ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Chciałbym poruszyć pewien problem, który wiąże się z dyskusją, jaką toczyłem w wątku "filozofia sprawiedliwości" http://www.sfinia.fora.pl/filozofia,4/filozofia-sprawiedliwosci,5066.html. Tam chodziło o problem, na ile redystrybucja dochodów dokonywana przez państwo (w imię ochrony słabszych jednostek) jest słuszna. Padały różne argumenty, a między innymi zahaczyliśmy też o kwestię na ile motywowanie do aktywności gospodarczej za pomocą chciwości jest skuteczne i korzystne.
Tutaj chciałbym postawić więc bardziej ogólne pytanie:
Czy egoizm, rozumiany jako zdecydowane pierwszeństwo dla działań służących korzyściom własnym (ew. najbliższej rodziny) jest rzeczywiście najlepszym mechanizmem motywowania ludzi do działań gospodarczych?
Bo nie będę ukrywał, że mam tu duże wątpliwości. Goudolf w dyskusji we wspomnianym wątku poczęstował nas linkiem do filmu (rodem z USA), gdzie wychwalane są pożytki z motywacji opartej o żądzę zysku. Między innymi porównane są przypadki gdy raz pewne zadanie rozwiązywano dzięki działaniu wolontariuszy, a innym razem w oparciu o mechanizmy komercyjne. I wychodził tam większy profesjonalizm i skuteczność opcji komercyjnej, gdzie pracownicy za pieniądze wykonywali swoje obowiązki lepiej.
Przyjmuję ten przykład. Zakładam, że twórcy filmu nie oszukiwali w interpretacji danych. Ale wyciągam stąd wniosek raczej lokalny - brzmi on: w wielu sytuacjach poleganie wyłącznie na ludzkich chęciach i dobrej woli okazuje się niewystarczające, zaś mechanizmy komercyjne są skuteczniejsze. Ale czy zawsze tak jest?
Moim zdaniem ZDECYDOWANIE NIE!
Jako przykład chciałbym podać aktualną sytuację demograficzną Polski.
Zadajmy sobie proste pytanie: czy posiadanie dzieci się opłaca?
- chyba nie trzeba być geniuszem ekonomii, aby spostrzec, że akurat w naszym kraju korzyści finansowe z tytułu posiadania potomstwa są znikome. A już na pewno są one znacznie mniejsze od wydatków.
Polska ma jeden z najniższych wskaźników dzietności w Europie, a chyba i w świecie. Mamy za to świetnie działające lobby pracodawców i ekonomistów optujących za zwiększaniem za wszelką cenę wzrostu gospodarczego. I to faktycznie działa. Wzrost gospodarczy jest, kobiety nie rodzą dzieci, tylko robią karierę, faceci, też nie niańczą dzieci, tylko ciężko pracują. Ze statystyk wynika, że jeśli chodzi o ilość czasu poświęcanego pracy, to Polacy przodują w Europie, a nawet na całym świecie. Jakakolwiek dyskusja o zwiększaniu ilości dni wolnych, czy ogólnie zmniejszaniu obciążeń pracą szybko jest utrącana przez "ekonomistów", którzy mówią, że na to nas "nie stać".
Ale z drugiej strony matematyka też jest nieubłagana - tzn. jeśli doba ma zawsze 24 godziny i na pracę poświęca się relatywnie dużą jej część, to na wychowanie dzieci (a niezbędny jest też każdemu odpoczynek) czasu już nie będzie. Do tego jeśli medialnie modnym tematem jest kariera, zaś rodzina jawi się jako przeżytek, to ludzie pracują, a nie mają dzieci. No, może z wyjątkiem outsiderów, bezrobotnych i innych "mało odpowiedzialnych" osobników.
Co będzie za parę lat?
- Nietrudno przewidzieć POLSKA STARUSZKÓW. Nie ma zmiłuj - w życiu samym chceniem niewiele się zdziała. Jest "coś za coś". Jeśli nie starczy nam czasu na wychowanie dzieci, to dzieci nie będzie. Kropka.
Jeśli egoizm bieżącego dorabiania się bierze górę nad pracą nad przyszłością (w końcu dzieci to przyszłość), to efekty będą dokładnie tak, jak się można tego spodziewać.
Czy egoizm jest więc dobrym mechanizmem motywującym?
- Na KRÓTKĄ METĘ całkiem dobrze działa. Egoista faktycznie zapewnia sobie (kosztem innych ludzi, innych sfer życia) doraźne korzyści. Także w gospodarce. I zasada, że ów egoizm jest skuteczny POTWIERDZA SIĘ. Do momentu, gdy nie przyjdzie zapłacić PEŁNEGO rachunku.
Tak jest oczywiście nie tylko z demografią. Części teoretykom kapitalizmu udało się wmówić sporym grupom społeczeństwa, że egoizm, chciwość jest ogólnie dobrym motywatorem do działań. Po raz pierwszy od tysięcy lat, ludzie (którzy w to uwierzyli) mogą sobie mówić "może jestem egoistą, może sk..synem, draniem, ale czy to nie jest naturalne, czy nie realizuję po prostu odwiecznego prawa natury, że silniejsi powinni przeżyć, słabsi lepiej jak wyginą?...". I tak to egoiści mogą się czuć w posiadaniu "moralnej słuszności" dla swojej postawy. Przez tysiące lat mówiło się o konieczności pracy, poświęcenia dla ludzi, dla narodu, dla wyższych celów. Teraz piewcy egoizmu wreszcie porzucili te przesądy światło ćmiące i radośnie mogą ciągnąć do siebie ile wlezie.
Zobaczymy, co z tego wyniknie....

