Jezusa na śmierć, a posłuszni religii wierni - ludzi krzyczeli "na krzyż z nim". Bo naiwny teizm bardziej wierzy w lojalność instytucjom, niż SAMODZIELNE ROZPOZNANIE BOGA, wynikające z WIĘZI Z NIM. Tak było kiedyś i tak jest dzisiaj, gdy w większości ludziom walka dobra ze złem jawi się jako starcie dobrych i złych INSTYTUCJI.
Oczywiście ja nie twierdzę, że instytucje - wszystkie jakie są - miałyby być identyczne pod względem dobra i zła. Tak nie jest - to znaczy instytucje bywają lepsze i gorsze, niektóre są złe w dużym stopniu, inne w większości chyba dobre. Twierdzę jedynie, że ślepa ufność instytucjom degraduje duchowość - bo człowiek musi w swoje zbawienie włożyć przede wszystkim WŁASNĄ MOC, czyli nauczyć się SAM ROZPOZNAWAĆ ścieżki dobra i zła, a nie zdać na osąd autorytetów. Nawet dobra w większości instytucja, jeśli zbyt zawładnie umysłem swoich wiernych, jeśli przyblokuje w ten sposób samodzielność (czyli prawdziwość w tym osobowym sensie) myślenia i rozpoznawania, będzie w istocie stała na przeszkodzie rozwoju duchowego tych wiernych, czyniąc ich bezwolnymi, duchowo pustymi.

Co z tego wynika?
Na pewno dwa wnioski - paradoksalnie wyglądające na ze sobą częściowo sprzeczne:
1. nie należy się spodziewać, że jakakolwiek instytucja religijna, będzie robić to w sposób doskonały. Gdyby taką doskonałość osiągnęła, to samodzielna droga człowieka do Boga zostałaby przesłonięta doskonałością instytucji. Tak więc niedoskonałości instytucji religijnych należy w pewien sposób traktować jako dobro i dar zsyłane wiernym. Bóg nie potrzebuje na tym świecie zbyt doskonałych obrońców instytucjonalnych, bo to jest sprzeczne z zasadniczym celem posłania ludzi na ten świat. W tym sensie instytucji religijnym nie wolno nam zbytnio akceptować, ufać im do końca.
2. instytucjom religijnym musimy jednak WYBACZYĆ ich niedoskonałość, potraktować jako konieczność, pogodzić się z tym, że w zdobywaniu Boga jesteśmy jednak w dużym stopniu sami. W tym sensie powinniśmy zaakceptować jednak owe instytucje - one takie (niedoskonałe) są, jakie być muszą! Oczywiście taka akceptacja dla owych instytucji nie jest absolutna, nie jest ślepa, tylko warunkowa. Ale też i odrzucenie całkowite instytucji z powodu jakichś widocznych niedoskonałości, jest błędem.

Naiwnemu teizmowi jest więc szczególnie trudno zrozumieć zaakceptować ZASADĘ WYBACZANIA.
Naiwny teizm woli (złudną) jasność i niepodważalność rygorów moralnych i taki naiwny teizm chętnie by karał, bo "powinien być porządek", albo też "powinna być sprawiedliwość", czyli za dobre nagroda, a za złe kara. I chyba każdemu do pewnego stopnia umysł "wykręca się" wewnętrznie, gdy brak jest nagrody i dobra dla kogoś wartego owej nagrody, a jednocześnie, gdy zło nie spotka się z karą. Nie bardzo wiadomo, jak takie coś zaakceptować. Także z ateistycznego punktu widzenia coś takiego może wydać się nienaturalne. A jednak...
a jednak wybaczanie ma wyższy priorytet niż sprawiedliwość. Oczywiście pod jednym warunkiem - szczerego żalu winowajcy, jego pragnienia zmiany zła, zastąpienia tego zła dobrem.

wujzboj

W ogóle nie ma innej metody opisu czegokolwiek niż antropomorfizacja. I dlatego słowa tego używa się w praktyce głównie do oznaczania dość kuriozalnych wyobrażeń, bliskich jabłuszkom z oczkami, noskiem i uszkami; gdyby bowiem tego nie robić, słowo to byłoby mało użyteczne, gdyż równoważne opisowi, różniące się od niego tylko brzmieniem oraz narzucającymi się skojarzeniami. Ale innej metody opisu nie ma, gdyż jesteśmy ludźmi i wszystko postrzegamy z ludzkiego punktu widzenia.

Zarzut antropomorfizacji postawiony przez mata idei Boga osobowego jest więc zupełnie chybiony. Można krytykować ideę Boga jako istoty dowolnie przewyższającej swoimi możliwościami każdego człowieka, , ale to zupełnie inna historia

Michał Dyszyński

Piotr Rokubungi

Michał Dyszyński

To ja jeszcze o tym naiwnym teizmie.