wujzboj

A cóż ma wyniknąć?

Kraje według liczby narodzin na 1000 mieszkańców.

Najpierw ułatwienia imigracyjne. Potem realna polityka prorodzinna. A na koniec problemy z integracją imigrantów.

Nawiasem mówiąc, Polska jest nieco jeszcze nieco powyżej średniej europejskiej.

Michał Dyszyński

Goudolf

wujzboj

Michał Dyszyński

wujzboj

Michał Dyszyński

SEKS

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Chciałbym tu dopisać jeszcze moje syntetyczne spojrzenie na sprawę.

W rzeczywistości ludzka działalność (nie tylko na gruncie ekonomicznym, ale już ogólniej) może być motywowana na bardzo różne sposoby. Np.
1. poczucie przynależności i posłuszeństwo - na tej zasadzie bazuje wiele "biznesów" rodzinnych. Wszyscy pracują na swoim gospodarstwie i dzielą się efektami tej pracy. Zwykle tutaj występuje jakiś nestor, głowa rodziny, która ostatecznie decyduje co komu się należy za jego pracę czy inną formę wkładu do małej wspólnoty. To całkiem nieźle działa.
2. poczucie obowiązku, solidarność z innymi ludźmi - moje dziecko niedawno pracowało przy porządkowaniu domostw powodzian. Po wybuchu wojny tysiące ochotników zgłasza się do pracy przy usuwaniu skutków wrogich działań, do obrony itp.
3. pasja, radość z przewidywanych efektów - tak często pracują artyści, naukowcy
4. żądza zysku - ten element przez wolnorynkowców namaszczony jest jako główny i najbardziej "prawidłowy" mechanizm motywacyjny do działania. Ja mam tu poważne (!) wątpliwości czy należy dążyć do jego preferowania. Oczywiście nie chciałbym też usunięcia tego mechanizmu, bo jest on jak najbardziej potrzebny, ale byłbym raczej za jego podporządkowaniem wartościom wyższym - np. zachowaniu środowiska naturalnego, dobra szerszej grupy ludzi.

Oparcie się w motywacji na żądzy zysku daje efekt w postaci wielu negatywnych skutków ubocznych - napędzania nadmiernej konsumpcji opartej na gonitwie za "błyskotkami" (tu rozumianymi nieco w przenośni, ogólnie), antagonizowania ludzi związanego z rozbudzonym mechanizmem konkurencji (ze wszystkimi negatywnymi konsekwencjami dla psychiki człowieka), preferencjami działań na krótką metę, wreszcie tendencji do utrwalania prostych, instynktownych postaw, które najłatwiej pasują do mechanizmów marketingowych.
Czy można inaczej?
Trzeba! I to koniecznie.
Trzeba uzupełnić motywowanie do działań oparte o egoizm dodatkowymi elementami - poczuciem odpowiedzialności, wspólnoty z ludźmi, tworzeniem postaw etycznych (które z samej natury występują przeciw egoizmowi). Wreszcie nawet egoizm może mieć różne swoje postaci - od tępego okrutnego dążenia do dominacji, poprzez uświadomienie istotnym potrzeb i staranie o ich zaspokojenie, aż do zaspokajania potrzeb wyższych. I w tej ostatniej postaci może się okazać, że zamiast zdobywania więcej pieniędzy, ktoś (wcale nie z altruistycznych pobudek) zechce być z kimś we wspólnocie i cieszyć się z tego, że bezinteresownie czyni jakieś dobro. Ostateczny efekt w postaci np. poczucia radości, spełnienia może być tu nawet większy, niż radość z zarobienia kolejnego miliona.

Gdy spojrzymy na ludzi, którzy swoje życie poświęcają dążeniu do bogactwa zwykle widzimy zewnętrzne efekty - czego się dorobili, jak mieszkają, jakim samochodem jeżdżą. Trudniej jest dostrzec te ukryte konsekwencje, szczególnie związane z psychiką człowieka. Bogactwo buduje zewnętrze człowieka, ale najczęściej czyni to kosztem wnętrza - tworzy psychikę człowieka walki, człowieka który postrzega innych ludzi jako konkurentów, przeciwników, ale ograniczoną w mocy współprzeżywania świata w harmonii z otoczeniem. Dlatego, gdy obserwuję np. ludzi nakierowanych w życiu na sukces finansowy, to patrzę często na nich jako na tych co stracili wiele z możliwości przeżywania świata w zupełnie inny, ale jakże piękny sposób. To piękno stracili często nieodwracalnie.
W moim przekonaniu można by wyróżnić m.in. takie komponenty psychiczne nastawienia na zysk:
- "konkretyzację" myślenia - polega ona na sprowadzaniu swojego myślenia i odczuwania do jasnych, mierzalnych elementów, a ignorowanie głębszych aspektów. Nie na darmo większość filozofów była ludźmi co najwyżej średnio uposażonymi, a wielu świadomie godziło się z ubóstwem. Po prostu umysł obcujący z pięknem wyższych idei z lekceważeniem odnosi się do takich celów jak posiadanie nowszego modelu samochodu, czy przypisanie dużej liczby cyfr na koncie bankowym.
- brak naturalnego zaufania (a w konsekwencji pewnego typu empatii) do ludzi. Większość znanych mi osób bogatych, czy dążących do bogactwa ma większą od innych asertywność, czy jakąś formę obcesowości w zachowaniu (co z punktu widzenia dążenia do celu można uznać za korzystne). Ale ta sama cecha powoduje też brak u owych ludzi istotnych (i w jakimś stopniu chyba przyjemnych) aspektów kontaktu z ludźmi z otoczenia.
- zubożenie intelektualne. Tu nie twierdzę, że ludzie bogaci są głupi, czy nieinteligentni. Wręcz przeciwnie - zdecydowana większość tych co się dorobili, to osobnicy bystrzy, sprawni umysłowo. Ale doba ma dla wszystkich 24 godziny i poświęcanie się zarabianiu pieniędzy jest innego rodzaju działalnością niż np. zgłębianie praw natury, praca nad odkryciem matematycznym. Dlatego wśród wielkich odkrywców, matematyków, naukowców nie ma wielkich bogaczy. Po prostu dopilnowanie, żeby z tego co robią (a co jest na pewno wiele warte) dostać realne pieniądze wymaga najczęściej dodatkowego, sporego wysiłku. I tym ludziom, obcującym na co dzień z pięknem intelektualnego świata "nie chce się", od strony emocjonalnej wręcz "nie opłaca" poświęcać tego wysiłku, zamiast zrozumieć jedną rzecz dokładniej, dowiedzieć się czegoś więcej. Skrajną postacią jest tu ekscentryczny matematyk Perelman, który nagrody Fieldsa za swój genialny dowód bardzo ważnego twierdzenia (1 mln dol.) nawet nie ma ochoty odebrać. I trudno się dziwić - dla człowieka, dla którego matematyka jest wszystkim, pieniądze stają się niczym.
Podobny mechanizm mamy u artystów, którzy często umierają w nędzy, a później ich dzieła są wpuszczane w maszynkę finansową i zarabiają nich tylko różne "grube ryby".