Teizm naiwny, jakim go najczęściej spotykamy, to teizm małej wiary i braku konsekwencji. W naiwnym teizmie, choć ludzie wierzą, że to Bóg ostatecznie zwycięża, pokonuje zło, to wierzą tak jakby nie do końca. W każdym razie ludzie wierzący naiwnie są przekonani, że Bogu trzeba...
... dać trochę for w tym starciu z diabłem. Te fory, które się według nich Bogu "należą", to udawanie że coś jest inne, niż ewidentnie widać, jeśliby miało zagrozić jakimś wyobrażeniom na temat religii, to setki małych oszustw i przeinaczeń, żeby wyszło na "nasze". Naiwny teizm więc broni szubrawców i drani - jeśli z "naszych", jeśli się głośno przyznawali do religii. Naiwny teizm potrafi bronić ewidentnie głupich poglądów i prądów myślowych - jeśliby powstawało podejrzenie, że nie będzie w stanie się z ich krytykami uporać w uczciwej debacie, w walce na poprawne argumenty. Wreszcie naiwny teizm upiera się na zabój przy autorytetach, które mają "zamykać usta" tym przeciwnikom, tym z drugiej strony barykady. Bo argumenty mogą okazać się za słabe, a twarda pacyfikacja przestrzeni myśli autorytetem wygląda na bardziej skuteczną.
Tym samym naiwny teizm, choć bardzo bardzo chce być po stronie Boga, jest w istocie po stronie przeciwnej. Bo jeśli musisz oszukiwać, aby nie przegrać, to znaczy ŻE MASZ ŚWIADOMOŚĆ SWOJEJ SŁABOŚCI, NIŻSZOŚCI i w istocie uważasz Boga za stronę mającą mniej racji. Co prawda to dzieje się wewnątrz własnego umysłu, tak w środku uczuć i rozeznania, a nie na zewnątrz, wiec wierzymy, że wszystko jest ok.
Ktoś powie - noooo... może tam w środku mam "pewne wątpliwości", ale na zewnątrz "trzymam gardę", bronię słusznej sprawy, upieram się, nie wymiękam. Problem w tym, że jeśli to co w środku przegrywa, jeśli najbardziej walczy się o pozory, to dajemy tym sygnał, że pozory są ważniejsze od tego co z prawdy. Czyli znowu... tam w nas, naszym realnym rozeznaniu przeciwnik Boga wygrywa.
Przeciwnik Boga się cieszy, bo wie, że w ostatecznym rozrachunku liczy się tylko prawda. Grzech przeciwko Duchowi Świętemu - Duchowi Prawdy - jest tym jedynym niemożliwym do anulowania. Więc dopóki pozory wygrywają z prawdą, nawet wygrywają w słusznej sprawie, dopóty zwycięstwo wciąż jest po stronie zła.

Dlatego naiwny teizm należałoby w skrócie opisać, jako TEIZM LĘKLIWY.

Zwycięstwo teizmu dojrzałego nad teizmem naiwnym (jakie powinno dokonać się w człowieku) polegałoby na uwierzeniu, że Bóg zwyciężą NAPRAWDĘ - czyli bez żadnych taryf ulgowych, bez naszej nieporadnej pomocy oszukiwania samego siebie, bez tuszowania słabości. Nie trzeba dawać Bogu for w owym pojedynku, nie trzeba niczego zakłamywać, ani zamykać ust przeciwnikom za pomocą jakichś sztuczek. Taka wiara w ZWYCIĘSTWO BOGA ABSOLUTNE, a nie tylko zewnętrzne jest trudna, bo wymaga jakiegoś wewnętrznego przeciwstawienia się temu doświadczeniu, które wynosimy ze świata - doświadczenia że kłamstwo tak często zwycięża, że niegodziwość latami popłaca, że ci co bronią dobra, przegrywają na wielu frontach z tymi, co na pierwszym miejscu stawiają egoizm. To jest próba dla świadomości - co uważa za bardziej obowiązujące, to co z zewnętrzności, pozoranctwa, ale dające łatwo rozpoznawalne korzyści, czy to co w ukryciu, za co często trzeba płacić niewygodą, odrzuceniem, cierpieniem. Świadomość, która opowie się za pozorami ostatecznie będzie świadomością pozorów, czyli sama jest pozorna. Świadomość dająca pierwszeństwo prawdzie jest tą, która wygrywa samą siebie, bo świadomość to nic innego tylko koncept, który można by w skrócie określić jako SYSTEM ZINTEGROWANEJ PRAWDZIWOŚCI.

Banjankri

Michał Dyszyński

Banjankri

Michał Dyszyński

Banjankri

Teizm jest naiwny bo ma słabe podstawy. Nie ma o co się ścierać. Jeżeli mimo to, uważasz że religijne podstawy są solidne, przedstawienie ich nie będzie dla ciebie trudne i zrobisz to w kilku zdaniach. Czekam z niecierpliwością.

Michał Dyszyński

Banjankri

Piotr Rokubungi

Michał Dyszyński

Banjankri

Jan Lewandowski

Banjankri

Jan Lewandowski

Banjankri

Jan Lewandowski

Banjankri

Jan Lewandowski

No tak, jak już zabrakło mózgu, to za mózg robi wklejka