Pokusiłbym się wręcz o stwierdzenie, że motywy finansowe w bardzo dużej klasie przypadków dają EFEKT SPRZECZNY z działaniem maksymalnie efektywnym pod wieloma względami (użytecznymi dla ludzi). Oto przykłady:
- produkcja leków nie opłaca się eksplorować kierunków badań, które być może dają duże efekty lecznicze, ale za to małym zyskiem.
- działalność artystyczna - najwięcej zarabia się na dziełach dostosowanych do przeciętnych gustów, stosując chwytliwe sztuczki, niż na głębokich dziełach, które rozumie wyrobiony artystycznie odbiorca
- wynalazczość ogólnie - eksplorowane są kierunki gdzie rafy patentowe nie blokują finansowo przyszłych zastosowań. Z drugiej strony może to się przyczyniać także do rozwoju nowych urządzeń (aby ominąć istniejący patent), ale ogólnie wiele wysiłku, zamiast na zdążanie krótką drogą do celu, trzeba włozyć w walki z pułapkami finansowymi.
- ochrona zdrowia - finansowo bardziej opłacalne niż efektywne wyleczenie pacjenta jest nieustanne leczenie stanów przewlekłych...
- produkcja wielu urządzań - nie opłaca się zbyt szybko wprowadzać nowych produktów na rynek (mimo, że technologia już jest opracowana) bo przecież ciągle da się nieźle zarabiać na starych (tę praktykę stosuje wielu producentów).
- opracowywanie produktów z masą ukrytych kosztów użytkowania - serwisowych eksploatacyjnych. Zadziwiające jest jak wiele ze współczesnych sprzętów psuje się dokładnie kilka miesięcy po upłynięciu terminu gwarancji...
i inne...

Te powyższe uwagi pokazują jeszcze jedną rzecz, na którą warto zwrócić uwagę. Zwolennicy wolnego rynku często podkreślają, że mechanizmy oparte o pieniądze i wybór konsumentów w świetny sposób odsiewają podmioty lepsze od gorszych. W moim przekonaniu owa "lepszość" odnosi się tylko od jednej kategorii - sprawności finansowej. Ale ta sprawność jest często wręcz w sprzeczności z unikalnymi i bardzo cennymi sprawnościami innego rodzaju - geniuszy nauki, artystów itd.
Podsumowując - naprawdę efektywne, sensownie działające i dobrze rozwijające się społeczeństwo nie będzie opierało się zbyt silnie na samej żądzy zysku, bo wtedy zaprzepaści bardzo wiele unikalnych dla owego rozwoju ludzi, talentów. Warto jest roztoczyć opiekę nad ludźmi, którzy chcą po prostu wiele dawać z siebie, ale niekoniecznie potrafią walczyć o swoje. Skorzystają na tym wszyscy.

Aktualizacja:
Można tu ogólnie stwierdzić, że właśnie ten element - wyważenie pomiędzy skupieniem działań na elemencie finansowym, a realnym wkładem w rozwój ludzkości jest tą piętą achillesową systemów rynkowych. Tysiące lat działań biznesu wskazuje, że sam czysty towar (choćby był nie wiem jak dobry), bądź usługa, bez usilnych starań związanych z działaniami w celu przekształcenia go w pieniędz ma małe szanse na przyniesienie korzyści jego twórcy. Z drugiej strony widać wiele przykładów produktów, które realnie oferują bardzo niewiele, ale dzięki sprytnej strategii finansowej i marketingowej przynoszą wielkie zyski. Problemem jest oczywiście niedoskonałość odbiorców, konsumentów, których łatwo jest poddać manipulacji. Wiele przykładów produktów pokazuje, że ludzie dają się omamić na tyle skutecznie, ze płacą za coś, co realnie nie tylko nie przynosi im korzyści, ale wręcz czyni szkody.
Koniec aktualizacji

Dlatego idealne społeczeństwo, idealny system zarządzania ludzką aktywnością powinien oprzeć się na rozsądnym wyważeniu różnych motywacji do działania ludzi, różnych mechanizmów nagradzania, wspierania ich w życiu.

SEKS

Miałem coś dopisać ale mam jesienną depresję. Co do ewolucji to mamy tam układy regulacyjne, w pewnym momencie zmieniają się bieguny, tzw antybodźce. Czyli zachodzą ataki świra. Te lemingi co się rzucają w morze itp irracjonalne zachowania. Coś podobnego zachodzi obecnie w naszej cywilizacji.

Michał Dyszyński

wujzboj

juki · Dołączył: 08 Gru 2005 Posty: 186 Przeczytał: 0 tematów

Genialni matematycy pracujący dla krętaczy bankowych: [link widoczny dla zalogowanych]
Coraz większe rozwarstwienia między najbogatszymi i biednymi i wiele innych dowodów wskazują, że egoizm "ma krótkie nogi". Nie pomogą chciwi uczeni socjologowie, psycholodzy itd - EGOIZM DOPROWADZI NA SZEROKĄ SKALĘ DO BUNTÓW I ZAMIESZEK.
Zgadzam się z P. Michałem, że dobór naturalny jako źródło postępu zawodzi. "Wolno-amerykanka" nie może niczego dobrego stworzyć dla większości społeczeństwa.
A PRZECIEŻ ISTNIEJE PRAWDZIWA SPOINA SPOŁECZNA: MIŁOŚĆ BEZINTERESOWNA (AGAPE).
Myślicie - to niemożliwe. A ja w swoim życiu doznałem już wiele razy prawdziwej radości ze wspólnego działanie w dobrej sprawie. Pełne przekonanie uczestników akcji np. budowy gmachu użytecznego dla wszystkich, czy organizowania dużej pożytecznej imprezy - może wywołać ofiarność, poświęcenie, a w rezultacie radość i prawie szczęśliwość wolontariuszy.
Oczywiście nikt z ludzi nie może wyznaczyć celu, który porwie wszystkich. Chociaż tęsknotę za takim światem przejawia ludzkość od wieków o czym świadczą poszukiwania raju utraconego nawet przez ateistów - idea budowania komunizmu.
Podoba mi się ten temat również z tego powodu, że pośrednio podważa możliwość twórczej, wynalazczej roli ewolucji. Raczej wskazuje na wartość słów P. Jezusa: "przyjdź Królestwo Twoje, bądź wola Twoja, jako w niebie tak i na Ziemi".
NIESTETY - NIE MOŻEMY BYĆ JAK BOGOWIE I WIEDZIEĆ CO DOBRE, A CO ZŁE.

wujzboj

Nie wiem, czy temat ten podważa jakiekolwiek możliwości twórczej, wynalazczej roli ewolucji. Nie wydaje mi się też, żeby dyskutanci uważali agape za niemożliwą (jeśli się mylę, proszę mnie skorygować).

Dyskusja ilustruje natomiast fakt, że ludzie są leniwi. Lenistwo było zawsze siłą napędową postępu technicznego

. Także możliwość połączenia aktywności seksualnej z nieposiadaniem dzieci jest produktem technologicznym i także jest atrakcyjna dlatego, że ludzie są leniwi. (Oczywiście, upraszczam - do lenistwa dochodzi także próżność, przejawiająca się w tym przypadku chęcią uzyskania i utrzymania odpowiedniego statusu społecznego, a także parę innych czynników.)

Niewykluczone zresztą, że dalszy rozwój technologii zmieni nastawienie ludzi do posiadania dzieci. Niewykluczone, że dzięki nowym rozwiązaniom technologicznym rodzenie i wychowywanie dzieci nie będzie już uciążliwe, lecz stanie się przejawem zdobycia pewnego statusu. Nawiasem mówiąc, ciekawe byłoby przyjrzeć się statystykom pokazującym ilość dzieci w zależności od stanu majątkowego rodziców. Przypuszczam, że wykres ten ma szerokie minimum w okolicy przeciętnych zarobków: ilość dzieci w rodzinie rośnie zapewne nie tylko, gdy idziemy w kierunku coraz biedniejszych rodzin, ale także gdy zaczynamy zbliżać się do rodzin najbogatszych. Szybki test: Bill Gates ma trójkę dzieci. Wolniejszy test: w dwustu najbogatszych rodzinach świata przypada średnio 2.9 dzieci na rodzinę. Oto histogram:

Dzietność dwustu najbogatszych rodzin na świecie (dane z roku 2004).
Wg. Forbes.com, [link widoczny dla zalogowanych]

Jak pieniądze nie są problemem, to i dzieci się rodzą.

Michał Dyszyński

juki · Dołączył: 08 Gru 2005 Posty: 186 Przeczytał: 0 tematów

Miłości agape nikt nie neguje, ale zysk i pieniądz rządzą światem.
Weźmy pod uwagę produkcję jednorazówek, nienaprawialnych przedmiotów, których produkcja zapewnia zbyt i nie troszczenie się o części zamienne.
Kto to zmieni? Ekolodzy? Marne szanse. Oni wolą martwić się o drobne przepisy, które mogą im dać dochód.
Jeżeli mamona stała się bogiem, to nie widzę nadziei w ewolucyjnym rozwoju, bo choć się mnoży wiedza i cywilizacja się rozwija, to raczej służy wzrostowi złych cech natury ludzkiej, jak to wydatnie pokazuje internet. Zło mnoży się wykładniczo, a dobro być może liniowo. Dlatego ja raczej widzę nie ewolucję, a degenerację. Myślę, że do "punktu omega", wymarzonego przez Teilharda de Chardin nie dojdzie w drodze naturalnego rozwoju.
Ps. Najdziwniejsze, że największy przyrost naturalny w Polsce nastąpił w latach stanu wojennego.

Michał Dyszyński

wujzboj

Michał Dyszyński

wujzboj

Michał Dyszyński

Coronius · Dołączył: 25 Sty 2006 Posty: 23 Przeczytał: 0 tematów

Nie czytałem odpowiedzi, jedynie pierwszy post Michała i do niego się odniosę. Motywacje człowieka są uzależnione od sposobu jego wychowania. Jeśli w domu status majątkowy był wyznacznikiem wartości człowieka, to rządza pieniądza będzie główną cechą charakteryzującą jednostkę opuszczającą taki dom. A jeśli w domu był kult nauki, jakieś spotkania towarzyskie gdzie wyznacznikiem statusu był tytuł naukowy? A jeśli w domu istotne było jak się gra w piłkę? Człowiek już w pierwszym etapie życia może mieć uwarunkowane zupełnie inne cele.
Oczywiście potem się stykamy z światem zewnętrznym, poddani jesteśmy także innym ideom niemniej sądzę, że jest możliwość takiego uformowania istoty ludzkiej, że np. ponieważ mamusia mówiła, że ma być prezesem, jest teraz prezesem największej korporacji, ale nie dla pieniędzy ale dlatego, że czułby się źle podświadomie postępując inaczej niż kazała mamusia. Jest prezesem bo jest maminsykiem. Teoria opisująca go jako kogoś kto goni za pieniądzem byłaby niesłuszna.

Zasadniczo jednak ludzie muszą coś jeść, zasadniczo też wszyscy musimy jakoś siebie utrzymać, zasadniczo więc rozpatrywanie społeczeństwa jako gry jednostek zorientowanych na powiększanie stanu majątkowego jest słuszna w ogólności, dokładny opis konkretnej jednostki wymagałby już jednak głębszej uwagi.

Michał Dyszyński